مرزه یکی از گیاهان دارویی مقوی و شناخته شده‌ای است که به خاطر فواید فراوان‌اش برای سلامتی، در بسیاری از مناطق جهان کشت می‌شود. قبل از اینکه درباره خواص مرزه صحبت کنیم باید بدانید که نام علمی مرزه Satureja hortensis است و از تیره‌ی نعناعیان به شمار می‌رود. گفته می‌شود این گیاه دارویی پرخاصیت جزء گیاهان بومی شرق اروپا و آمریکا است که در آشپزی مردم این مناطق کاربرد داشته است؛ ولی امروزه، این گیاه به طور گسترده، به صورت خانگی و تجاری، در سراسر جهان کشت و تولید می‌شود.
مرزه نوعی گیاه دارویی است که به عنوان طعم دهنده‌ی غذا، و هم‌چنین، برای تهیه‌ی دارو از آن استفاده می‌شود. به علاوه، این گیاه در تهیه‌ی ترشیجات و به عنوان چاشنی برای تهیه‌ی برخی از غذاها نیز کاربرد دارد.
مرزه دارای بوته‌ای به ارتفاع ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر است که شاخه‌های متعددی از آن ایجاد می‌شوند. مرزه دارای برگ‌هایی نرم است که به شکل نیزه هستند. این گیاه در ماه‌های اردیبهشت و خرداد گل می‌دهد. بر اساس طب سنتی، مصرف مرزه برای دستگاه گوارش مفید است. مرزه به عنوان داروی گیاهی محرک اشتها، ضد نفخ، و بادشکن شناخته می‌شود.
هم‌چنین، مصرف این سبزی برای آدم‌ها مبتلا به اسهال نیز مفید است. به اعتقاد برخی‌ها، دمنوش مرزه برای درمان سرماخوردگی و سرفه مفید است؛ مرزه به عنوان یک اکسپکتورانت عمل می‌کند. به علاوه، از مرزه می‌تواند محلولی ضد عفونی کننده تهیه، و از آن برای غرغره استفاده کرد. مرزه می‌تواند درد ناشی از نفخ معده را نیز درمان کند. از گل‌های این گیاه و هم‌چنین روغن عصاره‌ی مرزه نیز برای مقاصد دارویی و آشپزی استفاده می‌شود.
مرزه به دلیل دارا بودن انواع مختلفی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، و مواد مغذی فواید بسیاری برای سلامتی به همراه دارد. از جمله خواص مرزه برای سلامتی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد؛ پیشگیری از خطر ابتلا به سرطان، بهبود فرایند گوارش، پیشگیری از خطر ابتلا به دیابت، بهبود دستگاه ایمنی بدن، پیشگیری از ابتلا به بیماری قلبی و عروقی، کاهش فشار خون، سم‌زدایی از بدن، بهبود وضعیت سلامت استخوان، بهبود وضعیت سلامت پوست، و هم‌چنین کمک به کنترل آرتریت روماتوئید.
ارزش غذایی مرزه
مرزه حاوی مقدار زیادی ویتامین، مواد معدنی، و سایر مواد مغذی برای بدن است. برخی از ویتامین‌های موجود در مرزه عبارت هستند از ویتامین C، ویتامین A، ریبوفلاوین، تیامین، فولات، نیاسین، پیریدوکسین، و اسید پانتوتنیک. هم‌چنین، مرزه حاوی اسیدهای چرب امگا-۳، اسیدهای چرب امگا-۶، فیبر غذایی، سدیم، و پتاسیم است که فواید بسیاری برای سلامتی انسان به همراه دارند. علاوه بر این‌ها، مرزه حاوی مواد معدنی از جمله کلسیم، منیزیوم، آهن، پروتئین، روی (زینک)، و مس نیز هست. بهترین ویژگی مرزه این است که کلسترول در آن وجود ندارد.
