سرطان مری، همان‌طور که از نام‌اش پیدا است، سرطانی است که در مری ایجاد می‌شود – مری لوله‌ی بلند و توخالی است که گلو را به معده متصل می‌کند. مری مواد غذایی بلعیده شده را از پشت گلو به سمت معده هدایت می‌کند، تا گوارش یابند.
سرطان مری معمولا از سلول‌های دیواره‌ی داخلی مری شروع می‌شود. سرطان مری می‌تواند در هر نقطه‌ای در امتداد مری ایجاد شود. مردان بیشتر از زنان ممکن است به سرطان مری مبتلا شوند.
سرطان مری ششمین عامل شایع مرگ و میر ناشی از سرطان در سراسر جهان است. میزان شیوع این سرطان در مکان‌های جغرافیایی مختلف متفاوت است. در برخی مناطق، آمار بالای ابتلا به سرطان مری ممکن است با مصرف تنباکو و الکل یا عادات غذایی خاص و چاقی مفرط در ارتباط باشد.
۱. علائم
نشانه‌ها و علائم سرطان مری عبارت هستند از
الف. دشواری در بلع (دیسفاژی)
ب. کاهش وزن بی‌دلیل
پ. درد، فشار یا سوزش قفسه‌ی سینه
ت. وخامت سوءهاضمه یا سوزش سر معده
ث. سرفه یا گرفتگی صدا
سرطان مری در مراحل اولیه معمولا هیچ نشانه یا علامتی به همراه ندارد.
چنان‌چه دچار هرگونه نشانه یا علامتی مداوم و نگران کننده شده‌اید، حتما نزد یک پزشک بروید.
اگر طبق تشخیص پزشک به وضعیت مری بارت – وضعیت پیش سرطانی که خطر ابتلا به سرطان مری را به علت رفلاکس مزمن اسید معده افزایش می‌دهد – مبتلا شده باشید، از وی درباره‌ی نشانه‌ها و علامت‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی وخامت این وضعیت باشند، سوال کنید.
به دلیل عدم وجود سایر گروه‌های پرخطری که بتوان این بیماری را به راحتی در آن‌ها تشخیص داد، به طور معمول، آزمایش غربالگری به غیر از بیماران مبتلا به مری بارت برای سایر آدم‌ها انجام نمی‌شود. چنان‌چه به بیماری مری بارت مبتلا هستید، درباره‌ی مزایا و معایب انجام آزمایش غربالگری با پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
۲. علت‌ها
علت بروز سرطان مری به طور دقیق مشخص نیست.
سرطان مری هنگامی رخ می‌دهد که دی‌ان‌‌ای سلول‌های موجود در مری دچار خطا (جهش) می‌شود. این خطاها باعث می‌شوند رشد و تقسیم سلولی از کنترل خارج شود. تجمع سلول‌های غیر طبیعی باعث تشکیل توموری داخل مری می‌شود که با ادامه‌ی رشد آن، به ساختارهای کناری نیز هجوم می‌برد و به تدریج، به سایر بخش‌های بدن گسترش می‌یابد.
۳. انواع سرطان مری
سرطان مری بر اساس نوع سلول‌های درگیر طبقه‌بندی می‌شود. تشخیص نوع سرطان مری به تعیین گزینه‌های درمانی کمک می‌کند. انواع سرطان مری عبارت هستند از
الف. آدنوکارسینوم – این نوع از سرطان مری در سلول‌های غدد ترشح کننده‌ی مخاط در مری شروع می‌شود. آدنوکارسینوم بیشتر در قسمت پایین مری ایجاد می‌شود. آدنوکارسینوم شایع‌ترین نوع سرطان مری در ایالات متحده است، و بیش از همه، مردان سفید پوست را مبتلا می‌کند.
ب. کارسینوم سلول سنگفرشی – سلول‌های سنگفرشی سلول‌های مسطح و باریکی هستند که سطح دیواره‌ی مری را می‌پوشانند. کارسینوم سلول سنگفرشی بیشتر در قسمت‌های بالا و میانه‌ی مری ایجاد می‌شود. کارسینوم سلول سنگفرشی شایع‌ترین نوع سرطان مری در سراسر جهان است.
