علائم کمبود ویتامین A در بدن: مهمترین نشانه ها،دوز مصرف، خطرات و تداخل

ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است و یک عبارت کلی برای گروهی از ترکیبات است که یا به صورت طبیعی در منابع غذایی یافت شده و یا در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. ویتامین A نقش مهمی را در تولید مثل، ایمنی، رشد سلولی، سلامت پوست، رشد استخوان‌ها، بینایی و عملکرد قلب، ریه و کلیه ایفا می‌کند و برای سلامتی بدن ضروری است و کمبود آن در بدن عوارض زیادی دارد. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا علائم کمبود ویتامین A در بدن را بشناسید.

ویتامین A چیست

دو نوع ویتامین A که در رژیم غذایی یافت می شوند کاروتنوئیدهای پرو-ویتامین A و ویتامین A فعال هستند. شناخته شده‌ترین و مهم‌ترین کاروتنوئید پرو-ویتامین A، بتاکاروتن – یک رنگ‌دانه گیاهی – است که بدن آن را به ویتامین A تبدیل می‌کند. کاروتنوئیدهای پرو-ویتامین A در مواد غذایی گیاهی مانند میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند. ویتامین A فعال که شامل رتینول و رتینیل استر می‌شود در محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی و لبنیات یافت می‌شود. بدن از رتینول برای ساخت رتینوئیدهای دیگر استفاده می‌کند.

با این‌که برخی کاروتنوئیدها مانند لوتئین به ویتامین A تبدیل نمی‌شوند اما هم ویتامین A فعال و هم پرو-ویتامین A – در اکثر موارد – باید در بدن متابولیز شوند تا به عنوان ویتامین A در فرایندهای مربوط به سلامتی به کار روند. اول به نوع فعالی از ویتامین A به نام رتینال تبدیل می‌شود. سپس برای ذخیره شدن در کبد به رتینوئیک اسید و رتینیل استرها تبدیل می‌شود. به همین دلیل است که این ویتامین کوچک پیچیده معمولا ویتامین A و رتینال (شکل فعال) گفته می‌شود.

علائم کمبود ویتامین A

به دلیل وجود ویتامین A در منابع گیاهی و حیوانی، کمبود این ویتامین در کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده آمریکا نادر است.

چنین کمبود مواد مغذی معمولا در کشورهای در حال توسعه و کم درآمد که قحطی و گرسنگی شیوع داشته و تنوع غذایی برای بزرگسالان، کودکان و زنان باردار محدود است رخ می‌دهد.

سازمان سلامت جهانی (WHO) اطلاعات جالبی درمورد کمبود ویتامین A دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

– دلیل اصلی نابینایی قابل پیشگیری در کودکان کمبود ویتامین A است که سالانه ۲۵۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰۰ کودک را مبتلا می‌کند و نیمی از این کودکان حدود یک سال بعد از کور شدن، به دلیل مشکلات ناشی از آن می‌میرند.
– خطر مرگ ناشی از بیماری و عفونت را افزایش می دهد.
– می‌تواند باعث شب‌کوری در زنان باردار شود.
-کمبود این ویتامین یک مسئله رو به افزایش در نیمی از کشورهای جهان به ویژه آسیای شرقی و آفریقاست.
– آمار نشان می‌دهد که حدود ۲۵۰ میلیون کودک در سنین قبل از مدرسه دچار کمبود ویتامین A هستند.

در کشورهای توسعه یافته مانند ایالات متحده آمریکا، کمبود ویتامین A زمانی که افراد رژیم غذایی خود را محدود می‌کنند دیده می‌شود. اگر تا به حال از رژیم حذف مواد غذایی پیروی کرده‌اید پس با رژیم‌ها محدود آشنایی دارید. این زمانی است که یک منبع غذایی خاص یا گروهی از منابع غذایی حذف شده و سپس دوباره به کار می‌روند تا ریشه آلرژی‌ها و بیماری‌ها مشخص شود.

چنین رژیم هایی روش‌های تشخیصی عالی هستند اما در طولانی مدت و در صورت عدم استفاده از مکمل‌ها ویتامین‌ها و مواد مغذی حذف شده، باعث کمبود مواد غذایی می‌شوند.

کمبود مواد غذایی بعد از بیماری‌ها شایع‌ترین دلیل کمبود رتینول در بزرگسالان در کشورهای پیشرفته است. این بیماری‌ها کبد، پانکراس، مثانه و روده‌ها را دچار مشکل می‌کنند مانند IBS، بیماری سلیاک، اسهال مزمن، ژیاردیا، انسداد مجاری صفراوی، سیروز و فیبروز سیستیک که می‌توانند باعث کمبود ویتامین A شوند زیرا بدن نمی‌تواند ویتامین A را به درستی جذب، ذخیره یا تبدیل کند.

موسسه سلامت ملی و اداره مکمل‌های رژیمی به مطالعاتی اشاره می‌کنند که نشان می‌دهند حدود ۴۰٪ بیماران فیبروز سیستیک به کمبود ویتامین A دچارند.

