هاردفورک بلاکچین اصطلاحی است مربوط به فناوری بلاک چین؛ هاردفورک به یک تغییر بنیادی در پروتکل یک شبکه گفته می‌شود که بلاک‌ها و معاملات نامعتبر قبلی را معتبر می‌کند (البته، برعکس این مسیر نیز اتفاق می‌افتد). یک هاردفورک همه‌ی گره‌ها یا کاربران را ملزم به ارتقا به آخرین نسخه یا ورژن نرم‌افزار پروتکل می‌کند – به هر کامپیوتر متصل به شبکه بلاک چین node یا گره گفته می‌شود.
فورک‌ها ممکن است توسط اعضای یک جامعه رمز ارز یا توسعه‌دهندگانی آغاز شوند که به تدریج از کارکردهای ارائه شده توسط سازوکارهای یک بلاک چین موجود ناراضی هستند. هم‌چنین، فورک‌ها ممکن است به عنوان روشی جهت تامین بودجه‌ی جمعی (جمع‌سپاری) برای پروژه‌های جدید فناوری یا ارائه‌ی رمز ارزهای جدید به وجود بیایند.
هاردفورک می‌تواند در مقابل سافت‌فورک قرار بگیرد.
هاردفورک به یک تغییر بنیادین در پروتکل یک شبکه‌ی بلاک چین اطلاق می‌شود که به طور موثر باعث ایجاد دو شاخه یا دو بخش می‌شود؛ یکی که از پروتکل قبلی پیروی می‌کند، و یک شاخه‌ی جدید که از نسخه یا ورژن جدید آن پروتکل تبعیت می‌کند.
در یک هاردفورک، به دارندگان توکن‌ها در بلاک چین اصلی توکن‌های متعلق به فورک جدید نیز اعطا می‌شود، ولی ماینرها یا استخراج‌کنندگان باید خودشان انتخاب کنند که به تایید کدام بلاک چین ادامه می‌دهند.
هاردفورک می‌تواند در هر بلاک چینی اتفاق بیفتد، و فقط مختص به بیت کوین نیست (برای مثال، هاردفورک باعث ایجاد بیت کوین کَش و بیت کوین اس‌وی، و بسیاری از شاخه‌های دیگر شده است).
۱. تعریف هاردفورک
هاردفورک هنگامی اتفاق می‌افتد که گره‌های جدیدترین نسخه‌ی یک بلاک چین نسخه‌های قدیمی‌تر آن بلاک چین را نپذیرند؛ این مسئله باعث ایجاد یک انشعاب دائمی از نسخه‌ی قدیمی آن بلاک چین می‌شود.
اساسا، افزودن یک قانون جدید به برنامه باعث ایجاد یک فورک در بلاک چین می‌شود: یک مسیر که از بلاک چین جدید و به‌روز شده پیروی می‌کند، و مسیر دیگر که هم‌چنان همان راه قبل را ادامه می‌دهد. به طور کلی، پس از گذشت یک دوره‌ی کوتاه، آن‌هایی که در زنجیره‌ی قدیمی باقی مانده‌اند، متوجه خواهند شد که نسخه‌ی بلاک چین‌شان منسوخ یا بی‌فایده شده و به سرعت به آخرین نسخه ارتقا پیدا می‌کنند.
۲. چگونگی کارکرد فورک‌ها
فورک در یک بیت کوین می‌تواند در هر پلتفرمی یا فناوری رمز ارز اتفاق بیفتد – و مختص بیت کوین نیست؛ زیرا بلاک چین‌ها و رمز ارزها فارغ از آن‌که متعلق به کدام پلتفرم رمز ارز باشند، اساسا دارای کارکرد مشابه‌ای هستند. شما می‌توانید بلاک‌های موجود در بلاک چین‌ها را به عنوان کلیدهای رمزنگاری شده‌ای در نظر بگیرید که حافظه را جا به جا می‌کنند. از آن‌جا که ماینرها در یک بلاک چین قوانینی را تعیین می‌کنند که باعث جا به جایی حافظه در یک شبکه می‌شوند، این ماینرها این قوانین جدید را درک می‌کنند.
با وجود این، همه‌ی ماینرها لازم است با قوانین جدید و هر آن‌چه شامل یک بلاک معتبر در آن زنجیره (یا چِین) می‌شود، موافق باشند. بنابراین، وقتی می‌خواهید این قوانین را تغییر دهید، باید آن را “فورک” کنید تا نشان دهید تغییری یا انشعابی در پروتکل ایجاد شده است – فورک در زبان انگلیسی علاوه بر چنگال، به معنی دو راهی در یک جاده یا خیابان است، و همین معنی برای نشان دادن یک انشعاب یا دو راهی در قوانین بلاک چین استفاده می‌شود. توسعه‌دهندگان می‌توانند تمام نرم‌افزارها را به‌روزرسانی کنند تا قوانین جدید کاملا جا بیفتند.
