آیا نگران خرید مایحتاج شب عید هستید یا نگران اینکه در ضیافت خانوادگی پیش رو چه چیزی جلوی مهمان‌ها بگذارید؟ یا نکند دارید فکر میکنید برای وعده‌ی غذایی بعدی‌تان کدام پیتزای جدید را سفارش بدهید؟ یا اینکه در بوفه‌ی محل کار یا تحصیل بیش از ظرفیت‌تان غذا سفارش داده‌اید و حالا نمی‌دانید چگونه بدون آنکه کسی ببیند اضافه‌ی آن را داخل سطل زباله بریزید؟ پس بد نیست یکی به شما یادآوری کند که چه اندازه خوشبخت هستید! جایی، در گوشه‌ای دیگر از این جهان پهناور، مردمانی زندگی می‌کنند که نگرانی‌های بیشتری دارند؛ نگرانی‌هایی از این دست؛ مثلا نمردن از گرسنگی!
سوء تغذیه یا کمبود مواد مغذی فقط در حوزه آسیا-اقیانوسیه زندگی ۵۷۸ میلیون نفر را تحت تاثیر خود قرار داده است، که اکثر آن‌ها کودکان زیر پنج سال هستند. بد نیست آماری را با شما در میان بگذاریم:
طبق اعلام فائو یا سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، از هر ۸ نفر ۱ نفر از گرسنگی رنج می‌برد. ۳۲.۵٪ از کودکان در کشورهای در حال توسعه با کمبود تغذیه مواجه هستند و حداقل ۱۴.۵٪ از مرگ و میر کودکان بین ۰ تا ۵ سال به خاطر گرسنگی بیش از حد است. این‌ها آمارهای بسیار ابتدایی هستند، اما هرچه بیشتر چنین اطلاعات و آماری را مطالعه کنیم، از تراژدی اسف‌باری که سوء تغذیه باعث به وجود آمدنش شده است بیشتر آگاهی می‌یابیم.
عوارض و اثرات سوء تغذیه بر سلامتی
سوء تغذیه و گرسنگی کشیدن اثرات ویرانگری بر کودکان، بزرگسالان و به ویژه زنان باردار به جای می‌گذارند. این دو همچنین اثرات اجتماعی-اقتصادی شدید و مهمی دارند.
– اثر بر کودکان
عقب ماندگی ذهنی، عدم رشد، سیستم ایمنی ضعیف، کمبود ریزمغذی‌ها، عفونت‌های دستگاه گوارشی، کم خونی، و نهایتا مرگ ناگزیر.
– اثر بر زنان باردار
علاوه بر مرگ نوزاد به دلیل فقر، یک زن باردار ممکن است وضع حمل دشواری داشته باشد، خونریزی شدید بعد از زایمان و کم خونی را تجربه کند.
– اثرات کلی
سیستم ایمنی ضعیف، عدم فعالیت عضلات، بی‌تفاوتی، افسردگی، و اختلالات کلیوی.
انواع سوء تغذیه
عده‌ی بسیار کمی می‌دانند سوء تغذیه نه فقط به خاطر کمبود مصرف مواد مغذی، بلکه به دلیل مصرف بیش از حد نیز به وجود می‌آید! اما، این سوء تغذیه به خاطر کمبود ریزمغذی‌های ضروری است که موضوع جهانی مهمی به شمار می‌رود. انواع اصلی بیماری‌های سوء تغذیه عبارتند از سوء تغذیه‌ی اختلال رشد و سوء تغذیه‌ی ریزمغذی.
