نام روغن کرچک تداعی کننده سلامتی و تندرستی زیاد است. این چیزی است که مدت‌های مدیدی به ما گفته شده است. در این مقاله می‌خواهیم بگوییم که این ماجرا جنبه و روی دیگری نیز دارد که از نظرها پنهان مانده است. جنبه‌ای که برای اکثر ما ناشناخته است و آن مضرات روغن کرچک است.
و در این نوشتار، ما به اکتشاف آن جنبه‌ی تاریک می‌رویم. یعنی جنبه‌ای از این روغن حیرت انگیز که درباره‌ی آن چیزی به ما گفته نشده است. بله، من در مورد عوارض و مضرات روغن کرچک حرف می‌زنم.
مختصری درباره روغن کرچک
ساده و سر راست اگر بگوییم، روغن کرچک مایعی زرد کم‌رنگ است که از دانه‌های کرچک گرفته می‌شود. مصریان را باید اولین کسانی دانست که از فایده‌های آن با خبر بودند و از آن‌ها استفاده می‌بردند – کلئوپاترا از آن برای روشن‌تر کردن سفیدی چشم‌هایش استفاده می‌کرد.
با عنایت به فایده‌های درمانی قدرتمندش، از آن در لوازم آرایشی، داروها، روغن‌های ماساژ استفاده می‌شود. حدود ۹۰٪ از این روغن از ریسینلیدیک اسید تشکیل شده است که عامل شفابخش اصلی آن به حساب می‌آید.
همه چیز خوب است تا این که به یک پرسش می‌رسیم:
آیا از مضرات روغن کرچک آگاه هستید؟
بله. اکثر این عوارض به سلامت پوست و دستگاه گوارش مربوط می‌شوند. به لحاظ علمی، وقتی روغن کرچک به روده‌ی کوچک می‌رسد، به ریسینلیدیک اسید تجزیه می‌شود. این اسید می‌تواند دیواره‌ی روده را تحریک کند.
عامل دیگری که باید مد نظر گرفت منبع دانه‌های کرچک است که روغن کرچک از آن به دست می‌آید. اکثر دانه‌ها توسط آفت کش‌ها شدیدا سمپاشی می‌شوند و به صورت شیمیایی فراوری می‌گردند. این کار نیز می‌تواند به کیفیت روغن آسیب بزند و به بروز عوارض جانبی منجر شود.
خطرات استفاده‌ی موضعی از روغن کرچک شامل خارش و داشتن پوستی ملتهب و نسبتا قرمز می‌شود. تحریک شدید ممکن است باعث راش و بثورات ناخوشایندی شود.
عوارض جانبی وقتی جدی و خطرناک می‌شوند که مصرف داخلی صورت بگیرد. بعضی از این عوارض شامل حالت تهوع، استفراغ، و سایر مشکلات گوارشی می‌شوند. گاهی، اینها می‌توانند تشدید شوند و، در موارد نادر، به مرگ بینجامند.
خب، این از خلاصه‌ی ماجرا. اما این خلاصه به تنهایی کمکی نخواهد کرد. به جزئیات بیشتری نیاز داریم.
چیزی که هم اکنون به آن خواهیم پرداخت.
۱. حالت تهوع
مصرف بیش از حد روغن کرچک می‌تواند باعث حالت تهوع بشود. هرچند احتمال بهبود آن هست، اما کنترل نکردن علائم تهوع آور می‌تواند به دی‌هیدراته شدن جدی بدن و عدم تعادل الکترولیت منجر شود. همچنین می‌تواند در ریتم ضربان قلب اختلال ایجاد کند.
طبق مطالعه‌ای که ایرانیان انجام داده‌اند، روغن کرچک می‌تواند باعث تهوع شود. تهوع ایجاد شده به خاطر روغن کرچک ممکن است با استفراغ نیز همراه باشد. حتی با در نظر گرفتن خواص روان کنندگی و ملین‌اش، روغن کرچک، علاوه بر حالت تهوع، می‌تواند به یبوست نیز منجر شود!
مضرات روغن کرچک ۲: اسهال
دانه‌های کرچک حاوی رایسین است، یکی از سمی‌ترین مواد شناخته شده. طبق مطالعات انجام شده، هرچند علائم مصرف آن دقیق و مشخص نیستند، اما به احتمال زیاد شامل اسهال هم می‌شوند.