از طریق همین فرایند فورک است که ارزهای دیجیتالی مختلفی با نام‌های مشابه‌ی بیت کوین به وجود آمده‌اند: بیت کوین کَش، بیت کوین گولد، و غیره. تشخیص تفاوت میان این رمز ارزها و شناسایی فورک‌ها در یک جدول زمانی برای سرمایه‌گذارانی که فقط گاهی اوقات وارد این بازار می‌شوند، می‌تواند دشوار باشد. برای درک بهتر این مسئله، می‌توانید تاریخچه‌ای را از مهمترین هاردفورک‌های بیت کوین را طی چند سال گذشته در منابع مختلف مطالعه کنید.
نکته‌ی مهم: همان‌طور که شکل زیر نشان می‌دهد، گره‌هایی که به‌روزرسانی نشده‌اند قوانین جدید را نپذیرفته‌اند؛ همین مسئله باعث ایجاد یک انشعاب یا هاردفورک در این بلاک چین شده است.
۳. دلایل ایجاد هاردفوک
دلایل مختلفی وجود دارند که چرا توسعه‌دهندگان به پیاده‌سازی یک هاردفورک رو می‌آورند؛ از جمله اصلاح ریسک‌های امنیتی مهم موجود در نسخه‌های قدیمی‌تر یک نرم‌افزار، افزودن یک کارکرد جدید، یا خنثی یا معکوس کردن معاملات – مثلا هنگامی که بلاک چین اتریوم به منظور خنثی کردن یک هک در سازمان نامتمرکز خودگردان (DAO) یک هاردفورک ایجاد کرد.
پس از هک شدن شبکه، انجمن اتریوم تقریبا به اتفاق آرا با ایجاد یک هاردفورک موافقت کرد تا بتوان معاملاتی را که باعث دزدیده شدن ده‌ها میلیون دلار ارز دیجیتالی توسط یک هکر ناشناس شده بودند، خنثی یا معکوس کنند. هم‌چنین، این هاردفورک به دارندگان توکن سازمان نامتمرکز خودگردان کمک کرد سرمایه‌ی اتر (ETH) را پس بگیرند.
پیشنهاد ایجاد یک هاردفورک دقیقا باعث به هم ریختن تاریخچه‌ی معاملات در این شبکه نشد. بلکه فقط سرمایه‌های مربوط به سازمان نامتمرکز خودگردان را به یک قرارداد هوشمند جدید منتقل کرد که تنها هدف آن، ایجاد امکان بازپس‌گیری سرمایه توسط صاحبان واقعی آن بود.
دارندگان توکن سازمان نامتمرکز خودگردان یا DAO توانستند اترهای خود را با نرخ تقریبا ۱ اتر در ازای ۱۰۰ DAO برداشت کنند. موجودی اضافی توکن‌ها و هر مقدار اتر باقی‌مانده در نتیجه‌ی ایجاد این هاردفورک توسط مسئولان سازمان نامتمرکز خودگردان برداشت و توزیع شد تا صرف حفاظت از ایمنی این سازمان شود.
۴. هاردفورک در مقابل سافت فورک
هاردفورک و سافت فورک اساسا از نظر ایجاد تغییر در برنامه‌ی فعلی یک پلتفرم رمز ارز مشابه‌ی یکدیگر هستند – در هر دو حالت، نسخه‌ی قدیمی روی شبکه باقی می‌ماند و یک نسخه‌ی جدید ایجاد می‌شود.
در سافت فورک، با انتخاب به‌روزرسانی توسط کاربران، فقط یک بلاک چین به صورت معتبر باقی خواهد ماند؛ در حالی که در یک هاردفورک، هر دو بلاک چین قدیمی و جدید در کنار هم باقی می‌مانند – به این معنی که نرم‌افزار برای کار کردن با قوانین جدید باید به‌روزرسانی شود. هر دو حالتِ فورک باعث ایجاد یک انشعاب می‌شوند، ولی هاردفورک باعث ایجاد دو بلاک چین می‌شود، در حال که سافت فورک به معنی ادامه‌ی کار فقط در یک بلاک چین است.
با توجه به تفاوت‌های امنیتی میان هاردفورک و سافت فورک، تقریبا تمام کاربران و توسعه‌دهندگان هاردفورک را ترجیح می‌دهند، حتی زمانی هم که به نظر می‌رسد ایجاد یک سافت فورک بتواند هدف مورد نظر را تامین کند. تعمیرات اساسی بلاک‌ها در یک بلاک چین نیازمند قدرت محاسباتی و کامپیوتری بسیار عظیمی است، ولی امنیت حریم خصوصی ناشی از ایجاد یک هاردفورک باعث می‌شود، استفاده از آن بسیار منطقی‌تر از استفاده از سافت فورک باشد.