پ. سایر انواع نادر – برخی اشکال نادر سرطان مری شامل کارسینوم سلول کوچک، سارکوم، لنفوم، ملانوما و کوریوکارسینوما هستند.
۴. عوامل خطر
به عقیده‌ی برخی از کارشناسان، ناراحتی و تحریک مزمن مری ممکن است باعث ایجاد تغییراتی شود که به سرطان مری منجر می‌شوند. عواملی که باعث تحریک سلول‌های مری و افزایش خطر ابتلا به سرطان مری می‌شوند، از قرار زیر هستند
الف. ابتلا به بیماری بازگشت اسید به مری
ب. استعمال سیگار
پ. ابتلا به تغییرات پیش سرطانی در سلول‌های مری (بیماری مری بارت)
ت. ابتلا به چاقی مفرط
ث. نوشیدن مشروبات الکلی
ج. رفلاکس صفراوی
چ. دشواری در بلع به دلیل انقباض دائمی (شل نشدن) اسفنکتر مری (آشالازی)
ح. عادت دائمی نوشیدن مایعات بسیار داغ
خ. عدم مصرف کافی میوه‌ها و سبزی‌ها
د. قرار گرفتن تحت پرتودرمانی در نواحی قفسه‌ی سینه یا بالای شکم
۵. عوارض سرطان مری
با پیشرفت سرطان مری، ممکن است برخی عوارض زیر در بدن ایجاد شود.
الف. انسداد مری – سرطان ممکن است عبور مواد غذایی و مایعات را از مری دشوار یا غیر ممکن کند.
ب. درد – سرطان پیشرفته‌ی مری می‌تواند باعث درد شود.
پ. خونریزی در مری – سرطان مری می‌تواند باعث خونریزی شود. با این‌که این خونریزی معمولا آرام و تدریجی است، گاهی اوقات می‌تواند ناگهانی و شدید نیز باشد.
۶. پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان مری می‌توانید اقدامات زیر را به عمل بیاورید.
الف. ترک سیگار – اگر سیگار می‌کشید، از پزشک‌تان بخواهید استراتژی‌هایی را برای ترک سیگار به شما معرفی کند. برخی داروها یا مشاوره‌ها می‌توانند در ترک سیگار کمک‌تان کنند. اگر تاکنون از تنباکو استفاده نکرده‌اید، هرگز سمت آن نروید.
ب. خودداری از مصرف الکل – از مصرف انواع نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.
پ. مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزی‌ها – انواع مختلفی از میوه‌ها و سبزی‌های رنگارنگ را به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید.
ت. حفظ وزن سالم و متعادل – چنان‌چه دچار اضافه وزن یا چاقی مفرط هستید، با پزشک‌تان درباره‌ی استراتژی‌های کاهش وزن مشورت کنید. به دنبال راه‌های تدریجی و پایدار کاهش وزن باشد؛ مثلا هفته‌ای نیم الی یک کیلوگرم.
۷. تشخیص سرطان مری
آزمایش‌ها و فرایندهای زیر برای تشخیص سرطان مری کاربرد دارند.
الف. استفاده از دستگاه آندوسکوپ برای معاینه‌ی داخل مری – در طول آندوسکوپی، پزشک لوله‌ی انعطاف پذیر مجهز به لنز دوربین را از داخل گلو عبور می‌دهد و وارد مری می‌کند. پزشک معالج با استفاده از آندوسکوپی مری را معاینه می‌کند و به دنبال علائم سرطان در نواحی تحریک شده می‌گردد.
ب. برداشتن نمونه‌ای از بافت برای آزمایش (نمونه‌برداری) – پزشک معالج ممکن است با استفاده از یک وسیله‌ی خاص، و عبور آن از گلو به مری (آندوسکوپ) نمونه‌ای از بافت مشکوک را از آن جدا کند. این نمونه‌ی بافت به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا از نظر وجود سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار بگیرد.
