در این نوشتار با ۳ نوع کرم و انگل که در بدن انسان زندگی می کنند آشنا می‌شویم. در قلمرو حیوانات، هزاران نوع کرم وجوددارد. این کرم‌ها معمولا بدنی باریک و بلند دارند و هیچ عضوی به بدن‌شان متصل نیست.
کرم‌ها در زیست‌گاه‌های متفاوتی زندگیمیکنند: برخی از آنها در خاکند مانند کرم خاکی، برخی در آب زیست‌می‌کنند مانند زالو و برخی دیگر در بدن انسانند مانند کرم‌های نواری.
کرم‌هایی که در بدن انسان یا حیوان زندگیمیکنند را انگل می‌گویند. انگل‌ها همیشه، درون یا روی بدن میزبان‌شان زندگیمیکنند. آنها از میزبان‌شان تغذیه‌کرده و شرایط و علائمی را از خفیف تا شدید به وجودمی‌آورند.
۳ نوع کرم و انگل که در بدن انسان زندگی می کنند
انگل‌ها، درون یا روی موجود دیگری به‌نام میزبان زندگیمیکنند. آنها از غذای نیمه‌هضم‌شده موجود در روده میزبان تغذیه‌می‌کنند. انگل‌ها از میزبان، برای تغذیه استفاده‌کرده و درجایی که ماده غذایی، آماده‌باشد رشدمی‌کنند.
انگل‌ها باعث آسیب و تخریب بافت‌های میزبان خود شده، همچنین مدفوع سمی خود را تولیدمی‌کنند که می‌تواند باعث مشکلات سلامتی ناخواسته و ناتوان‌کننده، شود. میزبان، درنتیجه عفونت انگلی، مبتلا به ناراحتی‌ها، عفونت‌ها و بیماری می‌شود.
بسیاری از انگل‌ها ریز هستند و با چشم غیرمسلح دیده‌نمی‌شوند اما بعضی از آنها رشد طولی زیادی دارند. زمانی که کوچکند، به‌راحتی در جریان خون، گشته و مکان‌های مناسب برای رشد را پیدامی‌کنند.
انگل‌ها می‌توانند باعث بروز مشکلاتی مانند اسهال، ضعف، دانه‌های پوستی، عصبی‌بودن، آسم، کم‌خونی و غیره در انسان شوند. آمار نشان‌می‌دهد که بیشتر از ۱۰۰ نوع انگل وجوددارد که می‌توانند به‌صورت زنده در بدن انسان یافت‌شوند.
کلمه انگل به معنای شخص یا چیزی است که بر سفره فرد دیگری می‌نشیند. این، همان کاری است که انگل انجام‌می‌دهد، انگل، از بدن میزبان- چه حیوان، چه گیاه و یا انسان- تغذیه‌می‌کند.
۳ نوع اصلی کرم های انگلی
۱. کرم‌های پهن مانند کرم‌های نواری
۲. کرم‌های دودهانی مانند کرم‌های دودهانی خونی
۳. کرم‌های گرد مانند کرم‌های نخی یا سوزنی
کرم‌های پهن
کرم‌های پهن شامل کرم‌های نواری و کرم‌های دودهانی می‌شوند. کرم‌های پهن ازطریق پوست‌شان تغذیه و تنفس‌می‌کند. آنها هیچ اندام جداگانه‌ای برای گوارش یا گردش خون ندارند.
کرم‌های پهن، از خون، مایعات بافتی یا اجزا سلولی میزبان خود تغذیه‌می‌کنند. کرم‌های پهن بر پوست، دهان، آب‌شش و دیگر قسمت‌های خارجی میزبان زندگیمیکنند یا می‌توانند مانند کرم‌هایی که خون و اندام‌های بدن را آلوده‌می‌کنند، در بدن انسان زندگی‌کنند.
کرم‌های پهن، اندازه‌های متفاوتی دارند. از اندازه میکروسکوپی گرفته تا ۲۰ متری مانند کرم نواری موجود در بدن وال. معمول‌ترین انواع کرم‌های پهن که در بدن انسان زندگیمیکنند، کرم‌های نواری و کرم‌های دودهانی هستند.
کرم‌های نواری
کرم‌های نواری در روده انسان زندگی‌کرده و از غذای نیمه‌هضم‌شده موجود در روده تغذیه‌می‌کنند. روده، محیطی کاملا محافظت‌شده است و کرم‌های نواری در آن‌جا رشد و نمو می‌کنند.