نوزادان نارس نیز در خطر کمبود ویتامین A قرار دارند.

معمولا نوزادان به دلیل عدم رشد کامل جسم‌شان با ذخیره کافی ویتامین‌هایی مانند رتینول متولد نمی‌شوند.

مطالعات نشان داده‌اند که سطح این ویتامین معمولا در نوزادان نابالغ در یک سال اول زندگی پایین می‌ماند که باعث مشکلات تنفسی، گوارشی و چشم می‌شود.

خواص ویتامین A (آ): 16 فایده اثبات شده ویتامین A یا رتینول

علائم کمبود رتینول عبارتند از:

– مشکلات و اختلال بینایی و کوری
– خشکی، پوسته پوسته شدن و ضمخت شدن پوست
– ضعف سیستم ایمنی
– کراتینیزه شدن غشاء مخاطی لوله ها گوارشی، ادراری و تنفسی
– توقف رشد کودکان

آکادمی چشم پزشکی آمریکا مشکلات بینایی مربوط به کمبود ویتامین A را فرایندی توصیف می‌کند که با شب‌کوری و مشکل در دیدن در نواحی کم‌نور شروع می‌شود.

اگر کمبود ویتامین ادامه پیدا کند، ملتحمه خشک شده و مستعد زخم می‌شود. و اگر کمبود ویتامین درمان نشود می‌تواند باعث از دست دادن کامل بینایی و نابینایی همیشگی شود. دیگر علائم کمبود این ویتامین، بی‌طرواتی موها، شوره سر، خستگی، افسردگی و بی‌خوابی هستند.

دوز ویتامین A

موسسه ملی سلامت دوز مجاز روزانه برای ویتامین A را چنین بیان می‌کند:

– ۴۰۰ میکروگرم برای نوزادان زیر ۶ ماه
– ۵۰۰ میکروگرم برای ۱۲ نوزادان-۶ ماه
– ۳۰۰ میکروگرم برای کودکان ۱۲ ماه تا ۶ سال
– ۴۰۰ میکروگرم برای سنین ۴ تا ۸ سالگی
– ۶۰۰ میکروگرم برای سنین ۹ تا ۱۳ سالگی
– ۹۰۰ میکروگرم برای مردان ۱۴ تا ۱۸ سال
– ۷۰۰ میکروگرم برای زنان سنین ۱۴ تا ۱۸
– ۷۵۰ میکروگرم برای زنان باردار در سنین ۱۴ تا ۱۸
– ۱۲۰۰ میکروگرم برای زنان شیرده سنین ۱۴ تا ۱۸
– ۹۰۰ میکروگرم برای مردان بالای ۱۸ سال
– ۷۰۰ میکروگرم برای زنان بالای ۱۸ سال
– ۷۷۰ میکروگرم برای زنان باردار بالای ۱۸ سال
– ۱۳۰۰ میکروگرم برای زنان شیرده بالای ۱۸ سال

بهترین مواد غذایی حاوی ویتامین A

روغن ماهی و جگر بالاترین میزان ویتامین A فعال را دارند.

شیر و تخم مرغ نیز حاوی ویتامین A فعال و پرو- ویتامین A هستند.

رایج‌ترین منابع ویتامین A عبارتند از:

– روغن جگر ماهی
– خامه
– زرده تخم مرغ
– شیر غنی شده
– کره
– پنیر چدار
– جگر گاو
– اکثر میوه‌ها و سبزیجات زرد رنگ
– اکثر میوه‌ها و سبزیجات نارنجی
– جو دوسر
– بیشتر سبزیجات سبز برگ

احتیاط‌هایی درمورد مصرف ویتامین A

رتینول بیش از اندازه به اندازه کمبود آن خطرناک است.

ویتامین A بیش از حد با برخی از بیماری‌ها از جمله پوکی استخوان ارتباط درد.

دوز بالای ویتامین A می‌تواند باعث متوقف شدن رشد و بزرگ شدن اندام‌ها شود.

ویتامین A می‌تواند آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل را تسریع کند.

لازم است که تمام منابع ویتامین A و مشتقات آن را بشناسیم.

برای مثال، این یک مسئله عمومی است که شخصی از محصولات موضعی حاوی مواد فعال ویتامین A استفاده می‌کند، مکمل‌های ویتامین A مصرف می‌کند و مقادیر کافی را از منابع رژیمی گیاهی و حیوانی دریافت می‌کند.

دوز بالای رتینول می‌تواند باعث سردرد، تهوع و استفراغ و راش‌های پوستی شود.

همچنین در بسیاری از مولتی ویتامین‌هایی که روزانه مصرف می‌کنید نیز وجود دارد.

اکثر مولتی ویتامین‌ها حاوی ویتامین A هستند.

برچسب محصول ، میزان ویتامین A در هر وعده را نشان می‌دهد.

مکمل‌ها و محصولات موضعی ویتامین A باید در دمای اتاق و دور از رطوبت و نور مستقیم آفتاب باشند.

