ریحان یک گیاه معطر از خانواده‌ی نعناعیان است، همان خانواده‌ی گیاهی که سایر گیاهان مفید و مغذی، از جمله نعناع، اورگانو و رزماری به آن تعلق دارند. قطعا ریحان برای خوش‌طعم کزدن انواع دستورپخت‌ها استفاده میشود، اما آن‌چه ممکن است باعث شگفتی شما شود، خواص بسیار زیاد آن است که به خاطر خاصیتش برای تقویت سیستم ایمنی معروف است. اثبات شده است که عصارهی ریحان، یا روغن ریحان، می‌تواند به جلوگیری از طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی کمک کند، و این امر ریحان را به یکی از مهمترین گیاهان دارویی امروز تبدیل کرده است. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا ۱۲ مهمترین خواص ریحان برای سلامتی و زیبایی پوست و مو را بدانید.
گیاه ریحان
هیچ می‌دانستید در واقع ۳۵ نوع مختلف ریحان وجود دارد؟ گیاه ریحان، در انواع و اندازه‌های مختلف وجود دارد، اما ریحان مقدس بیش از سایر انواع آن مورد پژوهش قرار گرفته است. ریحان مقدس، گونه‌ای از ریحان است که بیشتر به خاطر ویژگی‌های ترمیمی قدرتمندش شناخته میشود. تا به امروز، حداقل شش نوع روغن مختلف در دانه‌ها، ریشه، برگ‌ها و ساقه‌ی ریحان مقدس شناخته شده است. ریحان مقدس، که با نام علمی اوکیموم سنکتوم ال یا اوکیموم تنویفلوروم ال شناخته میشود، به داشتن خواص ضدالتهاب، ضدباکتری و آداپتوژن قوی معروف است ـ یعنی به بدن کمک میکند به استرس پاسخ نشان داده و با بیماری مبارزه کند.
در انواع سیستم‌های طبی سنتی و محلی، مانند طب آسیای جنوب شرق و هند، ریحان گیاه دارویی مهمی به شمار می‌رود. در هند معمولا به ریحان مقدس تالسی می-گویند و واقعا به عنوان یک گیاه تقدیس شده در نظر گرفته میشود. هزاران سال در بیش از ۳۰۰ درمان گیاهی آیووردیک از جمله اکسیرها، چای‌ها، ضمادها و تونیک‌ها استفاده شده است. هم‌چنین تالسی نماد مهمی در بسیاری از آیین‌های مذهبی هندو است و به شمایل الهه‌ی آنان مربوط است؛ در حقیقت، تالسی در زبان سانسکریت به معنی ”غیرقابل“ مقایسه است.
خواص ریحان برای سلامتی از نظر علمی
مطالعات علمی بر روی ریحان فواید زیر را نشان داده است:
- ضدالتهاب
- آنتی‌اکسیدان
- مبارزه با سرطان
- کاهش‌دهنده‌ی درد (مسکن)
- کاهش‌دهنده‌ی تب (تب‌بر)
- جلوگیری از دیابت
- محافظت از کبد
- محافظ عروق خونی
- راه حل ضد استرس
- تقویت‌کننده‌ی سیستم ایمنی
ریحان حاوی روغن‌های سبک سرشار از آنتی‌اکسیدان است که آب‌گریز هستند. یعنی در آب حل نمی‌شوند و آن‌قدر سبک و کوچک هستند که از هوا و منافذ روی پوست بگذرند. روغن‌های سبک ریحان همان چیزی است که به این گیاه مزه و عطر خاصی می‌دهد، اما مسئول فواید ترمیمی ریحان نیز هستند.
گیاهانی چون ریحان حاوی ترکیبات روغنی هستند زیرا این ترکیبات به گیاه کمک می‌کنند در برابر شکارچیانی چون سوسک‌ها، جوندگان و سویه‌های باکتریایی خاک از خود دفاع کنند. وقتی این روغن‌های محافظ را می‌بلعیم، از فواید مشابهی بهر‌مند می‌شویم: تقویت سیستم ایمنی و محافظت در برابر بیماری‌ها.