خواص مرزه برای سلامتی
۱. مرزه به پیشگیری از خطر ابتلا به سرطان کمک می‌کند
به دلیل وجود مقادیر بالای ترکیبات آنتی‌اکسیدانی در مرزه، نظیر ویتامین C و فلاونوئیدهای پلی‌فنولیک، این سبزی برای بهبود سلامت عمومی بدن بسیار مفید است، و هم‌چنین می‌تواند از بروز انواع مختلفی از سرطان‌ها نیز پیشگیری کند. آنتی‌اکسیدان‌ها به مبارزه علیه رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند و باعث بی‌اثر شدن آسیب‌های‌شان در بدن می‌شوند؛ به این ترتیب، رادیکال‌های آزاد نمی‌توانند به سلول‌های سالم بدن آسیب اکسیداتیو وارد کنند؛ رادیکال‌های آزاد علت اصلی بروز انواع مختلف سرطان، از جمله سرطان روده‌ی بزرگ، سرطان پروستات، و غیره هستند.
۲. مرزه فرایند گوارش را بهبود می‌بخشد
مرزه حاوی مقدار زیادی فیبر غذایی، ویتامین‌های گروه ب، و روغن‌های عصاره‌ای است که برای متابولیسم (سوخت و ساز) کربوهیدرات، پروتئین، و چربی‌ها بسیار مفید هستند. به علاوه، فیبر غذایی موجود در مرزه می‌تواند حرکات روده را بهبود ببخشد و با افزایش حجم مدفوع، اجابت مزاج و دفع مواد زائد را از بدن راحت‌تر کند. به این ترتیب، مصرف مرزه می‌تواند خطر بروز انواع مختلفی از مشکلات گوارشی را نظیر یبوست، گاز معده، نفخ معده، زخم‌های مجاری گوارشی، و غیره کاهش دهد. هم‌چنین، مرزه حاوی خواص ضد باکتری و ضد عفونی کنندگی است و می‌تواند از دستگاه گوارش در برابر مهاجمان خارجی از قبیل باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت کند.
۳. مرزه از خطر ابتلا به دیابت پیشگیری می‌کند
مرزه حاوی مقدار زیادی روغن عصاره‌ای (معطر) است؛ این روغن به کاهش سطوح قند خون در بدن کمک می‌کند. مصرف مرزه به بهبود تولید انسولین در بدن، و در نتیجه، به کاهش سرعت جذب قند در خون کمک می‌کند. مطالعات ثابت کرده‌اند، آن‌هایی که از دیابت رنج می‌برند، در صورت مصرف مرتب مرزه، می‌توانند سطوح قند خون‌شان را کنترل کنند؛ کنترل سطح قند خون برای کنترل بیماری دیابت بسیار مفید است.
۴. مرزه باعث بهبود عملکرد دستگاه ایمنی بدن می‌شود
مرزه بسیار غنی از ویتامین C و ویتامین A است که برای حفظ سلامت عمومی بدن، و هم‌چنین بهبود عملکرد ایمنی بدن بسیار مفید هستند. ویتامین C و ویتامین A حاوی خواص آنتی‌اکسیدانی هستند که به مبارزه علیه رادیکال‌های آزاد و پیشگیری از آسیب اکسیداتیو سلول‌های سالم بدن کمک می‌کنند. هم‌چنین، ویتامین C به افزایش تولید گلبول‌های سفید خون نیز کمک می‌کند؛ و به از این طریق نیز می‌تواند باعث بهبود عملکرد دستگاه ایمنی بدن شود. مطالعات مختلف ثابت کرده‌اند، مصرف مرتب مرزه می‌تواند از خطر بروز انواع مختلفی از بیماری‌های شایع نظیر سرماخوردگی، تب، سرفه، آنفولانزا، و غیره پیشگیری کند.
۵. مرزه از ابتلا به بیماری قلبی و عروقی پیشگیری می‌کند
به دلیل وجود مقدار زیادی مواد معدنی نظیر پتاسیم، منیزیوم، مس، و منگنز در مرزه، این سبزی برای سلامت قلبی و عروقی، و پیشگیری از بروز انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی و عروقی نظیر حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی، و غیره مفید است. مطالعات مختلف ثابت کرده‌اند، مصرف مرزه می‌تواند کلسترول بد را در بدن کاهش، و کلسترول خوب را افزایش دهد؛ به این ترتیب، مصرف مرزه می‌تواند سطح کلسترول را در بدن کنترل کند؛ کلسترول بالا علت اصلی بروز انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی و عروقی به شمار می‌رود.