زنان باردار و مادران شیرده باید مصرف ویتامین A خود را به دقت در نظر داشته باشند.

مقادیر بیشتر از ۱۰۰۰۰ واحد بین‌المللی در روز می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی به ویژه در سه ماهه اول رشد جنین شوند.

از سوی دیگر، زنان باردار در سه ماهه آخر بارداری خود که نیاز جنین در بالاترین حد است، به احتمال زیاد به کمبود ویتامین A دچار می‌شوند.

اگر باردارید یا شیر می‌دهید درمورد منابع رتینول با متخصص اطفال و زنان و زایمان مشورت کنید.

افرادی که دچار بیماری‌هایی هستند که جذب چربی را تحت تاثیر قرار می‌دهند مانند بیماری سلیاک، آرژی به گلوتن و فیبروز سیستیک می‌شوند برای جذب مناسب ویتامین A باید از مکمل‌های ویتامین A محلول در آب استفاده کنند.

برخی عفونت‌های روده‌ای مانند کرم‌ها نیز می‌توانند بر جذب ویتامین A تاثیر بگذارند.

افراد دارای شکل هیپرلیپوپروتئین های V از کلسترول نباید ویتامین A مصرف کنند.

شما نباید جگر حیوانی را بیشتر از یک بار در هفته بخورید.

اسکیموها و جستجوگران قطب شمال به دلیل خوردن بیش از اندازه جگر خرس قطبی به هیپرویتامینوز دچار می‌شوند.

رتینوئیدهای موضعی برای بسیاری از مشکلات پوستی مفیدند اما می‌توانند باعث مشکلات حساسیتی شوند به ویژه اگر بیشتر از اندازه مجاز مصرف کنید.

عوارض جانبی شایع خشکی، قرمزی، التهاب، تغییر رنگ پوست، حساسیت به نور آفتاب و تاول یا پوسته پوسته شدن می‌شوند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زیاد ویتامین A در بیماران مبتلا به HIV خطر تسریع تکثیر ویروس HIV را افزایش می‌دهد.

خطرات مصرف زیاد ویتامین A

علاوه بر خطرات خاصی که در بالا گفته شد، خطر اصلی مصرف ویتامین A، هیپرویتامینوز بوده که سمیت ناشی از ویتامین A زیاد در بدن است.

این مسئله می‌تواند به دو صورت اتفاق بیفتد: ۱) مصرف مقادیر زیاد ویتامین A در یک بازه زمانی کوتاه یا ۲) از مصرف زیاد ویتامین A که در بدن ذخیره شده است.

مورد دوم معمولا در افرادی که بیماری کبدی دارند و ویتامین A مصرف می‌کنند دیده می‌شود.

برای علائم سمیت ویتامین A از جمله تغییر در بینایی، درد استخوان، سردرد، تهوع و استفراغ و تغییرات پوستی فورا به پزشک مراجعه کنید.

عدم درمان سمیت می‌تواند باعث نارسایی اندام‌ها، ایجاد فشار در مغز، کما و حتی مرگ شود.

یک مسئله مهم در هیپرویتامینوز این است که این ویتامین A فعال است که می‌تواند در کبد ذخیره شده و باعث سمیت شود. بتاکاروتن و کاروتن‌های پرو-ویتامین می‌توانند باعث آلرژی شوند اما کلا به هیپرویتامینوز منجر نمی شوند.

تداخل‌های ویتامین A

بازهم باید بگوییم ک خیلی مهم است که منابع ویتامین A به کار رفته در زندگی روزانه شما چه هستند – موضعی، مکمل و رژیمی.

ویتامین A در مقادیر زیاد می‌تواند با آنتی بیوتیک‌هایی که مصرف می‌کنید مانند تتراسایکلین تداخل داشته و باعث افزایش فشار درونی در جمجمه شود.

اگر از ویتامین A خوراکی یا از محصولات موضعی رتینول استفاده می‌کنید به پزشک خود بگویید.

قبل از مصرف ویتامین A با داروهای هپاتوکسیک مانند تگرتول، دیلانتین و زوکور با پزشک مشورت کنید.

داروهای تجویزی بسیاری هستند که عوارض جانبی سمی بر کبد دارند.

هرگونه استفاده از ویتامین A را با پزشک خود در میان بگذارید به ویژه اگر به بیماری کبدی دچارید.

در هنگام مصرف کمادین درمورد مصرف ویتامین A و استفاده از محولات موضعی رتینول با پزشک مشورت کنید.

هر دوی آن‌ها باعث کاهش لخته شدن خوت شده و می‌توانند به خونریزی غیر قابل کنترل و کبودی – حتی اگر ضربه خیلی خفیفی بخورید- شوند.

شاید این مطالب هم برایتان جالب باشند

احتیاط‌های درمورد مصرف ویتامین A برای کمبود ویتامین a چه بخوریم بمب ویتامین آ بهترین مواد غذایی حاوی ویتامین A بیماری های ناشی از کمبود ویتامین آ تداخل‌های ویتامین A جبران کمبود ویتامین a خطرات مصرف زیاد ویتامین A