ریحانی که بیش‌ترین استفاده را در پخت وپز دارد یا به عنوان سبزی تازه استفاده میشود، ریحان ایتالیایی نام دارد که به خاطر سطح بالای آنتی-اکسیدان‌ها، منیزیوم و ویتامین‌هایش، فواید درمانی بی‌شماری دارد. عصارهی ریحان برای تهیه‌ی عطر، شوینده‌های خانگی و محصولات مراقبتی دندان نیز استفاده میشود زیرا یکی از فواید شناخته شده‌ی ریحان توانایی عملکرد آن به عنوان یک عامل ضدباکتری و ضدمیکروبی است که با میکروب‌ها و باکتری‌ها مبارزه می-کند.
۱/۲ فنجان ریحان خرد شده‌ی تازه (یا حدود ۸ قاشق غذاخوری) حاوی مواد زیر است:
- ۲ کالری
- ۰ چربی، پروتئین، قند یا فیبر
- ۵۶ میلی‌گرم ویتامین آ (۲۴ درصد)
- ۸۸ میلی‌گرم ویتامین ک (۱۰۸ درصد)
- ۰.۲۴ میلی‌گرم منگنز (۱۲ درصد)
- ۴ میلی‌گرم ویتامین ث (۸ درصد)
خواص ریحان برای سلامتی
۱. حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که با بیماری‌ها مبارزه می‌کنند
یکی از فواید کلیدی روغن ریحان توانایی کمک به مبارزه با آسیب‌های رادیکال‌های آزاد و محافظت از ساختار دی‌ان‌ای سلول‌ها است.
ریحان حاوی دو فلاونوئید آنتی‌اکسیدان مهم محلول در آب به نام اورینتین و وایسنینر است که از گلبول‌های سفید خون که مسئول عملکرد ایمنی هستند و هم چنین ساختارهای سلولی که دی‌ان‌ای در آنها ذخیره می‌شوند، محافظت میکند.
آنتی‌اکسیدان‌های یافت شده در ریحان، از تغییر کروموزوم‌ها و جهش سلولی و رشد سلولی سرطانی جلوگیری میکند. فشار اکسیداتیو به دلیل تاثیرات سموم موجود در رژیم غذایی، آلودگی محیطی و تشعشعات، در بدن رخ می‌دهد ـ اما آنتی‌اکسیدان-هایی مانند آن‌چه در ریحان یافت می‌شوند، به مبارزه با اکسیداسیون کمک کرده و اثرات پیری را به تاخیر می‌اندازند.
۲. به عنوان ضدالتهاب عمل میکند
ریحان حاوی روغن‌های قدرتمندی است، از جمله اوژنول ، سیترونلول و لینالول. این روغن‌ها مهارکننده‌ی آنزیم‌ها هستند و به کاهش التهاب، که ریشه‌ی بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی، آرتریت روماتوئید و مشکلات التهابی روده است، کمک می‌کنند.
۳. با سرطان مبارزه میکند
مطالعات بالینی منتشر شده در نشریه‌ی تغذیه و سرطان نیز نشان می‌دهد ریحان حاوی گیامغذی‌هایی است که می‌توانند به طور طبیعی به جلوگیری از سرطان، از جمله سرطان‌های پوستی، کبدی، دهانی و ریوی که ناشی از مواد شیمیایی هستند، کمک کنند. ریحان قادر است فعالیت آنتی‌اکسیدان را افزایش دهد، تظاهرات ژنی را به شکلی مثبت تغییر دهد، باعث آپوپتوز سلول‌های سرطانی ( مرگ سلول‌های خطرناک) شود و از گسترش تومورهای سرطانی جلوگیری کند.
