به لرزش و پرش عضلانی ماهیچه‌لرزه نیز گفته می‌شود. پرش عضلانی شامل انقباضات کوچک عضلانی یا ماهیچه‌ای در بدن است. ماهیچه‌ها از فیبرهایی تشکیل شده‌اند که توسط عصب‌ها کنترل می‌شوند. تحریک یا آسیب دیدن یک عصب ممکن است باعث لرزش و پرش فیبرهای ماهیچه‌ای یا عضلانی شود.
بیشتر پرش‌های عضلانی آن‌چنان قابل توجه نیستند و نگرانی چندانی ایجاد نمی‌کنند. در برخی موارد، این پرش‌ها ممکن است نشان‌دهنده‌ی وضعیتی مربوط به دستگاه عصبی باشند؛ در این صورت، باید نزد پزشک بروید.
۱. علت‌های بروز لرزش و پرش عضلانی
وضعیت‌های گوناگونی وجود دارند که می‌توانند به پرش عضلانی منجر شوند. پرش عضلانی خفیف معمولا بر اثر علت‌هایی ایجاد می‌شود که آن‌چنان جدی نیستند و عمدتا به سبک زندگی آدم‌ها مربوط می‌شوند. با وجود این، پرش عضلانی شدیدتر معمولا بر اثر یک وضعیت جدی یا یک بیماری ایجاد می‌شود.
علت‌های شایع که معمولا باعث بروز پرش عضلانی خفیف می‌شوند
در این بخش، به برخی از علت‌های شایع بروز لرزش و پرش عضلانی اشاره می‌کنیم:
الف. پرش عضلانی ممکن است پس از انجام فعالیت‌های بدنی ایجاد شود، زیرا در طول انجام فعالیت بدنی اسید لاکتیک در ماهیچه‌ها (عضله‌ها) انباشته می‌شود. این نوع از پرش عضلانی معمولا در بازوها، پاها، و کمر مشاهده می‌شود.
ب. پرش‌های عضلانی که بر اثر استرس و اضطراب ایجاد می‌شوند، معمولا “تیک عصبی” نام دارند. تیک عصبی معمولا می‌تواند به سراغ هر ماهیچه‌ای از بدن برود.
پ. مصرف بیش از اندازه‌ی کافئین و سایر محرک‌ها می‌تواند به بروز لرزش و پرش عضلانی در هر بخشی از بدن منجر شود.
ت. کمبود برخی از مواد مغذی نیز می‌تواند باعث اسپاسم ماهیچه‌ای شود؛ به ویژه در پلک‌ها، ماهیچه‌های ساق پا، و سر. انواع شایع کمبود مواد مغذی که باعث بروز پرش عضلانی می‌شوند، عبارت هستند از کمبود ویتامین D، ویتامین B، و کلسیم.
ث. کم آبی بدن نیز می‌تواند باعث انقباض و پرش ماهیچه شود؛ به خصوص در ماهیچه‌های بزرگ بدن. این ماهیچه‌ها شامل ماهیچه‌های پا، بازو، و بالا تنه می‌شوند.
ج. نیکوتین موجود در سیگار و سایر محصولات تنباکو می‌تواند باعث بروز پرش عضلانی، به ویژه در ساق پا شود.
چ. هنگامی که پلک یا سطح چشم‌ها به دلایلی تحریک شوند، ممکن است پلک چشم‌ها و نواحی اطراف دچار اسپاسم ماهیچه‌ای شوند.
ح. عوارض جانبی برخی از داروهای خاص نظیر کورتیکواستروئیدها و قرص‌های استروژن می‌توانند باعث بروز اسپاسم ماهیچه‌ای شوند. این پرش عضلانی ممکن است ماهیچه‌های دست‌ها، بازوها، یا پاها را درگیر کند.
مواردی که در بالا گفته شد، علت‌های شایع اسپاسم ماهیچه‌ای هستند که معمولا بروز وضعیت‌های خفیفی منجر می‌شوند که به آسانی برطرف خواهند شد. این نوع از پرش‌های عضلانی حداکثر پس از دو روز بهبود خواهند یافت.
