به گفته‌ی دکتر سابرینا رومانوف، استاد دانشگاه و روانشناس در شهر نیویورک، “یوگا درمانی نوعی از روان درمانی است که بر یکپارچگی ذهن و بدن برای بهبود وضعیت سلامت روان تمرکز دارد.” در این شکل از روان درمانی، از اصول و تمرین‌های یوگا، نظیر حرکات بدنی یوگا، مراقبه، تکنیک‌های تنفسی، تمرین‌های آرام‌سازی یا ریلکسیشن، برای بهبود وضعیت سلامت روان و بدن استفاده می‌شود. به گفته‌ی رومانوف، “برخلاف تصور معمول بسیاری از آدم‌ها، فواید یوگا درمانی چیزی شبیه کلاس‌های معمول یوگا نیست. در عوض، یوگا درمانی معمولا به صورت جلسات تک نفره با حضور یک درمانگر برگزار می‌شود.”
فواید یوگا
۱. انواع یوگا درمانی
به گفته‌ی رومانوف، با این‌که یوگا درمانی معمولا به صورت جلسات تک نفره انجام می‌شود، یک نوع فرعی از یوگا درمانی نیز وجود دارد که به صورت گروهی برگزار می‌شود؛ در این جلسات، چند نفر تحت نظارت یک درمانگر در قالب یک گروه کوچک به انجام یوگا درمانی می‌پردازند؛ در این روش، از قدرت گروهی به عنوان بخشی از فرایند درمان استفاده می‌شود.
۲. تکنیک‌ها
به گفته‌ی رومانوف، یوگا درمانی می‌تواند شامل تکنیک‌های متعددی باشد، از جمله:
- حرکات یوگا
- تمرین‌های تنفسی
- مراقبه
- تصویرسازی ذهنی هدایت‌شده
- تمرین‌های ریلکسیشن
به گفته‌ی رومانوف، برنامه‌ی درمانی و تکنیک‌های مورد استفاده در یوگا درمانی بسته به سن، توانایی‌های جسمی، و نیازهای منحصر به فرد بیمار می‌توانند متفاوت باشند. به علاوه، طبق توضیح رومانوف، تمام تمرین‌ها و حرکت مورد استفاده در یوگا درمانی به منظور به حداکثر رساندن هم‌زمانی کارکرد ذهن و بدن طراحی شده‌اند.
برای مثال، درمانگر اهمیت و ارزش هر یک از تمرین‌ها و حرکات یوگا را که می‌توانند در تسکین نگرانی‌های‌تان تاثیر داشته باشند، برای شما توضیح می‌دهد؛ به این ترتیب، پلی میان تمرین‌های عملی و چارچوب شناختی آن‌ها ایجاد می‌شود. بنابراین، مثلا برای فردی که از اضطراب رنج می‌برد، درمانگر انجام حرکاتی را نظیر حرکت کودک یا حرکت درخت در نظر می‌گیرد، و سپس، برای وی توضیح می‌دهد که چنین حرکاتی چگونه به تسکین اضطراب کمک می‌کنند.
به گفته‌ی رومانوف، انجام تمرین‌های خانگی جزء عناصر مهم یوگا درمانی به شمار می‌رود؛ زیرا به این ترتیب، تمرین‌های یوگا به بخشی از زندگی روزانه‌ی فرد تبدیل می‌شوند – نه این‌که صرفا تمرین‌هایی باشند که به صورت هفتگی در جلسات روان درمانی انجام شوند.
اشکال سنتی‌تر یوگا درمانی می‌توانند شامل سایر تکنیک‌ها نیز باشند؛ از جمله سرودخوانی، نیایش، مطالعه متن، انجام برخی آیین‌ها، تصویرسازی، و مشاوره معنوی.
۳. یوگا درمانی به رفع چه مشکلاتی کمک می‌کند؟
یوگا درمانی می‌تواند به درمان وضعیت‌های روانی زیر کمک کند:
- وابستگی به الکل
- اختلالات اضطرابی و ترس
- اختلال کم توجهی و بیش فعالی
- اوتیسم
- اختلال دوقطبی
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- بی‌خوابی
- انواع فوبیا
- اختلال اضطراب پس از سانحه
- اسکیزوفرنی
- استرس
- سوءمصرف مواد
به علاوه، به گفته‌ی رومانوف، یوگا درمانی برای درمان وضعیت‌های متمرکز بر بدن ناشی از درد مزمن، استرس، یا ضربات روحی (تروما) که در بدن پنهان شده‌اند و به صورت علائم مربوط به اضطراب یا افسردگی بروز می‌کنند، تاثیر ویژه‌ای دارد.
۴. فواید یوگا درمانی
برخی از فواید یوگا درمانی عبارت هستند از:
- تمرکز یکپارچه ذهن و بدن: تمرین‌ها و حرکات یوگا درمانی به طور هم‌زمان بر ذهن و بدن تمرکز دارند، و از این طریق می‌توانند آگاهی روانی و فیزیکی را با یکدیگر ارتقا بدهند. این ویژگی به یکپارچگی ذهن و بدن، و بهبود ذهن‌آگاهی کمک می‌کند.