۶. مرزه فشار خون را کاهش می‌دهد
مصرف مرزه به خاطر وجود مقدار بالای ترکیبات پتاسیم، برای کاهش فشار خون و پیشگیری از بروز انواع مختلفی از مشکلات مربوط به فشار خون نظیر بالا رفتن فشار خون مفید است. پتاسیم می‌تواند باعث گشاد شدن عروق خونی شود؛ این ویژگی پتاسیم باعث کاهش فشار موجود در عروق خونی و کمک به عبور روان خون از داخل سرخرگ‌ها می‌شود. این ویژگی پتاسیم باعث کاهش فشار بر روی دستگاه قلبی و عروقی، و پایین آمدن فشار خون می‌شود.
۷. مرزه باعث سم‌زدایی از بدن می‌شود
مطالعات مختلف ثابت کرده‌اند، مرزه دارای خاصیت ادرارآوری است، و می‌تواند به بهبود تولید و دفع ادرار در بدن کمک کند؛ این ویژگی مرزه برای سلامت و بهبود عملکرد کلیه‌ها و کبد بسیار مفید است. مصرف مرزه به دفع اسید اوریک، اوره، سموم، آب اضافه، و کلسیم از بدن از طریق ادرار کمک می‌کند.
۸. مرزه باعث بهبود وضعیت سلامت استخوان‌ها می‌شود
مرزه غنی از مواد معدنی ضروری از قبیل کلسیم، مس، فسفر، و غیره است. این مواد معدنی برای سلامت استخوان‌ها بسیار مفید هستند. مطالعات مختلف ثابت کرده‌اند، مصرف مرتب مرزه برای حفظ سلامت استخوان‌ها، و هم‌چنین برای کمک به پیشگیری از بروز انواع مختلفی از بیماری‌های مربوط به استخوان از قبیل پوکی استخوان بسیار مفید است. به علاوه، مرزه حاوی خواص آنتی‌اکسیدانی زیادی است؛ این ویژگی مرزه، هم‌چنین، می‌تواند به محافظت از بافت استخوان‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک کند.
۹. مرزه وضعیت سلامت پوست را بهبود می‌بخشد
به دلیل وجود میزان بالای خواص ضد باکتری و آنتی‌اکسیدانی در مرزه، این سبزی می‌تواند به کاهش خطر بروز انواع مختلفی از مشکلات مربوط به پوست نیز کمک کند. خواص ضد میکروبی مرزه به محافظت از پوست در برابر مهاجمان خارجی از قبیل باکتری‌ها و ویروس‌ها، و هم‌چنین، خواص آنتی‌اکسیدانی این سبزی به محافظت از پوست در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند؛ رادیکال‌های آزاد به عنوان علت اصلی بروز انواع مختلف مشکلات پوستی از جمله چین و چروک، لکه‌های سیاه، نشانه‌های پیری، و غیره شناخته می‌شوند.
۱۰. مرزه آرتریت روماتوئید را کنترل می‌کند
مطالعات مختلف نشان داده‌اند، مرزه حاوی مقدار زیادی خواص ضد التهابی است؛ این سبزی و گیاه دارویی به دلیل وجود روغن‌های عصاره‌ای نظیر تیمول و کارواکرول در ترکیب خود برای درمان علائم آرتریت روماتوئید بسیار مفید است.
در ادامه‌ی این مقاله، به مطالب دیگری درباره‌ی خواص مرزه برای سلامتی انسان اشاره می‌کنیم:
۱۱. مرزه غنی از تانن، لینانول، برنئول-۱، پینن-ایکس۱، سیمول، و کارواکرول است. این مواد شیمیایی موجود در مرزه می‌توانند از ریه و روده‌ها، و هم‌چنین از کلیه‌های‌تان در برابر عفونت محافظت کنند.
۱۲. دمنوش مرزه می‌تواند برای درمان مشکلات داخلی بدن کاربرد داشته باشد. این دمنوش می‌تواند به درمان احتباس ادرار، اختلالات معده، سرفه، سر درد، کولیک، و انقباض رحم کمک کند.
