زنجبیل، گیاهی دارویی است با ساقه‌های زیرزمینی (ریزوم) و ریشه‌ای سطحی (تجه) که فواید بسیاری برای بدن انسان دارد، از جمله اثربخشی مثبت بر برخی بیماری‌ها نظیر دیابت. دیابت از آن دسته بیماری‌هایی است که در سراسر دنیا گسترده شده، و امروزه به یک بیماری اپیدمی (همه‌گیر) تبدیل شده است. آدم‌ها معمولا به دلیل سبک زندگی ناسالم‌شان به دیابت – عمدتا دیابت نوع ۲ – دچار می‌شوند. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا ۱۱ فایده زنجبیل برای دیابت و تنظیم قند خون رابدانید.
مرض قند یا دیابت چیست
مرض قند یا دیابت بیماری به شدت شایعی است که آمار مبتلایان به آن، هر روز، در سراسر جهان بیشتر می‌شود. این آمارِ روز افزون دیابت به علت رواج روز افزون چاقی و سبک زندگی ناسالم در جهان ایجاد می‌شود. بیشتر موارد مبتلایان به دیابت یا تقریبا ۸۵ درصد از آن‌ها را مبتلایان به دیابت نوع ۲، و ۱۵ درصد باقی مانده را نیز دیابت بارداری و دیابت نوع ۱ تشکیل داده است.
دیابت نوع ۲ به عنوان یک اختلال متابولیسم (سوخت و ساز) طبقه‌بندی می‌شود که ویژگی اصلی آن، هایپرگلیسمی است؛ هایپرگلیسمی به علت مقاومت به انسولین و کاهش سطح انسولین در بدن ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به دیابت معمولا جهت درمان وضعیت هایپرگلیسمی از داروهایی نظیر سولفونیل‌اوره، تیازولیدیندیون، اینکرتین، و دیپپتیدیل پپتیداز 4 استفاده می‌کنند؛ این داروها می‌توانند ترشح انسولین را در بدن بهبود ببخشند و مقاومت به انسولین را نیز کاهش دهند. داروهای شیمیایی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر این بیماری دارند، ولی هم‌زمان باعث بروز برخی عوارض جانبی می‌شوند که ممکن است به سایر اندام‌های بدن نظیر کلیه‌ها آسیب برسانند.
زنجبیل برای دیابت
امروزه، به منظور به حداقل رساندن عوارض جانبی ناشی از هرگونه داروی شیمیایی، برخی آدم‌ها به گزینه‌های دیگری نظیر داروهای گیاهی متوسل می‌شوند. به اعتقاد بسیاری از افراد، برخی گیاهان دارویی فواید فراوانی برای سلامتی انسان به همراه دارند، و می‌توانند با مواد شیمیایی گیاهی درون‌شان، به درمان دیابت کمک کنند؛ از جمله‌ی این داروهای گیاهی پر خاصیت، می‌توان به زنجبیل اشاره کرد.
زنجبیل حاوی مجموعه‌ای از مواد شیمیایی گیاهی است که به شکل مواد فعال در بدن عمل می‌کنند؛ از جمله‌ی این مواد شیمیایی گیاهی می‌توان به گینجرول، زینگرون، پارادول، شوگاول و هم‌چنین سایر روغن‌های فرار نظیر سسکوییترپن، بتا بیسابولن، سیترال آ، و سیترال ب اشاره کرد. استفاده از زنجبیل در بسیاری از دستورالعمل‌های تهیه‌ی غذا، به خصوص در آسیا رواج دارد. در ژاپن ترشی مخصوص زنجبیل با نام گاری بسیار شهرت دارد، و در کره نیز بیش از هزاران سال است از زنجبیل به عنوان چاشنی غذا استفاده می‌شود. به همین دلیل نیز مردم آسیا در مقایسه با غربی‌ها کم‌تر در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار می‌گیرند؛ حتی غربی‌ها نیز برای ساخت برخی کلوچه‌ها از زنجبیل استفاده مي‌کنند.
خواص زنجبیل: ۵۰ فایده علمی زنجبیل برای سلامتی، لاغری، زیبایی پوست و مو
فایده زنجبیل برای دیابت و تنظیم قند خون
زنجبیل فواید زیادی برای سلامتی به همراه دارد؛ بر اساس نتایج برخی مطالعات، این داروی گیاهی دارای فواید موثری بر بیماری دیابت نیز هست؛ در ادامه‌ی این مقاله به فهرستی از فواید زنجبیل برای بیماران دیابتی اشاره می‌کنیم.