۳. راش های پوستی
مطابق یکی از مطالعات، روغن کرچک پوست را نسبتا تحریک می‌کند. واکنش‌های آلرژیک دیگر استفاده از روغن کرچک خارش و کهیر هستند. اینها می‌توانند در محل استعمال روغن به وجود بیایند.
مواردی خاص (هرچند نادر) وجود دارد که تماس روغن کرچک با پوست باعث به وجود آمدن راش‌های پوستی می‌شود. یک راه حل خوب برای این مشکل پاک کردن کامل ناحیه‌ی آغشته شده با آب و صابون است. همچنین می‌توانید از مخلوط سرکه‌ی سیب و آب نیز برای این کار استفاده کنید.
مضرات روغن کرچک ۴: گرفتگی های عضلات
همه می‌دانیم که روغن کرچک یک ملین حیرت انگیز است. طبق یکی از گزارش‌های واصله، ضعف و گرفتگی عضلات می‌تواند نتیجه‌ی مصرف بیش از حد ملین‌ها باشد. در واقع، گرفتگی عضلات که از عوارض جانبی مصرف بیش از حد روغن کرچک است آن قدر جدی است که به توجه و مراقبت پزشکی فوری نیاز دارد.
وجود رایسین در دانه‌های کرچک می‌تواند دلیلی برای این عارضه باشد. در واقع، رایسین آن قدر قوی است که حتی استنشاق گرد حاوی آن می‌تواند باعث درد عضلات شود. همچنین، اگر روزی دست بر قضا خواستید دانه‌های کرچک مصرف کنید، یک چیز را باید همیشه به خاطر داشته باشید – بلعیدن دانه‌های کرچک به صورت درسته و کامل نسبت به جویدن آن دانه‌ها مسمویت رایسین کم‌تری ایجاد می‌کند.
۵. سرگیجه
سرگیجه یکی از علائم مصرف بیش از حد روغن کرچک است. سایر اثرات جانبی روغن کرچک شامل غش کردن و تنگی نفس می‌شوند.
طبق گزارشی که توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها منتشر شده است، در صورتی که به صورت زیرجلدی به شخصی عصاره‌ی دانه‌ی کرچک تزریق شود، او عوارضی مانند سرگیجه و حالت تهوع را تجربه خواهد کرد.
مضرات روغن کرچک ۶: مسمومیت با رایسین
در کمال تعجب، دوزی از رایسین به اندازه‌ی چند دانه‌ی کوچک نمک به قدر کافی کشنده هست که یک انسان بالغ را از پا در بیاورد. و بدترین قسمت ماجرا این است که پادتنی برای آن وجود ندارد! رایسین پروتئین سمی موجود در دانه‌های روغن کرچک است که باعث می‌شود سوسک‌ها، پرنده‌ها، و سایر آفت‌ها از آن تغذیه نکنند.
طبق گزارشات، جویدن و بلعیدن دانه‌های کرچک باعث آزاد شدن رایسین می‌شود که می‌تواند به ما آسیب بزند. و طبق گزارش دیگری که توسط وزارت بهداشت پنسیلوانیا منتشر شده است، بعلیدن مقدار قابل توجهی از رایسین ممکن است به استفراغ و اسهال منجر شود که در صورت استمرار می‌تواند با خونریزی همراه باشند. این امر می‌تواند به دی‌هیدراته شدن شدید بدن و کاهش فشار خون منجر شود. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، ظرف چند روز، کلیه‌ها و کبد نیز ممکن است از کار بیفتند و همین قضیه منجر به مرگ می‌شود.
۷. ممکن است برای بچه‌ها مضر باشد
روغن کرچک به خاطر آن که اثرات مخربی بر کودکان می‌گذارد، چندان خوشنام نیست. از این رو، توصیه می‌کنیم والدین به بچه‌های خود روغن کرچک ندهند – مگر آنکه در این زمینه از یک متخصص کاربلد مشاوره گرفته باشند.