با وجود این، در صورتی که گمان می‌کنید داروهای مصرفی‌تان باعث بروز پرش و لرزش عضلانی هستند، باید با پزشک معالج مشورت کنید. پزشک، در این شرایط، ممکن است دوز مصرفی‌تان را کاهش دهد یا داروی دیگری برای‌تان تجویز کند. هم‌چنین، اگر فکر می‌کنید دچار کمبود مواد مغذی هستید، باید در این مورد نیز با پزشک مشورت کنید.
علت‌های جدی‌تر بروز پرش عضلانی
با این‌که بیشتر پرش‌های عضلانی در نتیجه‌ی وضعیت‌های خفیف و برخی عادات مربوط به سبک زندگی ایجاد می‌شوند، برخی از اسپاسم‌های ماهیچه‌ای ممکن است بر اثر تحریک ناشی از برخی علت‌های جدی‌تر و خطرناک‌تری ایجاد شوند. این اختلالات غالبا با مشکلات دستگاه عصبی مربوط می‌شوند که شامل مغز و نخاع است.
این اختلالات ممکن است به عصب‌های متصل به ماهیچه‌های‌تان آسیب وارد کنند، و باعث بروز لرزش و پرش عضلانی شوند. برخی از وضعیت‌های نادر ولی خطرناکی که می‌توانند باعث تحریک پرش عضلانی شوند، عبارت هستند از:
الف. دیستروفی ماهیچه‌ای گروهی از بیماری‌های ارثی هستند که به تدریج باعث آسیب دیدن و ضعف ماهیچه‌ها می‌شوند. این بیماری‌ها می‌توانند باعث بروز پرش عضلانی در صورت و گردن یا باسن و شانه‌ها شوند.
ب. بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک که بیماری لو گهریگ مشهور است، وضعیتی است که باعث مرگ سلول‌های عصبی می‌شود. ماهیچه‌های هر بخشی از بدن ممکن است دچار پرش و لرزش شوند، ولی این بیماری معمولا باعث ایجاد پرش عضلانی در بازوها و پاها می‌شود.
پ. آتروفی عضلانی نخاعی به سلول‌های عصبی حرکتی موجود در نخاع آسیب وارد می‌کند، و بر کنترل حرکات ماهیچه‌ای تاثیر می‌گذارد. این وضعیت باعث پرش ماهیچه‌ی زبان می‌شود.
ت. نورومیوتونی یا سندرم ایساک بر عصب‌های محرک فیبرهای ماهیچه‌ای تاثیر می‌گذارد، و در نتیجه باعث بروز پرش مکرر عضلانی می‌شود. این اسپاسم غالبا در ماهیچه‌های بازو و پا بروز می‌کند.
لرزش و پرش عضلانی معمولا وضعیتی اورژانسی نیست، ولی می‌تواند ناشی از یک بیماری یا وضعیت خطرناک باشد. چنان‌چه پرش عضلانی‌تان به یک مشکل مزمن یا دائمی تبدیل شده است، باید نزد پزشک بروید.
۲. تشخیص علت بروز پرش عضلانی
در طول جلسه‌ی ملاقات با پزشک، وی جهت تشخیص علت اصلی بروز این وضعیت، سوال‌هایی را درباره‌ی پرش عضلانی‌تان مطرح خواهد کرد. سوال‌هایی از جمله:
الف. چه زمانی پرش عضلانی‌تان آغاز شد؟
ب. این پرش در کدام ماهیچه‌ها وجود دارد؟
پ. تعداد دفعات بروز این پرش‌ها چه‌قدر است؟
ت. هر پرش عضلانی چه‌قدر طول می‌کشد؟
ث. آیا به همراه لرزش و پرش عضلانی علائم دیگری را نیز تجربه می‌کنید؟
هم‌چنین، پزشک معالج به انجام معاینه‌های بدنی و جمع‌آوری سابقه‌ی پزشکی‌تان نیز می‌پردازد. پزشک معالج را حتما در جریان هر گونه بیماری یا وضعیت جاری‌تان قرار دهید.