۸. تعیین میزان گستردگی سرطان
هنگامی که تشخیص سرطان مری مورد تایید قرار گرفت، پزشک معالج برای آگاهی از این‌که آیا سرطان به غده‌های لنفاوی یا سایر نقاط بدن نیز سرایت کرده است یا خیر، به انجام آزمایش‌های دیگری نیز می‌پردازد. برخی از این آزمایش‌ها عبارت هستند از
الف. سونوگرافی آندوسکوپیک
ب. سی‌تی اسکن
پ. برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (پت اسکن)
پزشک معالج با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این آزمایش‌ها، مرحله‌ی سرطان را مشخص می‌کند. مراحل سرطان مری به وسیله‌ی اعداد رومی، از 0 تا IV مشخص می‌شوند؛ پایین‌ترین عدد نشان دهنده‌ی این است که سرطان هم‌چنان کوچک است و فقط لایه‌های سطحی مری را تحت تاثیر قرار داده است. در مرحله‌ی IV، سرطان پیشرفت کرده است و به سایر نواحی بدن گسترش یافته است.
سیستم مرحله‌بندی سرطان دائما در حال تکامل است و با پیشرفت پزشکان در تشخیص و درمان سرطان، روز به روز پیچیده‌تر می‌شود. پزشک معالج با آگاهی از مرحله‌ی سرطان می‌تواند روش‌های درمانی مناسب را برای بیمار انتخاب کند.
اقدامات درمانی
انتخاب روش‌های درمانی برای سرطان مری به نوع سلول‌های درگیر در سرطان، مرحله‌ی سرطان، وضعیت عمومی سلامتی بیمار، و انتخاب خود بیمار بستگی دارد.
۹. جراحی
عمل جراحی جهت خارج کردن سرطان ممکن است تنها روش درمانی باشد، یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی انجام پذیرد. جراحی‌های مورد استفاده برای درمان سرطان مری عبارت هستند از
الف. انجام عمل جراحی جهت خارج کردن تومورهای بسیار کوچک – چنان‌چه سرطان هنوز کوچک، و محدود به لایه‌های سطحی بر روی مری باشد، و به سایر نقاط گسترش نیافته باشد، پزشک جراح ممکن است با انجام عمل جراحی سرطان و برداشتن بافت سالم حاشیه‌ی آن از سطح مری موافقت کند. این عمل جراحی می‌تواند با استفاده از دستگاه آندوسکوپ که از طریق گلو وارد مری می‌شود، انجام پذیرد.
ب. انجام عمل جراحی جهت خارج کردن بخشی از مری (ازوفاژکتومی) – در طول جراحی ازوفاژکتومی، پزشک جراح بخشی از مری را که حاوی تومور است، به همراه بخشی از قسمت بالایی معده و غده‌های لنفاوی اطراف آن را خارج می‌کند. باقی‌مانده‌ی مری مستقیما به معده متصل می‌شود. برای انجام این کار، معمولا معده را به سمت بالا می‌برند تا بتوانند آن را به باقی‌مانده‌ی مری پیوند بزنند.
پ. انجام عمل جراحی جهت خارج کردن بخشی از مری و قسمت بالای معده – در طول انجام این عمل جراحی، پزشک جراح بخشی از مری، غدد لنفاوی مجاور، و بخش بزرگ‌تری از معده را خارج می‌کند. سپس، باقی‌مانده‌ی معده را به سمت بالا می‌کشد و به مری متصل می‌کند. در صورت لزوم، با استفاده از بخشی از روده، معده و مری را با یکدیگر پیوند می‌زند.
جراحی سرطان مری خطرات و عوارض خطرناکی را به همراه دارد، از جمله عفونت، خونریزی، و نشت محل اتصال بین مری و معده.
جراحی خارج کردن بخش‌های سرطانی مری می‌تواند با استفاده از برش‌های بزرگ و به صورت عمل باز انجام شود، یا این‌که با استفاده از ابزارهای جراحی خاص و از طریق چندین برش کوچک روی پوست (لاپاروسکوپی) انجام پذیرد. نحوه‌ی انجام این عمل جراحی به موقعیت شخصی بیمار و روش خاص پزشک جراح برای درمان سرطان بستگی دارد.
