بیشتر نوزادان، چه آن‌هایی که شیر مادر می‌خورند و چه آن‌هایی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، در برخی مواقع اصطلاحا ”بالا می‌آورند”. با وجود این، میان بالا آوردن معمولی شیر و استفراغ تفاوت بزرگی وجود دارد. بالا آوردن معمولی نوزاد مشکلی در وضعیت سلامتی وی ایجاد نمی‌کند، در حالی که استفراغ نوزاد می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. درک علت استفراغ نوزاد ، برای مادر و پدر، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به این ترتیب، در این وضعیت هرگز نباید لحظه‌ای درنگ کرد و باید فورا برای انجام اقدامات درمانی به پزشک مراجعه شود.
بسیاری از افرادی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، از تفاوت میان استفراغ و بالا آوردن نوزاد به خوبی مطلع نیستند. بالا آوردن عبارت است از خروج ساده‌ی محتویات معده‌ی نوزاد از راه دهان که احتمالا به همراه آروغ نوزاد اتفاق می‌افتد. با وجود این، بنابر گزارش مایو کلینیک، استفراغ هنگامی است که خروج محتویات معده‌ی نوزاد به جای آن که به آهستگی صورت گیرد، بسیار جهنده و شدید باشد و چند سانتی‌متری از دهان نوزاد بیرون بریزد. گاهی اوقات خروج محتویات معده‌ی نوزاد آن‌چنان شدید است که شیر مادر یا شیر خشک به صورت قوسی شکل، و شاید حتی بیش از پنجاه سانتی متر به بیرون از دهان نوزاد پرتاب می‌شود. به گزارش پایگاه اطلاعاتی سلامت کودکان متعلق به بنیاد نمورز، استفراغ شدید معمولا درست بعد از پایان شیر خوردن اتفاق می‌افتد، ولی در برخی موارد نیز می‌تواند چند ساعت بعد از شیر خوردن رخ دهد و ممکن است نشانه‌ای از بیماری باشد.
در ادامه، به برخی دلایل که ممکن است باعث بروز استفراغ شدید در نوزادان شود، اشاره می‌کنیم.
۱. تنگی دریچه پیلور
تنگی دریچه‌ی پیلور که به آن، تنگی دریچه‌ی پیلور هیپرتروفیک نوزادان نیز گفته می‌شود، عبارت است از ضخیم شدن ماهیچه‌ی بخش خروجی معده. به گزارش پایگاه اطلاعاتی سلامت کودکان متعلق به بنیاد نمورز، این وضعیت نوعی از انسداد راه خروجی معده، یا انسداد راه معده به روده است که ممکن است سه الی پنج هفته بعد از تولد ایجاد شود. معده‌ی نوزاد مبتلا به تنگی دریچه‌ی پیلور قادر نیست به درستی تخلیه شود؛ و همین مسئله به استفراغ شدید و جهنده منجر خواهد شد. این وضعیت فقط باید از طریق جراحی درمان شود.
۲. بازگشت اسید به مری
به گزارش آکادمی پزشکی اطفال آمریکا، بازگشت اسید به مری یا ترش کردن نوزاد، وضعیتی است که در آن، ماهیچه‌های پایین مری نوزاد بیش از اندازه شل می‌شوند و اجازه می‌دهند محتویات معده به سمت بالا بیایند. این وضعیت را می‌توان با غلیظ کردن شیر – از طریق افزودن مقدار اندکی غذای مخصوص نوزاد به شیر، طبق دستورالعمل پزشک اطفال، کاستن از حجم و افزایش دفعات شیردهی، آروغ گیری مکرر، و قرار دادن نوزاد در موقعیتی امن، ساکت، و عمودی به مدت ۳۰ دقیقه بعد از شیردهی کنترل کرد.
۳. زیاد بودن شیر مادر
اگر شیر مادر بسیار زیاد باشد و با سرعت و شدت زیاد از سینه خارج شود، نوزاد ممکن است مجبور شود با سرعت زیاد شیر را ببلعد. این وضعیت می‌تواند هوای بیش از اندازه‌ای را وارد معده‌ی نوزاد کند، و همین مسئله باعث می‌شود شیر به همراه آروغ از معده‌ی نوزاد به بالا برگردد. طبق توصیه‌ی مایو کلینیک به مادران، هر گاه نوزاد با شدت زیاد شیر را بالا بیاورد، به درستی افزایش وزن نیابد، مایعاتی سبز یا زرد رنگ بالا بیاورد، خون یا ماده‌ای شبیه دانه‌های قهوه بالا بیاورد، یا مدفوع خونی داشته باشد، باید به سرعت به پزشک مراجعه شود.
۴. عفونت
طبق گزارش آکادمی پزشکی اطفال آمریکا که پیش‌تر به آن اشاره شد، با افزایش سن نوزاد، عفونت معده یا روده به شایع‌ترین عامل استفراغ نوزادان تبدیل می‌شود. این عفونت‌ها می‌توانند عامل ویروسی، باکتریایی، یا حتی انگلی داشته باشند. برخی عفونت‌ها نیازمند اقدامات درمانی فوری هستند؛ از این رو، لازم است هر زمان که نوزادتان دچار استفراغ شد، فورا به پزشک مراجعه کنید.