کرم نواری، کرمی انگلی است که اغلب، همان انگل گفته‌می‌شود. این انگل، از میزبان تغذیه‌می‌کند. انگل‌ها برای زنده‌ماندن به میزبان نیازدارند.
کرم‌های دودهانی
کرم‌های دودهانی نوعی از کرم‌های پهن انگلی هستند. نام کرم‌های دودهانی، از ظاهرشان گرفته‌شده است. این کرم‌ها حداقل، دو مکنده دارند که از آنها برای چسبیدن به میزبان‌شان استفاده‌می‌کنند.
برخی کرم‌های دودهانی، بر آب‌شش، پوست یا بیرون بدن میزبان زندگیمیکنند و برخی دیگر-مانند کرم‌های دودهانی خونی که در بدن انسان زندگیمیکنند- درون میزبان خود زندگیمیکنند. کرم‌های دودهانی خونی، به نواحی بسیار گرم گرمسیری مانند افریقای شمالی و آسیای جنوب شرقی محدودند و باعث مشکلات شدید سلامتی می‌شوند.
کرم‌های گرد
برخی از معمول‌ترین کرم‌های گرد، کرم‌های نخی یا کرم‌های سوزنی، کرم‌های قلاب‌دار، آسکاریس (این کلمه به معنای کرم روده است) و کرم‌های قلب هستند.
کرم‌های گرد، بدنی توخالی با دهان‌هایی در دوطرف بدن دارند و معمولا طول‌شان به ۲ تا ۱۲ سانتی‌متر می‌رسد. کرم‌های گرد معمولا در حیوانات خانگی و حیواناتی مانند سگ و گربه یافت‌می‌شوند و می‌توانند به انسان نیز سرایت‌کنند. کرم‌های روده، در آب‌های نمکی، آب تازه و خاک زندگیمیکنند.
خوردن غذاهای آلوده یا گرفتن انگل از حیوانات آلوده، معمول‌ترین راه انتقال کرم‌های گرد (گروهی از کرم‌ها) است. کرم‌های قلابی و کرم‌های سوزنی، رایج‌ترین کرم‌های گرد در انسان هستند.
علائم ابتلا به انگل
افراد، علائم مختلفی از آلودگی به انگل را تجربه‌می‌کنند اما برخی از شایع‌ترین علائم در اینجا آمده است:
– ورم شکمی دائم، یکی از علائم وجود مهاجمان پنهانی است.
– مشکلات پوستی نیز ممکن است نمودارشوند: انگل‌های روده، می‌توانند باعث کهیر، دانه‌های پوستی، آبریزش چشم و دیگر واکنش‌های حساسیتی مربوط به پوست شوند.
– بی‌قراری و اضطراب. مدفوع متابولیک انگل و مواد سمی می‌توانند سیستم عصبی مرکزی را تحریک‌کنند. بی‌قراری و اضطراب، معمولا نتیجه آلودگی انگلی هستند.
– ضعف عمومی و نوسانات غیرطبیعی سطح انرژی
– یبوست
– اسهال
– گاز و نفخ مداوم
– ناراحتی‌های روده‌ای
– دردهای مفصلی و عضلانی
– حساسیت‌های غذایی: گاهی وقت‌ها انگل می‌تواند دیواره روده را تحریک یا سوراخ‌کند، بنابراین مولکول‌های درشت هضم‌نشده، وارد خون می‌شوند که در شرایط عادی، این اتفاق نمی‌افتد.
انگل می‌تواند به میزبان خود آسیب‌رسانده و آن را بکشد
گاهی، سیستم عصبی میزبان، آسیب کمی از انگل می‌بیند. اما گاهی وقت‌ها ممکن است شرایط، شدید شود و در برخی موارد، انگل می‌تواند میزبان خود را بکشد.
انگل، معمولا از عوامل انتقال‌دهنده مانند پشه و مگس استفاده‌می‌کند. مانند انگل پلاسمودیوم که بیماری مالاریا را ازطریق پشه آنوفل که در زبان یونانی به معنای بی‌فایده است، منتقل‌می‌کند.
در سال ۲۰۰۸، سازمان سلامت جهانی، حدود ۱ میلیون مرگ ناشی از مالاریا را گزارش‌کرد. امروزه، مالاریا تهدیدی جدی برای هزاران نفر محسوب‌شده و ازطریق نیش پشه آنوفل منتقل‌می‌شود. پشه‌ها دارای لوله مکش بلندی هستند که آنها را قادر به مکیدن خون میزبان‌شان می‌کند.