عصارهی ریحان در مطالعات انجام شده بر روی حیوانات، محافظت علیه سرطان و مرگ‌ومیر را نشان داده است در حالی‌که به صورت گزینشی از بافت و سلول‌های عادی در برابر اثرات منفی درمان‌های سرطان مانند رادیوگرافی یا شیمی-درمانی محافظت میکند. یعنی استفاده از عصارهی ریحان می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل سرطان مفید باشد، حتی وقتی که شخصی از قبل تحت اقسام درمان‌های سنتی قرار گرفته باشد.
خواص کاهو فرانسوی: ۱۰ خاصیت کاهوی فرانسوی قرمز برای سلامتی
۴. حاوی خواص ضدباکتری است
یکی دیگر از خواص روغن ریحان آن است که محافظت علیه رشد باکتریایی را فراهم میکند. در مطالعات، عصارهی ریحان در جلوگیری از رشد رشته‌های مقاوم باکتری که به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهند نیز مفید است.
وقتی محققان دانشکده‌ی پزشکی لودز لهستان فعالیت ضدباکتری روغن ریحان را علیه باکتری ای‌کولای و سایر باکتری‌های قوی امتحان کردند که از افراد بیمار جمع-آوری شده بودند، نتایج نشان داد که ریحان در عمل علیه رشته‌های باکتریایی و کمک به جلوگیری از رشد آنها موثر است. این امر جوجب شد محققان، چگونگی کمک روغن ریحان و سایر روغن‌های ضدباکتری به درمان عفونت و بیماری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را ادامه دهند.
۵. خواص ضدمیکروبی دارد که با ویروس‌ها و عفونت‌ها مبارزه میکند
روغن ریحان علیه طیف وسیعی از باکتری‌ها، قارچ‌ها، کپک‌ها و ویروس‌ها فعالیت ضد میکروبی نشان می‌دهد. یعنی می‌توانید محافظت در برابر ویروس کاندیدا و انواع ناراحتی پوستی را به فهرست بلندبالای فواید ریحان اضافه کنید.
۶. با استرس مقابله میکند و به عنوان یک آداپتوژن عمل میکند
مطالعات نشان داده است که ریحان پتانسیل قوی برای عمل به عنوان یک آداپتوژن طبیعی دارد، گیاهی دارویی که به سازگاری با استرس و عادی‌سازی اثرات مضر عوامل استرس و فرایندهای جسمانی کمک میکند.
برای مثال، وقتی محققان اثرات ضداسترس برگ‌های ریحان تازه‌ی داده شده به خرگوش‌هایی را بررسی کردند که در معرض محیطی با استرس بالا قرار داشتند، متوجه بهبود قابل توجه سطح استرس اکسیداتیو به دنبال مصرف ریحان شدند. پس از آن که خرگوش‌ها به مدت ۳۰ روز مکمل‌های دو گرمی برگ ریحان تازه دریافت کردند، در پاسخ به عوامل استرس، محافظت قلبی‌عروقی و تنفسی دریافت کردند.
کاهش چشمگیر سطح قند خون نیز دیده شد، در حالی‌که در فعالیت آنتی‌اکسیدانی ریحان، افزایش قابل توجهی مشاهده شد.
۷. مبارزه با افسردگی از بهترین خواص ریحان است
فواید ریحان شامل حال کسانی که از اختلالات روانی یا بیماری‌های مربوط به خلق‌وخو، از جمله افسردگی و اضطراب، رنج می‌برند نیز میشود. هم‌چنین ریحان از سوی برخی ضدافسردگی در نظر گرفته میشود زیرا می‌تواند به شکلی مثبت روی عملکرد مغز در قشر آدرنال تاثیر بگذارد و به تحریک انتقال‌دهنده‌های عصبی تنظیم‌کننده‌ی هورمون‌های مسبب شادی و نشاط‌مان کمک کند.