۵. بیماری حرکت
طبق گزارش مایو کلینیک، با این که بیماری حرکت بیشتر در میان کودکان ۲ الی ۱۲ ساله شایع است، این وضعیت را می‌توان در هر سنی مشاهده کرد. دانشمندان معتقدند، بیماری حرکت هنگامی رخ می‌دهد که مغز از جانب گوش داخلی، چشم‌ها، و اعصاب سایر اندام‌ها اطلاعاتی متناقض دریافت کند. این وضعیت می‌تواند باعث عدم موقعیت‌آگاهی و استفراغ شود.
نوزادان موجوداتی بسیار ظریف و حساس هستند که باید در برخورد با آن‌ها، نهایت احتیاط را به خرج دهید؛ اگر به تازگی صاحب نوزاد شده‌اید، بهتر است از ۲۰ حقیقت درباره نوزادان آگاه شوید که از شنیدن‌شان شگفت‌زده می‌شوید.
هم‌چنین، برای مادران و پدران جدید تحمل گریه‌ی نوزاد می‌تواند بسیار نگران کننده و در عین آزاردهنده باشد؛ از این رو، توصیه می‌کنیم از ۱۲ روش خانگی بند آوردن گریه نوزاد نیز آگاه شوید که همه‌ی این روش‌ها علمی هستند.
اقدامات درمانی برای استفراغ در نوزادان و خردسالان
بالا آوردن شیر و هم‌چنین استفراغ از مشکلات شایع در میان نوزادان به شمار می‌روند. علت‌های بسیاری برای این مسئله وجود دارد؛ از جمله عفونت ویروسی و رفلاکس معده (بازگشت اسید به مری). بسیاری از بیماری‌های شایع نیز نظیر سرماخوردگی و عفونت‌های گوش می‌توانند باعث بروز استفراغ در نوزادان شوند.
معمولا استفراغ را در کودکان خردسال می‌توان در خانه درمان کرد. پزشک متخصص معمولا برای پیشگیری از استفراغ، دارویی تجویز نمی‌کند، مگر آن که با علائم شدیدی مواجه شود. زیرا استفاده از داروهای مربوطه توسط نوزادان و خردسالان، ممکن است عوارض جانبی خطرناک‌تری به همراه داشته باشد. خطر اصلی استفراغ برای کودکان بروز کم آبی در بدن است؛ به این معنی که کودک‌تان در اثر استفراغ ممکن است مقدار زیادی آب و مواد معدنی از دست بدهد. جهت پیشگیری از کم آبی، ممکن است پزشک از والدین بخواهد مایعات از دست رفته را با او آر اس (محلول آبرسانی خوراکی) جبران کنند. این محلول را می‌توانید بدون نیاز به نسخه از داروخانه‌ها یا برخی فروشگاه‌ها تهیه کنید.
مراقبت‌های خانگی
جهت درمان استفراغ و پیشگیری از کم آبی بدن کودک‌تان، از دستورالعمل‌ها و توصیه‌های متخصص اطفال با دقت پیروی کنید. برخی از این دستورالعمل‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
الف. در صورتی که نوزاد شیرخوار‌تان از شیر مادر تغذیه میکند، ممکن است پزشک از شما بخواهد کودک‌تان را با دوره‌های زمانی کوتاه‌تر ولی با دفعات بیشتر شیر دهید. این کار را طبق راهنمایی و توصیه‌ی پزشک انجام دهید. با کاهش علائم استفراغ، کودک‌تان قادر خواهد بود برنامه‌ی غذایی معمول‌اش را از سر بگیرد.
ب. اگر کودک‌تان شیر خشک مصرف میکند، ممکن است پزشک از شما بخواهد، ابتدا به مدت ۲ الی ۳ ساعت، هر ۱۵ دقیقه یک بار، مقدار اندکی محلول آبرسانی به نوزاد بدهید. میزان استفاده از محلول آبرسانی به عواملی نظیر وزن کودک بستگی دارد. پزشک متخصص دستورالعمل‌های لازم را با دقت به شما ارائه خواهد داد. با کاهش علائم استفراغ، کودک‌تان قادر خواهد بود برنامه‌ی غذایی معمول‌اش را از سر بگیرد.
پ. اگر کودک‌تان غذای جامد مصرف میکند، با کاهش علائم استفراغ می‌توانید به تدریج غذاهای جامد را به رژیم غذایی کودک‌تان برگردانید. پزشک متخصص، در صورت نیاز، توصیه‌های تکمیلی را به شما ارائه خواهد داد.
پیگیری مراقبت‌ها
در صورت نیاز، لازم است اقدامات درمانی را طبق دستورات پزشک متخصص اطفال پیگیری کنید. چنان‌چه کودک‌تان تحت آزمایش‌های پزشکی قرار گرفته است، پس از آماده شدن نتایج، در برخی موارد لازم است اقدامات درمانی بیش‌تری به عمل بیایند.