انگل چگونه منتقل‌می‌شود؟
انسان به طرق مختلفی به انگل مبتلا می‌شود:
– ازطریق عوامل انتقال مانند پشه، مگس و کک
– ازطریق هوایی که تنفس‌می‌کنیم
– حیوانات خانگی و حیوانات مزرعه، معمولا ناقل انگل هستند
– از غذای آلوده
– غذای خام یا غذایی که خوب پخته‌نشده، مانند گوشت گاو، گوشت خوک، ماکیان و ماهی
– برخی سبزیجات و میوه‌ها نیز می‌توانند انگل داشته‌باشند.
– آب نامناسب و بهداشت ضعیف می‌تواند انگل را منتقل‌کند.
– در مناطقی که بهداشت یا سیستم فاضلاب وجودندارد یا ضعیف است، انگل‌ها و کرم‌ها به‌سرعت تکثیرمی‌شوند.
– انگل معمولا در آب‌های گل آلود، آب‌های راکد، رودها و استخرهای آب کوچک یا بزرگ، که آب برای مدتی در آنها مانده، یافت‌می‌شود.
– بهداشت بد دستشویی‌ها و دیگر اماکن عمومی نیز می‌توند دلیل انتقال انگل باشند.
انگل چگونه به ما آسیب‌می‌زند؟
حمله انگل‌ها به میزبان‌شان، دوجانبه است. آنها نه‌تنها از میزبان خود تغذیه‌می‌کنند بلکه مواد دفعی خود را نیز در بافت‌ها و سلول‌های میزبان برجای‌می‌گذارند.
این کار دوگانه انگل، می‌تواند باعث آسیب به بافت‌ها و اعضا بدن میزبان شود زیرا سیستم دفاعی و ایمنی بدن میزبان را ضعیف‌می‌کند. این کار، احتمال ابتلای میزبان به بیماری‌های بیشتر و همچنین، بیماری‌هایی که خود انگل می‌تواند به‌وجودبیاورد مانند بیماری مالاریا را بالامی‌برد.
پروتزوآ/ کوچک‌ترین اما کشنده‌ترین انگل
انگل‌ها، شکل‌ها و اندازه‌های متفاوتی دارند. کرم‌های نواری و آسکاریس از بزرگ‌ترین انگل‌های روده‌ای انسانی هستند و در انتهای دیگر این طیف، کوچک‌ترین انگل به نام پروتزوآ قراردارد.
پروتزوآها درواقع کوچک‌ترین جانوران در قلمرو حیوانات هستند. بیشتر آنها فقط با میکروسکوپ دیده‌می‌شوند. کلمه “پروتزوآ” از واژه یونانی “پروتوس” به معنای “نخستین” و “زوآ” به معنای “حیوانات” می‌آید. بنابراین، علی‌رغم کوچک بودن می‌توانند باعث آسیب زیادی در میزبان‌شان شوند (بدن انسان).
پروتزوآ تنفس‌می‌کند، حرکت‌می‌کند و با دونیم‌شدن تولیدمثل می‌کند. این‌ها معمولا در آب یا شرایط مرطوب زندگیمیکنند و کشنده‌ترین پروتزوآها ازطریق مگس‌ها و پشه‌ها منتقل‌می‌شوند.
دیسانتری آمیبی، نوعی عفونت در روده است که باعث تب، درد و اسهال شدید که معمولا با خون و مخاط همراه است، می‌شود.
آمیب‌ها، حیواناتی تک‌سلولی هستند و برخی از آنها انگلی بوده و باعث بیماری می‌شوند. آنها معمولا در آب و غذا یافت‌شده و باعث ناراحتی‌های روده با شدت‌های مختلف می‌شوند.
نمونه دیگری از عفونت انگلی که ازطریق یک عامل، انتقال می‌یابد، بیماری خواب افریقایی است. این بیماری، توسط پروزوآ به‌نام تریپانوسومیوز افریقایی، حمل‌شده و توسط مگس تسه‌تسه، ازطریق خون، مایع نخاعی و لنفاوی منتقل‌می‌شود. تب، درد و بیماری پیشرفت‌می‌کند و اگر درمان‌نشود، می‌تواند باعث مرگ میزبان شود.
پروتزوآ علی رغم این‌که کوچک‌ترین انگلی است که می‌تواند انسان را مبتلاکند، از کشنده‌ترین‌ها نیز هست.