۱. کنترل سطح قند خون
بر اساس برخی مطالعات که در کشور ایران به عمل آمده‌اند، برخی مواد شیمیایی گیاهی موجود در زنجبیل از قبیل گینجرول و سایر ترکیبات مذکور می‌توانند سطح قند خون را کاهش دهند. مطالعه‌ای که در مدت بیش از ۳۰ روز بر روی برخی بیماران دیابتی به عمل آمد نشان داد، این بیماران بعد از یک دوره‌ی درمانی به وسیله‌ی زنجبیل، شاهد کاهش سطح قند خون، و متعاقبا حفظ سطح خون طبیعی‌شان بودند. اثر زنجبیل بر کاهش سطح قند خون ممکن است به دلیل مهار آنزیم هپاتیک فسفریلاز باشد که گلیکوژن (مولکول ذخیره‌ساز گلوکز) را به گلوکز تجزیه می‌کند. اگر گلیکوژن به گلوکز تجزیه شود، سطح قند خون بالا خواهد رفت.
۲. بهبود تحمل گلوکز
برخی پژوهشگران بر سازوکار تنظیم قند خون در بیماران دیابتی به انجام مطالعاتی پرداخته‌اند؛ آن‌ها دریافتند، مواد شیمیایی موجود در زنجبیل باعث تسهیل متابولیسم (سوخت و ساز) گلوکز و بهبود تحمل گلوکز در بدن می‌شوند. بر اساس مطالعه‌ای که توسط جیمز دبلیو دیلی و همکاران‌اش به عمل آمد و نتایج آن در مجله‌ی غذاهای قومی به چاپ رسید، مصرف مکمل‌های زنجبیل جهت بهبود تحمل گلوکز برای بیماران دیابتی، به مخصوص مبتلایان به دیابت نوع ۲، موثر است.
۳. کاهش مقاومت به انسولین
بر اساس مطالعه‌ی پژوهشگران ایرانی در دانشگاه علوم پزشکی یزد که نتایج آن در مجله‌ی تخصصی پزشکی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به چاپ رسید، مکمل زنجبیل می‌تواند سطح مقاومت به انسولین را تا ۱۰.۵ درصد کاهش دهد. هم‌چنین، دانشمندان توصیه می‌کنند بیماران دیابتی بهتر است روزانه به مدت ۸ هفته، حدود ۳ گرم مکمل زنجبیل مصرف کنند تا از فواید آن برای سلامتی‌شان بهره‌مند شوند.
۴. افزایش ترشح انسولین
بر اساس مطالعه‌ای که نتایج آن در مجله اروپایی فارماکولوژی به چاپ رسید، دانشمندان دریافته‌اند عصاره‌ی زنجبیل می‌تواند از طریق تعامل با گیرنده‌ی سروتونین، سطح ترشح انسولین را افزایش دهد. سروتونین یکی از پیام‌رسان‌های عصبی در مغز است که نقش مهمی در تحریک سلول‌های لوزالمعده (پانکراس) در تولید انسولین ایفا می‌کند.
۵. کاهش شاخص لیپیدها
مکمل‌های زنجبیل می‌توانند سطوح انواع مختلفی از چربی‌ها را از قبیل تری‌گلیسیرید، کلسترول، و ال‌دی‌ال (لیپو پروتئین کم چگال) پایین بیاورند. بهبود شاخص لیپیدها به بهبود وضعیت سلامتی و پیشگیری از پیشرفت و وخامت بیماری دیابت منجر می‌شود.
۶. کاهش استرس اکسیداتیو
استرس اکسیداتیو اصطلاحی است که به عدم تعادل میان سطح رادیکال‌های آزاد و توانایی بدن جهت خلاصی از اثرات مخرب آن‌ها اشاره می‌کند. استرس اکسیداتیو ممکن است باعث وخامت وضعیت بیماران دیابتی شود. زنجبیل حاوی مواد شیمیایی گوناگونی است که به عنوان آنتی‌اکسیدان می‌توانند با رادیکال‌های آزاد مبارزه، و از بدن در برابر اثرات مخرب آن‌ها محافظت کنند.
۷. افزایش سطح هموگلوبین بدن
هم‌چنین، طبق گزارش‌های علمی، مصرف مکمل‌های زنجبیل می‌تواند سطح هموگلوبین خون بیماران دیابتی را نیز افزایش دهد. هموگلوبین نقش مهمی در انتقال اکسیژن و مواد مغذی، از جمله قند، به سراسر بدن ایفا می‌کند. وجود سطح بالای هموگلوبین در بدن، باعث می‌شود مواد مغذی به شکل بهتری در سراسر بدن جریان پیدا کنند و بدن دچار کمبود قند و متعاقب آن افت انرژی نشود. وقتی بدن دچار کمبود قند شود، گلیکوژن به گلوکز تجزیه می‌شود و در نهایت، سطح قند خون افزایش می‌یابد.