۱. سوء تغذیه‌ی اختلال رشد
همان طور که از نام آن بر می‌آید، این مورد اختلال فرد در رشد مورد انتظار در قد یا وزن، بر اساس سن و جنسیت او است. سوء تغذیه‌ی اختلال رشد می‌تواند سه شکل جدی و شدید به خود بگیرد:
۲. سوء تغذیه‌ی حاد یا تحلیل برنده
این بیماری بر اثر یک کاهش وزن ناگهانی و شدید به وجود می‌آید و به سه نوع سوء تغذیه‌ی بالینی منجر می‌شود:
– ماراسموس
این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که چربی و بافت بدن با سرعتی هشدار دهنده تحلیل می‌روند تا کمبود مواد مغذی را جبران کنند. در نتیجه، فرایندهای درونی بدن با سرعتی هشدار دهنده شروع به کاهش می‌کنند و همین اتفاق برای فعالیت سیستم ایمنی بدن نیز می‌افتد.
– کواشیورکور
مشخصه‌ی این نوع از سوء تغذیه اِدِم دو طرفه (احتباس مایع) در پاها و کف پاها است. در نتیجه، کودکی که با کمبود تغذیه مواجه است تپل به نظر خواهد رسید.
– ماراسموس- کواشیورکور
هر دو تحلیل شدید و ورم (ادم) از مشخصه‌های این نوع سوء تغذیه هستند.
۳. سوء تغذیه‌ی مزمن یا سرکوبگر
این نوع از سوء تغذیه در یک دوره‌ی زمانی طولانی اتفاق می‌افتد و پیامدهای ماندگارتری دارد. قبل از تولد و به خاطر وضعیت ضعیف سلامتی مادر شروع و به سرکوب رشد در کودک به دنیا آمده منجر می‌شود. مصرف ضعیف شیر مادر، عفونت‌ها و عدم دسترسی به مواد مغذی مناسب عوامل اصلی بروز این مشکل هستند. سرکوب رشد خطرناک است چون بعد از یک سن و سالی دیگر غیر قابل درمان و بازگشت می‌شود. بنابراین، بسیار مهم است که با تامین درمان پزشکی مناسب برای زنان باردار و دختران جوان این مشکل را در نطفه خفه کنیم.
۴. سوء تغذیه (کمبود) ریزمغذی
بروز این بیماری یعنی کمبود ملایم تا شدید ویتامین‌های A، B، C، و D، کلسیم، فولات، ید، آهن، روی و سلنیوم. این ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشترین اهمیت را در فرایندهای بدنی مختلف دارند و کمبودشان می‌تواند یک فرد سالم را دچار سوء تغذیه کند.
۱. فقر آهن به کم خونی، ضعف رشد مغزی و عملکرد قلبی منجر می‌شود.
۲. کمبود ید به اختلال عملکرد تیروئید و کند ذهنی منجر می‌شود.
۳. کمبود ویتامین D باعث نرمی استخوان و سایر اختلالات مربوط به رشد استخوان‌ها می‌شود.
۴. کمبود سلنیوم به عملکرد ضعیف قلب، ضعف سیستم ایمنی و پوکی استخوان منتج می‌شود.
۵. کمبود ویتامین A از دلایل ضعف بینایی، رشد استخوان، و سیستم ایمنی بدن است.
۶. کمبود ویتامین B12 به دژنراسیون عصبی و نقص در تولید گلبول‌های قرمز خون منجر می‌شود.
۷. کمبود فولات یا ویتامین B9 باعث کاهش سرعت رشد و کم خونی می‌شود.
۸. کمبود روی می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی و ادراک حسی و کم خونی منجر شود.
سوء تغذیه یکی از علت‌های نگرانی زیاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه است. و دولت‌های سرتاسر جهان به طور فزاینده‌ای بخش بیشتری از هزینه‌های حوزه‌ی سلامت را به این بخش اختصاص می‌دهند. بنابراین، بار بعد که خواستید غذایی را دور بریزید، یا نگران برنامه‌ی وعده‌های غذایی‌تان شدید، کمی درنگ کنید، نعمت‌هایی را که از آن ها برخوردارید در ذهن خود بر شمارید و بعد دست به کار شوید و شکم انسان گرسنه‌ای را سیر کنید!