چنان‌چه پزشک معالج گمان کند پرش عضلانی‌تان ناشی از یک بیماری است، احتمالا به انجام برخی آزمایشهای تشخیصی می‌پردازد. از جمله:
الف. آزمایش خون جهت ارزیابی سطوح الکترولیت و کارکرد تیروئید
ب. اسکن ام‌آرآی
پ. سی‌تی اسکن
ت. الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله جهت ارزیابی وضعیت سلامت ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی کنترل‌کننده‌ی آن‌ها
این آزمایشهای تشخیصی می‌توانند به پزشک در شناسایی علت لرزش و پرش عضلانی‌تان کمک کنند. چنان‌چه دچار پرش عضلانی مزمن و دائمی شده‌اید، ممکن است یک وضعیت یا بیماری خطرناک باعث بروز این علائم شده باشد.
تشخیص و درمان به موقع عامل بروز پرش عضلانی از اهمیت بالایی برخوردار است. مداخله‌ی زودهنگام معمولا می‌تواند به بهبود دورنمای بلند مدت و گزینه‌های درمانی بیمار کمک کند.
۳. درمان لرزش و پرش عضلانی
معمولا ضرورتی برای درمان لرزش و پرش عضلانی وجود ندارد. اسپاسم‌ها معمولا ظرف چند روز بدون نیاز به درمان برطرف می‌شوند. با وجود این، چنان‌چه بیماری‌ها یا وضعیت‌های جدی‌تری باعث بروز پرش عضلانی شده باشند، لازم است آن‌ها را برطرف کنید. پزشک معالج، بسته به تشخیص خاص خود، ممکن است داروهایی را برای تسکین علائم‌تان تجویز کند. برخی از این داروها عبارت هستند از:
الف. کورتیکواستروئیدها از قبیل بتامتازون (سلستون) و پردنیزون (رایوس)
ب. شل کننده‌های ماهیچه از قبیل کاریسوپرودول (سوما) و سیکلوبنزاپرین (آمریکس)
پ. داروهای مسدود کننده‌ی عصبی ماهیچه‌ای از قبیل اینکو بوتولینوم توکسین ای (زئومین) و ریما بوتولینوم توکسین بی (میوبلاک)
۴. پیشگیری از پرش عضلانی
لرزش و پرش عضلانی همیشه قابل پیشگیری نیست. با وجود این، با انجام برخی کارها می‌تواند خطر ابتلا به این وضعیت را کاهش دهید:
پیروی از یک رژیم غذایی متعادل
برای داشتن یک رژیم غذایی متعادل نکات زیر را رعایت کنید:
الف. مصرف میوه‌های و سبزی‌های تازه
ب. مصرف غلات کامل که کربوهیدرات‌های کافی را برای تامین انرژی در اختیارتان قرار می‌دهند
پ. مصرف پروتئین به میزان متعادل – سعی کنید بیشتر پروتئین مورد نیازتان را از منابع کم چربی نظیر گوشت مرغ و توفو تامین کنید
خواب و استراحت به اندازه‌ی کافی
بیشتر آدم‌ها به شش الی هشت ساعت خواب کامل شبانه نیاز دارند تا سلامتی‌شان حفظ شود. خوابیدن به بدن کمک می‌کند توان از دست رفته‌اش را باز یابد و زمان کافی را برای آرامش و استراحت در اختیار عصب‌های بدن قرار مي‌‌دهد.
کنترل استرس
برای کاهش استرس در زندگی‌تان با از تکنیک‌های آرامش‌بخش نظیر مراقبه، یوگا، یا تای‌چی استفاده کنید. انجام فعالیت‌های بدنی، دست‌کم هفته‌ای سه مرتبه، راه موثر دیگری برای کاهش استرس است. هم‌چنین، مشورت کردن با یک مشاور روانشناس نیز می‌تواند مفید باشد.
محدود کردن مصرف کافئین
از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا مواد غذایی حاوی کافئین خودداری کنید. این نوشیدنی‌ها و مواد غذایی ممکن است لرزش و پرش ماهیچه‌های‌تان را افزایش یا گسترش دهند.
ترک سیگار
ترک سیگار همیشه ایده‌ی بسیار خوبی است. نیکوتین ماده‌ی محرک خفیفی است که بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد. ترک سیگار می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها و مشکلات سلامتی کمک کند.
تغییر داروهای مصرفی
چنان‌چه از داروی محرکی نظیر آمفتامین استفاده می‌کنید و دچار لرزش و پرش عضلانی شده‌اید، پزشک معالج‌تان را جریان قرار دهید. پزشک ممکن است داروی دیگری را برای‌تان تجویز کند که باعث پرش عضلانی نشود.