۱۳. با تهیه‌ی دمنوش از ترکیب مرزه، گیاه پای خر، بابونه، و شکر می‌توان به درمان آنفولانزا کمک کرد.
۱۴. آن‌هایی که از سرفه‌ی شدید رنج می‌برند، می‌توانند با استفاده از ترکیب انگورفرنگی سیاه و مرزه دمنوش تهیه، و نوش جان کنند. هم‌چنین، این افراد می‌توانند آب مرزه و شربت قند را با نسبت یک به هفت با یکدیگر ترکیب و نوش جان کنند. اگر بتوانید ساعتی یک مرتبه، یک قاشق از این محلول مصرف کنید، فواید آن را مشاهده خواهید کرد.
۱۵. از آن‌جا که مرزه دارای خواص ضد عفونی کنندگی است، می‌تواند به بهبود عملکرد کلیه و کبد نیز کمک کند.
۱۶. از دمنوش مرزه به همراه روغن عصاره‌ای مرزه می‌توان برای درمان کرم‌های روده استفاده کرد.
۱۷. ترکیبات تلخ مزه‌ی موجود در مرزه می‌توانند برای آدم‌های مبتلا به کم خونی مفید باشند، و به عنوان داروی تقویت کننده عمل کنند.
۱۸. روغن مرزه می‌تواند به درمان نقرس، حالت تهوع، سر درد، و روماتیسم کمک کند.
۱۹. مقدار اندکی تنتور تهیه شده با مرزه می‌تواند به درمان علائم نرمی استخوان (راشیتیسم) در کودکان کمک کند.
۲۰. بیماران مبتلا به روماتیسم که از تب شدید رنج می‌برند می‌توانند مرهم تهیه شده از مرزه را روی نواحی آسیب دیده بگذارند تا علائم دردناک این بیماری کاهش یابند.
۲۱. عصاره‌ی الکلی مرزه به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده شناخته می‌شود و می‌تواند برای درمان عفونت‌ها و زخم‌های پوستی کاربرد داشته باشد.
۲۲. از دم کرده‌ی مرزه می‌توان برای درمان لرزش و ورم زنان باردار استفاده کرد.
۲۳. مرزه‌ی تابستانی فواید بسیاری دارد و برای قرن‌ها به عنوان داروی گیاهی موثری برای امراض گوناگون کاربرد داشته است. مرزه به طور گسترده به عنوان داروی گیاهی تقویت کننده‌ی قوای جنسی شناخته می‌شود.
۲۴. یکی دیگر از کاربردهای پزشکی مرزه‌ی تابستانی استفاده از آن به عنوان محرک اشتها و تقویت کننده برای کمک به درمان و پیشگیری از اسهال است.
۲۵. به منظور تسکین درد نیش زنبور می‌توانید یک دسته مرزه‌ی تابستانی را روی محل نیش بمالید. مرزه حاوی روغنی به نام کارواکرول است که دارای خواص ضد اسپاسم، ضد التهابی، و ضد میکروبی است.
۲۶. مطالعات اخیر نشان داده‌اند، این روغن می‌تواند به کاهش عفونت سینوس نیز کمک کند. به علاوه، از این روغن به عنوان یک اکسپکتورانت جهت پاکسازی ریه نیز استفاده می‌شود.
۲۷. گفته می‌شود، مصرف مرزه‌ی تابستانی به صورت دمنوش دارویی می‌تواند کولیک را درمان، و به گوارش کمک کند.
۲۸. مرزه می‌تواند گلو درد خفیف را درمان کند؛ هم‌چنین، از این سبزی برای رفع تشنگی بیماران مبتلا به دیابت استفاده می‌شود.
۲۹. از مرزه، به خاطر طعم معطر و دلپذیرش، به عنوان جایگزین نمک در رژیم غذایی کم سدیم نیز استفاده می‌شود.
۳۰. به علاوه، از کپسول‌های حاوی برگ‌های خشک شده‌ی این گیاه دارویی نیز می‌توان استفاده کرد. هیچ گونه‌ی عارضه‌ی جانبی یا واکنش ناخوشایندی در اثر استفاده از این داروی گیاهی مشاهده نشده است.