چگونه به انگل مبتلا می‌شوید و چگونه می‌توانید از ابتلا به آنها جلوگیری‌کنید؟
آب نوشیدنی ناسالم یکی از معمول‌ترین راه‌های ابتلا به انگل است. حتی آب‌هایی که “تصفیه‌شده” نام‌دارند نیز می‌توانند انگل داشته‌باشند. اگر در کشور گرمی زندگی‌می‌کنید یا درحال بازدید از یک کشور گرم هستید، همیشه مراقب منبع آبی که می‌نوشید باشید.
تنها راهی که انگل‌ها و کرم‌ها می‌توانند شما را مبتلاکنند این است که به‌طریقی وارد بدن‌تان شوند. بنابراین باید مراقب راه‌های انتقال باشید.
معمول‌ترین راه، ازطریق دهان است زیرا انگل‌ها معمولا در آب یا غذایی که به‌شکل مناسبی تهیه‌نشده یا منابع ناسالم غذایی یافت‌می‌شوند.
روش‌های اتفاقی دیگری نیز برای انتقال عفونت وجوددارد، مانند زدن دست آلوده به دهان یا چشم‌ها.
اگر به حیوان آلوده مانند حیوانات خانگی یا حیوانات مزرعه دست‌زده‌‌اید احتمال آلوده‌شدن وجوددارد. چیزی که ممکن است اتفاق‌بیفتد این است که تخم‌های انگل می‌توانند ازطریق پوست حیوانات به دست‌ها، بینی یا دهان ما برسد.
بعضی از افراد اجازه‌می‌دهند حیوانات خانگی‌شان صورت آنها یا صورت فرزندان‌شان را لیس‌بزنند. این واقعا کار خوبی نیست زیرا ممکن است شما از آلوده‌بودن حیوان خانگی خود-حتی آلودگی خفیف- خبر نداشته‌باشید. آیا ارزشش را دارد؟
گاهی وقت‌ها انگل‌ها و کرم‌ها می‌توانند ازطریق هوا منتقل و با تنفس وارد بدن شوند. این می‌تواند در شرایط خشک یا در محیط‌های مرطوب اتفاق‌بیفتد. زمانی که کلبه‌های قدیمی، اتاق‌های زیرشیروانی، انبارها یا جای نگه‌داری حیوانات را تمیزمی‌کنید، یک ماسک صورت ساده بزنید.
مسئله‌ای که باید درنظر گرفته‌شود این است که افراد خانواده می‌توانند به‌راحتی یکدیگر را مبتلاکنند زیرا برای مدت طولانی در ارتباط نزدیک با یکدیگر هستند.
در اینجا چند اقدام درست برای به حداقل رساندن احتمال ابتلا یا ابتلای دوباره به انگل آمده است:
– همیش پس از درست‌زدن به حیوان، دست‌های خود را بشویید.
– کفش‌های بیرون را بیرون در بگذارید.
– مرتب حمام‌کرده یا خود را تمیزکنید.
– گوشت را خوب بپزید و از شسته‌بودن آن اطمینان داشته‌باشید.
– از بهترین منبع ممکن، گوشت تهیه‌کنید.
– خوردن گوشت گاو، خوک یا ماهی خام را کاهش‌دهید.
– همه میوه‌ها و سبزیجات را قبل از استفاده و همه انواع گوشت را قبل از مصرف بشویید.
– آبی که به‌درستی تصفیه‌شده را بنوشید.
– حیوانات خانگی یا حیوانات خود را مرتب انگل‌زدایی کنید. برای آنها جای خواب مخصوص درنظربگیرید. سعی‌کنید اجازه‌ندهید حیوانات خانگی روی بالش‌ها، ملحفه‌ها یا حوله‌ها بخوابند.
– به‌مقدار کافی محصولات پربیوتیک مصرف‌کنید زیرا باعث ازبین‌رفتن باکتری‌های مضر در روده می‌شوند.
– هنگام بازگشت از سر کار به منزل، دست‌های خود را بشویید.
– درطول روز ضدفونی‌کننده دست را همراه خود داشته‌باشید.
– هنگامی که مدفوع حیوانات را تمیزمی‌کنید باید دستکش و ماسک بپوشید و در فاصله نزدیک، تنفس‌نکنید.
– از تولید کپک در منزل جلوگیری‌کرده و سعی‌کنید خانه را خالی از حشرات کنید.
مکمل‌های غذایی طبیعی مانند میخک، گردوی سیاهو افسنتین می‌توانند به شما در کاهش یا رفع عفونت انگلی کمک‌کنند. اگر باردار یا شیرده هستید یا داروی خاصی مصرف‌می‌کنید، لطفا قبل از استفاده از هر مکمل طبیعی با پزشک‌تان مشورت‌کنید.