دیابت در سرتاسر جهان به شکل روزافزون در حال گسترش است؛ و به همین میزان، برداشت‌ها و باورهای نادرست نیز درباره‌ی این بیماری افزایش می‌یابند. در این مقاله، درباره‌ی ۱۱ باور غلط درباره بیماری دیابت بحث خواهیم کرد.
در حال حاضر، از هر ۱۰ نفر در ایالات متحده یک نفر به دیابت مبتلا است. بیش از ۴۲۲ میلیون نفر در سراسر جهان با این بیماری زندگی می‌کنند.
با این‌که دیابت واژه‌ای آشنایی برای بسیاری از آدم‌ها است، این بیماری علائم گوناگونی دارد و سازوکار زیستی آن در بدن بسیار پیچیده است. از آن‌جا که این بیماری هم شایع و هم پیچیده است، باورهای نیمه‌درست درباره‌ی آن نیز بسیار هستند.
متاسفانه، باورهای نادرستی که در این مقاله به آن‌ها اشاره می‌کنیم، اشتباهات و پیچیدگی‌های مربوط به دیابت را بیشتر می‌کنند. به همین دلیل، به چالش کشیدن این باورهای نادرست از اهمیت بالایی برخوردار است.
ابتدا، به طور مختصر به تعریف دیابت می‌پردازیم و به تفاوت‌‌های میان سه نوع شایع این بیماری، نوع ۱، نوع ۲، و دیابت بارداری اشاره می‌کنیم.
دیابت نوع ۱ جزء بیماری‌های خودایمنی است که در آن، دستگاه ایمنی بدن به سلول‌های پانکراس یا همان لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند، حمله می‌کند. معمولا این نوع از دیابت زودتر از دیابت نوع ۲ به سراغ آدم‌ها می‌آید. در دیابت نوع ۲، بدن نمی‌تواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند یا این‌که نمی‌تواند به انسولین واکنش مناسب نشان بدهد؛ هم‌چنین، هر دو حالت نیز ممکن است با هم اتفاق بیفتد.
دست‌کم ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به دیابت در ایالات متحده دچار دیابت نوع ۲ هستند.
دیابت بارداری، همان‌طور که از نام آن بر می‌آید، در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. بدن در دوران بارداری به انسولین بیش‌تری نیاز دارد. دیابت بارداری هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن نتواند این نیاز جدید را برطرف کند.
با این‌که دیابت بارداری معمولا پس از زایمان برطرف می‌شود، این احتمال وجود دارد که در بارداری‌های بعدی نیز مجددا بازگردد، و سرانجام در سال‌های بعد باعث بروز دیابت نوع ۲ شود.
۱. مصرف قند باعث بروز دیابت می‌شود
مصرف قند مستقیما باعث بروز دیابت نمی‌شود. با وجود این، پیروی از یک رژیم غذایی مملو از قند می‌تواند به اضافه وزن و چاقی مفرط منجر شود؛ چاقی به عنوان یکی از عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ شناخته می‌شود.
البته، قابل درک است که رابطه‌ی میان قند و بیماری دیابت که اساسا به ”مرض قند” نیز شهرت دارد، باعث ایجاد این باور نادرست شود – سطوح قند خون نقش مهمی در ابتلای انسان به دیابت ایفا می‌کند. با وجود این، قند به خودی خود یک علت بروز دیابت نیست.
طبق معمول، این داستان پیچیده است: به نظر می‌رسد میان مصرف مرتب نوشابه‌های گازدار و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ یک ارتباط مستقیم وجود دارد.
نتایج یک مطالعه‌ی بزرگ که در ۲۰۱۳ منتشر شدند، نشان دادند حتی پس از کنترل میزان انرژی جذب شده در بدن و شاخص توده‌ی بدنی (BMI)، مصرف نوشابه‌های گازدار می‌توانند به تنهایی باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری دیابت شوند. این مطالعه ارتباط مشابه‌ای میان سایر نوشیدنی‌ها، از قبیل نوشیدنی‌های تهیه‌ی شده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی و آب میوه، و افزایش خطر ابتلا به دیابت پیدا نکرد.