۸. یکی دیگر از خواص ریحان تقویت سلامت قلبی‌عروقی است
ریحان به عنوان یک خوراکی آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب، می‌تواند به ماهیچه‌های کنترل‌کننده‌ی عملکرد عروق خونی کمک کند که منقبض و منبسط شوند، و به این ترتیب سبب ایجاد یک فشار خون سالم شود. فواید ریحان شامل توانایی کمک به جلوگیری از تجمع خطرناک پلاکت‌های خون است، وضعیتی که در آن پلاکت‌های خون به هم چسبیده و می‌توانند با ایجاد لخته در شریان‌ها باعث ایست قلبی شوند.
هم چنین عصاره‌های ریحان التهاب را کاهش می‌دهند که با ممانعت از ترشح سیتوکین‌های التهابی، پروتئین‌هایی که برای برقراری ارتباط بین سلول‌ها و افزایش دفاع ایمنی بدن از سلولی به سول دیگر ترشح می‌شوند، سبب ایجاد بیماری‌های قلبی‌عروقی شوند.
وقتی این اتفاق برای مدت طولانی رخ دهد، بدن دچار یک ” آبشار التهابی“ می-شود که بر اندام‌ها فشار وارد میکند و جریان خون، تنظیم هورمون‌ها و فرآیندهای شناختی را آهسته میکند. در مورد سلامت قلب، التهاب می‌تواند باعث ایجاد پلاک‌های چرب و مملو از کلسترول در عروق خونی شود و خطر حمله‌ی قلبی یا سکته را بالا ببرد.
۹. از عملکرد کبد حمایت کرده و بدن را سم‌زدایی میکند
مطالعه‌ای منتشر شده در ژورنال مدیسنال‌فود نشان داد که وقتی طی یک دوره‌ی ۵ روزه به موش‌های بیمار عصارهی ریحان داده شد، پیشرفت چشمگیری در تولید آنزیم‌های سم‌زدا داشتند، دفاع آنتی‌اکسیدانی آنها قوی‌تر شد و کاهش تجمع چربی را در کبد تجربه کردند که از علل بیماری‌های کبدی است.
۱۰. به قلیایی کردن بدن کمک میکند و گوارش را بهبود می‌دهد
ریحان به تعادل اسید در بدن کمک کرده و سطح پی اچ مناسب بدن را حفظ می-کند. این امر می‌تواند با کمک به رشد باکتری‌های مفید در میکروفلورای معده سبب بهبود گوارش و ایمنی شود، و در عین حال باکتری‌های مضری را که می‌توانند سبب بیماری شوند کاهش می‌دهد.
حتما می‌پرسید فواید دیگر ریحان برای گوارش چیست؟ از نظر سنتی، ریحان برای کمک به برطرف کردن نفخ و تجمع آب، کم‌اشتهایی، دردهای شکمی، ریفلاکس اسید، و حتی کشتن کرم‌ها یا انگل‌های شکم استفاده میشود.
۱۱. به عنوان تقویت‌کننده‌ی طبیعی قوای جنسی عمل میکند
در ایتالیا، قرن‌ها است که ریحان به عنوان نماد عشق در نظر گرفته میشود. اعتقاد بر آن است که عطر ریحان شهوت و برانگیختگی را افزایش می‌دهد، که احمتمالا به دلیل افزایش جریان خون و سطح انرژی، و در عین حال کاهش التهاب باشد. در آینن هندو و تمارین آیووردیک، ریحان مقدس (تالسی) به عنوان ” اکسیر زندگی“ در نظر گرفته میشود و برای تقویت عملکرد جنسی سالم و بهبود خلق‌وخو استفاده میشود.
۱۲. به محافظت در برابر دیابت و سندروم متابولیک کمک میکند
عصارهی ریحان، سطح گلوکز جریان خون و التهاب را کاهش می‌دهد که ریحان را به عامل محافظی در برابر ایجاد دیابت و سایر انواع سندروم متابولیک تبدیل می-کند. به علاوه، فواید روغن ریحان شامل توانایی کمک به کاهش سطوح تری-گلیسرید و کلسترول میشود که افراد دیابتی بیشتر در معرض آنها قرار دارند.