موارد لزوم انجام پیگیری‌های درمانی
در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم زیر، باید فورا به پزشک مراجعه کنید (مگر این‌که پزشک معالج دستور دیگری داده باشد):
الف. ابتلا به تب (به بخش تب و کودکان، در انتهای مقاله مراجعه کنید)
ب. ادامه‌ی استفراغ، بعد از گذشت دو ساعت از نخستین دفعه‌ی مصرف محلول آبرسانی توسط کودک
پ. ابتلای کودک به اسهال بیش از ۵ بار در روز، یا وجود خون (به رنگ قرمز یا سیاه) یا مخاط در مدفوع کودک
ت. وجود خون در استفراغ یا مدفوع
ث. ورم شکم یا نشانه‌های از درد شکم
ج. استفراغ قوی و شدید (استفراغ جهنده)
چ. استفراغ زرد یا سبز رنگ
ح. عدم توانایی در دفع مدفوع
خ. تیره رنگ شدن ادرار یا عدم دفع ادرار به مدت ۸ ساعت؛ گریستن نوزاد بدون اشک؛ گود شدن زیر چشم‌ها یا خشکی دهان
د. بی‌قراری یا گریه‌ی دائمی نوزاد به شکلی که نتوان وی را آرام کرد
اسهال کودکان و نوزادان وضعیت شایعی است که مادرها و پدرها حتما باید از ۲۸ درمان خانگی اسهال کودکان و نوزادان که بسیار سریع و موثر هستند، آگاه باشند.
تماس با اورژانس
در صورت مشاهده‌ی هر یک از نشانه‌های زیر در نوزاد یا کودک‌تان فورا با اورژانس تماس بگیرید:
الف. دشواری در تنفس
ب. ابتلا به گیجی و سردرگمی
پ. خواب‌آلودگی شدید یا دشواری در بیدار شدن
ت. از حال رفتن و بیهوشی
ث. ضربان قلب سریع و غیرمعمول
ج. وجود مقدار زیادی خون در استفراغ یا مدفوع
چ. ابتلا به تشنج
ح. سفت شدن و گرفتگی گردن
تب و کودکان
همیشه برای بررسی دمای بدن کودک‌تان از تب‌سنج دیجیتال استفاده کنید. هرگز از تب‌سنج جیوه‌ای استفاده نکنید.
برای نوزادان و خردسالان، حتما از تب‌سنج مقعدی به طور صحیح و مناسب استفاده کنید. تب‌سنج مقعدی ممکن است به طور تصادفی باعث سوراخ شدن راست‌روده یا رکتوم شود. هم‌چنین، ممکن است باعث انتقال جرم‌های موجود در مدفوع شود. همیشه برای استفاده‌ی صحیح از این قبیل ابزار، از دستورالعمل‌های موجود در بسته‌بندی‌های محصول پیروی کنید. اگر به آسانی نمی‌توانید از تب‌سنج مقعدی استفاده کنید، روش دیگری را انتخاب کنید. هنگامی که با پزشک متخصص اطفال صحبت میکنید، در مورد روش اندازه‌گیری دمای بدن کودک‌تان نیز با وی صحبت کنید.
در ادامه‌ی این مقاله، به برخی دستورالعمل‌ها درباره‌ی درجه حرارت تب اشاره می‌کنیم. دمای گوش پیش از ۶ ماهگی اطلاعات دقیقی در مورد دمای بدن نوزاد به دست نمی‌دهد. دست‌کم تا پیش از ۴ سالگی کودک‌تان، از تب‌سنج دهانی استفاده نکنید. در مورد نحوه‌ی اندازه‌گیری دمای بدن نوزاد از دستورات و توصیه‌های متخصص اطفال استفاده کنید. در صورت مشاهده‌ی موارد ذیل باید برای انجام اقدامات درمانی به پزشک مراجعه کنید.
نوزادان زیر سه ماه
الف. دمای مقعدی یا پیشانی (سرخرگ گیجگاهی) ۳۸ درجه‌ی سانتی گراد یا بیشتر، یا هر درجه‌ای که پزشک متخصص به شما گفته باشد
ب. دمای زیر بغل ۳۷.۲ درجه‌ی سانتی گراد یا بیشتر، یا هر درجه‌ای که پزشک متخصص به شما گفته باشد
کودکان ۳ تا ۳۶ ماه
الف. دمای مقعدی یا پیشانی (سرخرگ گیجگاهی) ۳۸.۹ درجه‌ی سانتی گراد یا بیشتر، یا هر درجه‌ای که پزشک متخصص به شما گفته باشد
ب. دمای زیر بغل ۳۸.۳ درجه‌ی سانتی گراد یا بیشتر، یا هر درجه‌ای که پزشک متخصص به شما گفته باشد
کودکان در سنین بالای سه سال
الف. دمای ۴۰ درجه سانتی گراد یا بیشتر به صورت مکرر، یا هر درجه‌ای که پزشک متخصص به شما گفته باشد
ب. ابتلا به تب به مدت بیش از ۲۴ ساعت در کودکان زیر ۲ سال یا ابتلا به تب بیش از ۳ روز در کودکان ۲ ساله یا بزرگ‌تر