دانشمندان هنوز متوجه نشده‌اند چرا فقط برخی از آدم‌ها دچار دیابت نوع ۱ می‌شوند، ولی عده‌ای دیگر به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. با وجود این، تغذیه جزء عوامل خطر ابتلا به دیابت به شمار نمی‌رود.
۲. دیابت بیماری جدی و خطرناکی نیست
شاید از آن‌جا دیابت بیماری بسیار شایعی است، برخی از آدم‌ها به این باور رسیده‌اند که این بیمار آن‌چنان جدی و خطرناک نیست. ولی این باور کاملا نادرست است. هیچ درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد، و اگر فرد بیمار به خوبی این وضعیت را مدیریت نکند، ممکن است دچار عوارض و پیامدهای خطرناکی شود.
عوارض ابتلا به دیابت عبارت هستند از بروز بیماری قلبی و عروقی، آسیب عصبی، آسیب کلیوی، نابینایی، مشکلات پوستی، و اختلالات شنوایی.
در ۲۰۱۸، دیابت به عنوان علت زمینه‌ای ۸۴،۹۴۶ مورد مرگ و میر در ایالات متحده معرفی شد. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند دیابت در ۲۰۱۶ باعث مرگ ۱.۶ میلیون نفر شده است.
۳. دیابت فقط سراغ آدم‌های چاق می‌رود
اضافه وزن و چاقی مفرط از جمله عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری شناخته می‌شوند، ولی این بیماری می‌تواند سراغ همه‌ی آدم‌ها با هر وزنی برود. بر اساس داده‌های موجود در گزارش ملی آمار دیابت مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده در ۲۰۲۰، یازده درصد از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در آمریکا نه اضافه وزن دارند و نه دچار چاقی مفرط هستند.
دیابت نوع ۱ نیز هیچ ارتباطی با وزن بدن ندارد.
۴. چاقی مفرط همیشه به دیابت منجر می‌شود
با این‌که چاقی مفرط خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد، ابتلا به این وضعیت لزوما به معنی ابتلا به دیابت نیست. بر اساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا، تخمین زده می‌شود حدود ۳۹.۸ درصد بزرگسالان آمریکایی دچار چاقی مفرط باشند که فقط ۱۳ درصد از آن‌ها به دیابت مبتلا هستند.
۵. آدم‌های مبتلا به دیابت نمی‌توانند قند مصرف کنند
آدم‌های مبتلا به دیابت مسلما باید رژیم غذایی‌شان را با دقت زیاد کنترل کنند: کنترل کربوهیدرات مصرفی برای آن‌ها بسیار مهم است. با وجود این، آن‌ها هم‌چنان می‌توانند از غذاهای شیرین لذت ببرند.
به گفته‌ی انجمن دیابت آمریکا:
“نکته‌ی کلیدی در مورد مصرف قند برای بیماران دیابتی این است که آن‌ها می‌توانند مقدار بسیار اندکی از مواد غذایی شیرین مصرف کنند و بهتر است این مقدار را برای مناسبت‌های خاص در نظر بگیرند؛ بنابراین، این بیماران باید بر مواد غذایی سالم‌تر تمرکز کنند.”
آدم‌های مبتلا به دیابت باید رژیم غذایی‌شان را به دقت برنامه‌ریزی کنند تا بدانند چه چیز را در چه زمانی باید میل کنند تا از حفظ تعادل سطوح قند خون‌شان مطمئن شوند.
یکی دیگر از باورهای نادرست مربوط به رژیم غذایی بیماران دیابتی این است که آدم‌های مبتلا به این بیماری باید مواد غذایی مخصوص بیماران دیابتی را مصرف کنند. این محصولات معمولا بسیار گران‌قیمت هستند؛ با این حال، همین مواد غذایی نیز می‌توانند سطوح گلوکز را بالا ببرند.