۱۰. درمان عوارض بیماری
درمان‌های انسداد مری و دشواری در بلع (دیسفاژی) ممکن است شامل موارد زیر باشند.
الف. درمان انسداد مری – چنان‌چه سرطان مری باعث تنگ شدن مجرای مری شده باشد، پزشک جراح ممکن است با استفاده از آندوسکوپ و ابزاری خاص یک لوله‌ی فلزی (استنت) را داخل مری قرار دهد تا این مجرا باز بماند. از جمله سایر روش‌های درمان انسداد مری می‌توان به انجام عمل جراحی، رادیوتراپی، شیمی درمانی، لیزر تراپی، و فوتوداینامیک تراپی اشاره کرد.
ب. تامین مواد غذایی برای بدن بیمار – چنان‌چه بیمار دچار دشواری در بلع شده یا تحت عمل جراحی مری قرار گرفته باشد، پزشک ممکن است برای تامین مواد غذایی لازم برای بدن بیمار از لوله‌ی تغذیه استفاده کند. لوله‌ی تغذیه کمک می‌کند تا مواد غذایی مستقیما با معده یا روده‌ی کوچک برسند تا زمان کافی برای التیام مری و بهبودی سرطان به دست بیاید.
۱۱. شیمی درمانی
شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که طی آن، با استفاده از مواد شیمیایی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. داروهای شیمی درمانی معمولا قبل (درمان کمکی جدید) یا بعد (درمان کمکی) از عمل جراحی بیماران مبتلا به سرطان مری استفاده می‌شود. هم‌چنین، شیمی درمانی را می‌توان با رادیوتراپی ترکیب کرد. شیمی درمانی در بیمارانی که دچار سرطان پیشرفته‌ای هستند که فراتر از مری گسترش یافته است، ممکن است تنها جهت تسکین نشانه‌ها و علائم ناشی از سرطان به کار برود.
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع داروهای شیمی درمانی مصرفی بستگی دارند.
۱۲. رادیوتراپی یا پرتودرمانی
در رادیوتراپی به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی از اشعه‌ی ایکس با قدرت بالا استفاده می‌شود. در رادیوتراپی با تابش خارجی پرتو معمولا با استفاده از دستگاهی در خارج از بدن بیمار، اشعه‌ی ایکس را به نواحی سرطانی می‌تابند. البته، حالت دیگری نیز وجود دارد که کم‌تر رایج است و طی آن، مواد پرتوزا را داخل بدن بیمار و در نزدیکی نواحی سرطانی قرار می‌دهند (براکی‌تراپی).
معمولا در بیشتر موارد، برای درمان بیماران مبتلا به سرطان مری رادیوتراپی را با شیمی درمانی ترکیب می‌کنند. این روش درمانی معمولا قبل از عمل جراحی، یا گاهی اوقات بعد از عمل جراحی استفاده می‌شود. هم‌چنین، رادیوتراپی برای تسکین عوارض ناشی از سرطان پیشرفته‌ی مری نظیر رشد بسیار زیاد تومور و جلوگیری از عبور مواد غذایی از مری به سمت معده کاربرد دارد. این روش درمانی ممکن است دو الی شش هفته به صورت روزانه ادامه پیدا کند.
برخی عوارض جانبی استفاده از رادیوتراپی برای درمان سرطان مری عبارت هستند از واکنش‌های پوستی شبیه آفتاب سوختگی، احساس درد یا دشواری در بلع، و آسیب تصادفی به اندام‌های مجاور نظیر ریه و قلب.