روغن کرچک برای کودکان ۲ ساله کاملا قدغن است – چون برای مصرف چنین ملین قدرتمند بیش از اندازه کم سن و سال هستند. در رابطه با کودکان زیر ۶ سال، نیز چون ممکن است نتوانند درباره‌ی علائمی که دارند به درستی صحبت کنند – مصرف روغن کرچک فکر خوبی به نظر نمی‌رسد. کودکان کم سن و سال همچنین ممکن است نسبت به عوارض بالقوه‌ی روغن کرچک حساس باشند. در این زمینه حتما به مشورت و راهنمایی پزشک نیاز است.
مهم‌تر آن که، اگر قصد دارید در خانه گیاه کرچک نگهداری کنید، مراقب کودکان خود باشید. و اگر در این زمینه شک دارید، بهتر است اصلا این گیاه را به خانه‌ی خود وارد نکنید.
روغن کرچک جهت استفاده مدام برای کودکان زیر ۱۰ سال توصیه نمی‌شود.
مضرات روغن کرچک ۸: گرفتگی های شکمی
در یکی از موارد خودکشی صورت گرفته توسط یک شخص ۵۸ ساله با استفاده از خوردن دانه‌های کرچک، بیمار استفراغ شدید و گرفتگی‌های شکمی مداوم را تجربه کرده بود.
در واقع، رایسین آنقدرقوی است که مصرف مواد آلوده به رایسین می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شکمی بشود.
به خاطر همین که به شدت باعث گرفتگی عضلات شکمی می‌شود، یکی از گزارش‌های منتشر شده به طور کلی استفاده از روغن کرچک به عنوان ملین را نهی می‌کند.
۹. تحریک دستگاه گوارش
تحریک دستگاه گوارش یکی از علائم اولیه‌ی خوردن رایسین است. این مشکل ممکن است ظرف ۶-۱۲ ساعت بعد از مصرف اتفاق بیفتد سوای مشکلات گوارشی، خوردن رایسین می‌تواند باعث حالت تهوع و از کار افتادگی سیستم عروقی شود.
اینها عوارض جانبی روغن کرچک هستند. اما جای نگرانی نیست – چون همیشه می‌توانید اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید.
ملاحظات و اقدامات ایمنی
قبل از آن که روغن کرچک مصرف کنید، باید ابتدا باید به پزشک خود اطلاع بدهید که به آن آلرژی دارید. همچنین باید با پزشک خود درباره‌ی سایر آلرژی‌هایی که دارید صحبت کنید.
همچنین سابقه‌ی پزشکی‌تان را در اختیار دکتر قرار بدهید. از جمله شرایط خاصی که نباید پنهان بماند مشکل آپانتیس (یا علائم آن، مانند حالت تعوع، استفراغ، یا درد بی‌سابقه‌ی معده، خونریزی روده، انسداد روده) است.
و اما در رابطه با مکمل‌ها چطور؟
عوارض مصرف مکمل‌های روغن کرچک
مکمل‌های روغن کرچک معمولا به شکل کپسول‌های ژلاتینی هستند. و بله، آن‌ها نیز در صورت مصرف زیاد عوارضی در بر خواهند داشت. چون خطر سطح آلودگی بالاتر در مکمل‌ها بیشتر است. همچنین، بسیار محتمل است که مکمل روغن کرچک حاوی دانه‌های کرچک باشد، که بسیار سمی هستند.
سایر عوارض جانبی مصرف بیش از حد مکمل‌ها شبیه خود روغن کرچک است – گرفتگی‌های شکمی، حالت تهوع، اسهال، و غیره …
و بالاخص زنان باردار و شیرده باید از مصرف مکمل‌ها خودداری کنند. همچنین مکمل‌های کرچک حاوی گیاهات طبیعی دیگری نیز هستند که می‌تواند خطر ابتلا به آلرژی‌ها را افزایش دهند.
اثرات بد روغن کرچک که تا اینجا درباره‌ی آن ها صحبت کردیم نسبت مستقیمی با دوز مصرف دارند. بنابراین، دوز ایده‌آل برای مصرف روغن کرچک چه مقدار است؟
دوز مصرفی توصیه شده
اگر به خاطر اثرات ملین آن روغن کرچک می‌خورید، دوز مصرف‌تان بیش از ۵ میلی گرم نباشد. و برای مصارف خارجی، بیشترین حد مصرف ۱۲۰ میلی‌گرم است. اما، در هر دو مورد هم نظر و توصیه‌ی پزشک بسیار حائز اهمیت است.