- مفید برای سلامت فیزیکی: یوگا درمانی علاوه بر آن‌که به بهبود وضعیت‌های روانی کمک می‌کند، می‌تواند تناسب فیزیکی را بهبود ببخشد و قدرت، تعادل، و انعطاف‌پذیری را افزایش دهد. هم‌چنین، این روش درمان می‌تواند به بهبود وضعیت‌های بدنی نظیر درد، فشار خون، بیماری قلبی، دیابت، چاقی مفرط، و آرتریت نیز کمک کند.
- دارای عوارض جانبی اندک: داروهای مخصوص درمان وضعیت‌های روانی می‌توانند عوارض جانبی به همراه داشته باشند؛ از جمله افزایش وزن و سایر مشکلات متابولیک که می‌توانند به افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی منجر شوند. در مقابل، یوگا درمانی دارای عوارض جانبی کم‌تری است.
- جایگزین برخی دیگر از درمان‌ها: به گفته‌ی رومانوف، مزیت اصلی یوگا درمانی این است که می‌تواند برای افرادی که شاید آمادگی لازم را برای گفتار درمانی‌های سنتی ندارند، جذاب باشد. هم‌چنین، افرادی که نتایج قابل قبولی از تمرکز یکپارچه بر ذهن و بدن‌شان به دست آورده‌اند، طرفدار یوگا درمانی هستند.
۵. اثربخشی
به گفته‌ی رومانوف، “یوگا درمانی در مقایسه با سایر اشکال تثبیت شده‌ی روان درمانی، از لحاظ درجه‌ی اثربخشی از شواهد تجربی کم‌تری برخوردار است؛ زیرا کارآزمایی‌های کنترل‌شده‌ی تصادفی محدودی درباره‌ی آن به عمل آمده‌اند.” با وجود این، شمار پژوهش‌هایی که نشان می‌دهند یوگا درمانی دارای فواید متعددی است، در حال افزایش است.
برای مثال، نتایج مطالعه‌ای در ۲۰۲۱ نشان دادند، یوگا می‌تواند به درمان وضعیت‌هایی نظیر اضطراب، افسردگی، اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب پس از سانحه، وابستگی به الکل، و اسکیزوفرنی کمک کند. هم‌چنین، مطالعه‌ای در ۲۰۱۱ نشان داده بود، از یوگا می‌توان به عنوان یک روش روان درمانی مکمل، با عوارض جانبی کم‌تر از داروها، برای بهبود بیماری‌های روانی استفاده کرد.
۶. مواردی که باید مد نظر قرار داد
به گفته‌ی رومانوف، “یکی از موارد مهمی که باید مد نظر قرار دهید این است که یک درمانگر معتبر و مجرب پیدا کنید. باید مطمئن شوید درمانگر مورد نظر دارای گواهینامه‌ی معتبر یوگا درمانی باشد یا در یک برنامه آموزشی معتبر و مرتبط شرکت کرده باشد.”
طبق توضیح رومانوف، از آن‌جا که یوگا درمانی یک روش درمان کاملا سبز است، تنوع بالایی در آموزش‌های مربوط به آن وجود دارد. برای مثال، یک متخصص یوگا درمانی معمولا روانپزشک، روانشناس، فیزیوتراپیست، یا مربی یوگایی است که با افزودن سایر عناصر به تمرین‌ها و روش‌های‌اش، مهارت‌های خود را در حوزه‌ی یوگا درمانی کامل کرده است.
رومانوف توصیه می‌کند، حتما متخصصی را انتخاب کنید که به وی اعتماد دارید و می‌توانید پیوند درمانی مستحکمی با وی برقرار کنید.
۷. نحوه‌ی شروع کار
اگر می‌خواهید اطلاعات بیش‌تری در زمینه‌ی یوگا درمانی به دست بیاورید، می‌توانید نزد یک متخصص مجاز یوگا درمانی بروید، یا در این خصوص با دوستان، خانواده، یا پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
به گفته‌ی رومانوف، یوگا درمانی معمولا به عنوان یک روش کمکی در کنار سایر اشکال روان درمانی به کار می‌رود. بنابراین، اگر در حال حاضر به جلسات روان درمانی می‌روید، بهتر است درباره‌ی مفید بودن یا نبودن یوگا درمانی برای وضعیت‌تان و نحوه‌ی اثربخشی آن به موازات پیگیری جلسات روان درمانی، با درمانگرتان مشورت کنید.
لازم به ذکر است که شما فارغ از سن، میزان انعطاف‌پذیری یا قدرت بدنی می‌توانید در جلسات یوگا درمانی شرکت کنید. این جلسات بسته به توانایی‌ها و نیازهای‌تان، می‌توانند در سطوح ساده یا پیشرفته برگزار شوند.
سخن آخر
یوگا درمانی نوعی از روان درمانی است که از تمرین‌ها، حرکات، و فلسفه‌ی یوگا برای بهبود وضعیت سلامت روانی و بدنی‌تان استفاده می‌کند. با این‌که انجام تمرین‌های یوگا معمولا باعث تسکین استرس می‌شود، یوگا درمانی می‌تواند برای درمان بسیاری از وضعیت‌های روانی دیگر نیز مفید باشد. توصیه می‌شود از یوگا درمانی در کنار سایر انواع روان درمانی استفاده کنید.