۸. بهبود کارکرد کبد
آدم‌های مبتلا به دیابت در مقایسه با سایرین، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی قرار دارند. بیماری کبد چرب وضعیتی است که در آن، چربی‌های اضافه به کبد متصل، و باعث اختلال در کارکرد آن می‌شوند. هم‌چنین، این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی‌ترین نظیر سیروز شود. طبق تایید مطالعات علمی، مصرف عصاره‌ی زنجبیل می‌تواند به حفظ سلامت کبد و کاهش خطر ابتلا به بیماری کبد چرب کمک کند.
۹. بهبود کارکرد کلیه
بالا بودن سطح قند خون می‌تواند باعث افزایش خطر آسیب به اعصاب، عروق خونی، و سایر اندام‌های حیاتی از جمله کلیه‌ها شود. افزایش سطح قند خون در بیماران دیابتی کار کلیه‌ها را دشوار می‌کند، و حتی ممکن است باعث اختلال در گلومرول یا شبکه‌ی فیلتر کلیه‌ها، و در نهایت منجر به نارسایی کلیوی شود. زنجبیل به طور بالقوه می‌تواند سطح قند خون را کاهش دهد و به حفظ سلامتی کلیه‌ها کمک کند.
۱۰. کاهش التهاب
دیابت معمولا سراغ آدم‌های چاق می‌رود؛ سلول‌های چربی در بدن آدم‌های چاق باعث تحریک تولید مواد شیمیایی می‌شوند که این مسئله باعث ایجاد التهاب در بدن می‌شود. زنجبیل حاوی خواص ضد التهابی است که می‌تواند التهاب موجود در بدن، به ویژه بدن بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، را کاهش دهد.
۱۱. محافظت از بیماران دیابتی در برابر آب مروارید
آدم‌های مبتلا به دیابت بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به آب مروارید قرار دارند. آب مروارید وضعیتی است که در آن، عدسی چشمِ بیمار تار، کدر، یا غیر شفاف می‌شود. انرژی چشم‌های انسان از طریق قند موجود در زلالیه تامین می‌شود، و بدن بیماران مبتلا به دیابت قادر نیست قند یا سطح گلوکز موجود در زلالیه را کنترل کند. این وضعیت ممکن است باعث تجمع بیش از اندازه‌ی قند داخل چشم، و بروز آب مروارید شود. طبق نتایج مطالعه‌ای که در آگوست ۲۰۱۰ در مجله‌ی مولکولار ویژن منتشر شد، مصرف مکمل‌های زنجبیل می‌تواند به تاخیر در ابتلا به آب مروارید کمک کند.
خطرات مصرف زنجبیل برای سلامتی
زنجبیل فواید بسیاری برای سلامتی انسان دارد، ولی مصرف بیش از اندازه‌ی آن توصیه نمی‌شود. زنجبیل می‌تواند سطح قند خون را کاهش دهد، ولی مصرف مقدار بیش از اندازه‌ی زنجبیل ممکن است باعث افت قند خون و متعاقبا، ضعف، سرگیجه، و حتی بیهوشی شود. پیش از مصرف زنجبیل به عنوان مکمل داروهای دیابتی، بهتر است با پزشک معالج مشورت شود.
در این مقاله به فواید زنجبیل برای سلامتی بیماران مبتلا به دیابت اشاره کردیم. اگر می‌خواهید از زنجبیل به عنوان چاشنی غذا استفاده کنید، بهتر است زنجبیل تازه خریداری کنید؛ یا اگر به چای (دمنوش) زنجبیل علاقه دارید، حتما باکیفیت‌ترین نوع پودر زنجبیل را تهیه کنید. استفاده از داروهای گیاهی یکی از بهترین گزینه‌های درمانی برای کنترل دیابت و رسیدن به سلامتی است.
ترکیبات فعال زنجبیل
زنجبیل حاوی ترکیبات زیست فعال فراوانی است که برای حفظ سلامتی انسان بسیار با اهمیت هستند. در فهرست ذیل به ترکیبات فعال زنجبیل و فعالیت‌های بیولوژیک‌شان اشاره می‌کنیم.
| ترکیبات فعال موجود در زنجبیل | فعالیت‌های بیولوژیک آن‌ها |
| گینجرول و ترکیبات مرتبط با آن | فعالیت آنتی‌اکسیدانی و محافظت از کبد |
| پارادول | فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد سرطانی |
| شوگاول | فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی |
| [۶] – شوگاول | فعالیت‌های ضد سرطانی |
| زینگرون | فعالیت آنتی‌اکسیدانی |
| زرومبون | فعالیت ضد میکروبی |
| دهیدرو گینجرودین | تنظیم ژن‌های التهابی |
| ترپنوئید | تحریک مرگ سلولی (آپوپتوز) از طریق فعال کردن ژن پی۵۳ |
| فلاونوئیدهای زنجبیل | فعالیت آنتی‌اکسیدانی |