وقتی محققان دپارتمان علوم خانگی دانشکده‌ی کشاورزی و فناوری آزاد هند، از طریق آزمایشات کور بالینی، اثرات برگ‌های ریحان مقدس را بر سطح گلوکز و کلسترول سروم خون انسان بررسی کردند، نتایج تحقیقات بهبودهای چشمگیری در کنترل قند خون و بهبودهای اندکی در سطح کلسترول نشان داد. این نتایج نشان می‌دهد که مکمل ریحان می‌تواند شیوه‌ی ایمن و مفیدی برای کمک به کنترل دیابت و مشکلات ناشی از این بیماری باشد.
طرز تهیه غذاهای فرانسوی: ۹ بهترین غذای فرانسوی کلاسیک + عکس و طرز تهیه
انواع ریحان
در واقع بین انواع مختلف ریحان، تفاوت‌های چشمگیری وجود دارد، بنابراین وقتی کسی به طور کلی از ” ریحان“ صحبت میکند، تشخیص آن‌که بدانیم منظور او کدام نوع است و فواید آن نوع چیست، کار ساده‌ای نیست.
تمام گیاهان ریحان به عنوان گیاهان کوچکی رشد می‌کنند که برگ‌های سبز بزرگی به طول تقریبا پنج سانتی‌متر تولید می‌کنند. فصل آنها ماه‌های گرم تابستان است، که معمولا در این زمان در فروشگاه‌های کشاورزان سراسر ایالات متحده پیدا می‌شوند.
برخی از انواع ریحان به این ترتیب هستند: ریحان شیرین، ریحان لیمویی، ریحان مجعد یا ایتالیایی، ریحان مقدس، ریحان تایلندی و ریحان برگ‌کاهویی. طعم و عطر انواع ریحان با توجه به ترکیبات شیمیایی منحصربه‌فردشان و مقدار روغن‌هایی که دارند، متفاوت است. روغن‌های زیر در تمام انواع ریحان وجود دارد اما مقدار آنها متفاوت است: سینامات، سیترونلول، گرانیول، لینالول، پینن و ترپینول.
استفاده‌های تاریخی ریحان
ریحان به جنوس‌اوکیموم تعلق دارد، که از واژه‌ی یونانی اوزو به معنی ” معطر بودن “ گرفته شده است. منشاء دقیق ریحان به نوعی نامشخص است، با این حال اعتقاد بر آن است که ریحان بومی آسیا و آفریقا است. هزاران سال پیش در برخی از جزایر اقیانوس آرام، گیاه ریحان به عنوان یک گیاه پایای وحشی شروع به رویش کرد و بعد در قرن شانزدهم میلادی از طریق خاورمیانه از هند به اروپا آورده شد.
در فرهنگ تاریخی اروپا ، ریحان با خرافات و عقرب گره خورده است. سال‌ها پیش، توصیه می‌شد که با ملایمت به ریحان دست بزنند مبادا عقرب‌هایی زاده شوند. اعتقاد مردم چنین بود که عقرب‌ها برای استراحت به دنبال گلدان‌های ریحان بودند و خرافات قدیمی می‌گفت گیاه ریحانی که برای مدتی طولانی رها شود، در نهایت به عقرب تبدیل میشود!
ریحان مقدس نیز در هند تاریخچه‌ای طولانی در استفاده‌ی پزشکی و مذهبی دارد، و در آن‌جا به عنوان یکی از مهمترین گیاهان دارویی موجود در نظر گرفته می-شود. ریحان مقدس یک گیاه تقدیس شده در آیین هندو است و معتقدند که محافظ و درمانگر است. تالسی، ملکه‌ی گیاهان دارویی، گیاهی افسانه‌ای، محبوب ، و زنانه در نظر گرفته میشود ـ و روغن‌های آن در درمان سردرد، کمبود انرژی، استرس، بیماری و اختلالات جنسی بسیار قدرتمند است.