۱۳. ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی
ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی ممکن است اثربخشی هر یک از این دو روش درمانی را افزایش دهد. ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی ممکن است تنها روش انتخابی پزشک برای درمان یک بیمار باشد، یا این‌که ممکن است از ترکیب این دو روش درمانی بعد از انجام عمل جراحی استفاده شود. ولی ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی احتمال و شدت عوارض جانبی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
۱۴. درمان‌های جایگزین
درمان‌های تکمیلی یا جایگزین ممکن است در مقابله با عوارض جانبی سرطان یا درمان‌های مربوط به سرطان به بیمار کمک کنند. برای نمونه، بیماران مبتلا به سرطان مری ممکن است دچار درد ناشی از روش‌های درمانی سرطان یا رشد تومور بشوند. پزشک معالج می‌تواند با درمان علت‌های درد یا با استفاده از برخی داروها درد بیمار را کنترل کند. با این حال، ممکن است این بیماران هم‌چنان احساس درد کنند؛ در این وضعیت، درمان‌های تکمیلی یا جایگزین ممکن است در مقابله با درد به این بیماران کمک کنند.
برخی از این گزینه‌ها عبارت هستند از
الف. طب سوزنی
ب. تصور هدایت شده
پ. ماساژ
ت. تکنیک‌های آرام‌سازی
از پزشک معالج‌تان درباره‌ی بی‌خطر بودن این گزینه‌ها درمانی مشورت بگیرید.
۱۵. مقابله و پشتیبانی
مقابله با شوک، ترس، و غم ناشی از تشخیص ابتلا به بیماری سرطان ممکن است نیازمند زمان زیادی باشد. دقیقا هنگامی که لازم است تصمیم‌های مهمی را اتخاذ کنید، ممکن است به شدت احساس درماندگی کنید. با گذشت زمان، هر آدمی می‌تواند راهی برای مقابله شوک ناشی از آگاهی از ابتلا به سرطان و کنار آمدن با این حقیقت پیدا کند.
تا زمانی که بتوانید عوامل آرامش دهنده‌تان را پیدا کنید، مسائل زیر را مد نظر قرار دهید.
الف. از تمام اطلاعات مربوط به سرطان مری آگاه شوید تا بتوانید تصمیم‌های درستی درباره‌ی مراقبت از خود اتخاذ کنید. از پزشک معالج بخواهید تمام اطلاعات تخصصی را در خصوص سرطان مری از قبیل انواع و مراحل آن در اختیارتان بگذارد. هم‌چنین، به دنبال منابع اطلاعاتی مفید و معتبر بگردید تا از تمام گزینه‌های درمانی این بیماری آگاهی شوید. مطالعه‌ی مطالب سایت‌ها و مجلات پزشکی معتبر می‌تواند کمک‌تان کند.
ب. همواره با دوستان و اعضای خانواده‌تان در ارتباط باشید. در حین انجام اقدامات درمانی، دوستان و اعضای خانواده‌تان می‌توانند شبکه‌ی پشتیبانی مهمی را برای‌تان فراهم کنند. درباره‌ی سرطان مری با سایر آدم‌ها صحبت کنید؛ اطرافیان‌تان می‌توانند در طول دوره‌ی درمان از جهات مختلف پشتیبان‌تان باشند. به کارهایی که ممکن است برای انجام‌شان به کمک نیاز داشته باشید، فکر کنید؛ گاهی اوقات که احساس غم و ناامیدی می‌کنید، به درددل با دیگران نیاز پیدا خواهید کرد یا شاید هنگام آماده کردن غذا به کمک دیگران نیاز داشته باشید.
پ. با دیگران درددل کنید. احتمالا یک دوست نزدیک یا یکی از اعضای خانواده‌تان بتواند به خوبی به درددل‌های‌تان گوش دهد. یا این‌که می‌توانید مشکلات و ناراحتی‌های‌تان را با یک مشاور، مددکار اجتماعی، یک انسان فرزانه، یا یک فرد روحانی در میان بگذارید.
هم‌چنین، می‌توانید عضو یکی از گروه‌های پشتیبان بیماران سرطانی شوید. بودن در کنار سایر آدم‌هایی که با چالش‌های مشابه‌ی شما دست به گریبان هستند، می‌تواند قدرت و شهامت‌تان را افزایش دهد. از پزشک معالج، پرستار، یا مددکاری اجتماعی درباره‌ی این گروه‌های پشتیبان اطلاعات بیش‌تری به دست بیاورید.
۱۶. مراجعه به پزشک
چنان‌چه پزشک عمومی به ابتلا‌ی‌تان به سرطان مری مشکوک شود، شما را به پزشکان متخصص ارجاع می‌دهد تا به شکل کامل وضعیت‌تان مورد ارزیابی قرار بگیرد. گروه پزشکان متخصصی که می‌توانند در این خصوص به شما کمک کنند، شامل موارد زیر می‌شوند.
الف. متخصص گوارش – جهت ارزیابی وضعیت مری
ب. آنکولوژیست یا سرطان شناس – درمان سرطان از طریق شیمی درمانی و سایر روش‌های پزشکی
پ. متخصص جراح – جهت انجام عمل جراحی
ت. متخصص آنکولوژی پرتودرمانی – برای استفاده از اشعه‌ی ایکس جهت درمان سرطان
برای آن‌که بتوانید از جلسات‌تان با پزشک حداکثر بهره را ببرید، بهتر است با آمادگی کامل نزد پزشک بروید. در ادامه‌ی این مقاله به برخی اطلاعات اشاره می‌کنیم که جهت آماده‌سازی خود و ارائه‌ی پاسخ‌های مناسب به پرسش‌های پزشک مفید هستند.
الف. از اقدامات لازم و اعمال محدودیت‌های احتمالی پیش از ملاقات با پزشک آگاه شوید. هنگام تعیین قرار ملاقات با پزشک حتما از هر گونه اقدامات لازم و اعمال محدودیت‌های پیش از ملاقات با وی آگاه شوید؛ مثلا الزام به محدود کردن رژیم غذایی یا توقف مصرف یک دارو.
ب. هر گونه علامت و نشانه‌ی مربوط به وضعیت‌تان را یادداشت کنید؛ حتی هر گونه نشانه‌ای که ممکن است با دلیل مراجعه‌تان به پزشک مرتبط به نظر نرسد.
پ. اطلاعات شخصی مهم‌تان را نیز یادداشت کنید؛ از جمله هر گونه عامل استرس‌زا و تغییرات اخیر در زندگی‌تان.
ت. فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌های مصرفی‌تان را تهیه کنید.
ث. یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌تان را نیز همراه خود ببرید تا در یادآوری مسائلی که ممکن است فراموش کرده باشید، کمک‌تان کند.
ج. سوال‌هایی را که می‌خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید.
فهرستی از سوال‌هایی را تهیه کنید که کمک‌تان می‌کنند از زمان حضورتان در مطب پزشک حداکثر بهره را ببرید. برخی از سوال‌های اساسی که باید درباره‌ی سرطان مری از پزشک معالج بپرسید، عبارت هستند از
الف. سرطان مری در کدام ناحیه از مری ایجاد شده است؟
ب. سرطان تا چه حد پیشرفته کرده است؟
پ. آیا می‌توانید یک گزارش آسیب شناسی تهیه کنید؟
ت. چه آزمایش‌های دیگری لازم است؟
ث. چند گزینه‌ی درمانی وجود دارد؟
ج. عوارض جانبی بالقوه‌ی هر یک از این گزینه‌های درمانی چه هستند؟
چ. بهترین گزینه‌ی درمانی کدام است؟
ح. توصیه‌ی وی به یکی از دوستان یا یکی از اعضای خانواده که دچار وضعیت مشابه‌ای شده است، چیست؟
خ. به چه متخصص‌های دیگری نیز باید مراجعه کرد؟
د. آیا راهنما یا هر گونه دستورالعمل مکتوبی برای بیمار وجود دارد؟ آیا پزشک وب‌سایت مفیدی را توصیه می‌کند؟
ذ. جلسات بعدی باید هر چند وقت یک بار برگزار شوند؟
در طول مدتی که نزد پزشک هستید، بدون هیچ تردیدی تمام پرسش‌های لازم را از وی بپرسید.