۶. دیابت همیشه به نابینایی و قطع عضو منجر می‌شود
خوشبختانه این باور نیز نادرست است. با این‌که دیابت، در برخی موارد، واقعا می‌تواند به نابینایی و قطع عضو منجر شود، این مسئله اجتناب‌ناپذیر نیست. این قبیل پیامدهای ابتلا به دیابت، برای بیمارانی که با دقت وضعیت خود را مدیریت کنند، به ندرت اتفاق می‌افتد.
طبق تخمین‌های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا، ۱۱.۷ درصد بزرگسالان مبتلا به دیابت دچار برخی سطوح اختلال بینایی می‌شوند. فقط حدود ۰.۵۶ درصد بیماران دیابتی در آمریکا مجبور به قطع عضو اندام تحتانی می‌شوند.
متخصصان عوامل خطر فراوانی را شناسایی کرده‌اند که احتمال ایجاد عوارض مربوط به دیابت را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارت هستند از چاقی مفرط و اضافه وزن، مصرف سیگار، عدم تحرک، فشار خون بالا، و کلسترول بالا.
۷. آدم‌های مبتلا به دیابت نباید رانندگی کنند
ابتلای یک فرد به دیابت لزوما به این معنی نیست که وی دیگر نمی‌تواند رانندگی کند. انجمن دیابت آمریکا در گزارش رسمی خود در مورد رابطه‌ی میان دیابت و رانندگی این‌گونه توضیح می‌دهد:
“بیشتر آدم‌های مبتلا به دیابت در امنیت کامل و بدون ایجاد هیچ خطر قابل توجهی برای خود و دیگران می‌توانند به عنوان راننده از وسایل نقلیه‌ی موتوری استفاده کنند.”
با وجود این، انجمن دیابت آمریکا هم‌چنین توضیح می‌دهد، اگر در این مورد نگرانی وجود داشته باشد، بیماران باید به صورت موردی تحت ارزیابی قرار بگیرند. به گفته‌ی وزارت ترابری ایالات متحده آمریکا:
“آدم‌های مبتلا به دیابت قادر به رانندگی هستند، مگر آن‌که تحت تاثیر برخی عوارض خاص این بیماری دچار محدودیت‌های شده باشند. این محدودیت‌ها شامل کاهش شدید سطوح گلوکز خون یا مشکلات بینایی هستند. اگر دچار عوارض مربوط به دیابت شده‌اید، باید با تیم پزشکی معالج خود همکاری لازم را انجام دهید تا مشخص شود آیا دیابت بر توانایی‌تان در رانندگی تاثیر گذاشته است یا خیر.”
۸. پیش دیابت همیشه به دیابت منجر می‌شود
تخمین زده می‌شود حدود ۸۸ میلیون نفر در ایالات متحده، یا به ازای هر ۳ بزرگسال آمریکایی ۱ نفر مبتلا به پیش دیابت باشند. پیش دیابت وضعیتی است که در آن، سطوح قند خون بالاتر از حد معمول می‌رود، ولی نه آن‌قدر که بتوان فرد را دچار دیابت دانست. اگر این وضعیت درمان نشود، می‌توان به دیابت نوع ۲ منجر شود.
با وجود این، این مسئله اجتناب‌ناپذیر نیست. تغییر در سبک زندگی می‌تواند شرایط را عوض کند. انجام مرتب فعالیت بدنی و پیروی از رژیم غذایی سالم می‌توانند دیابت را از همان ابتدا متوقف کنند.
۹. آدم‌های مبتلا به دیابت نمی‌توانند فعالیت زیاد داشته باشند
این باور نیز نادرست است. در واقع، فعالیت بدنی یکی از بخش‌های اساسی در برنامه‌ی درمان و کنترل دیابت است. فعالیت بدنی به همراه سایر اقدامات می‌تواند به کاهش وزن و کاهش فشار خون کمک کند؛ هر دوی این‌ها جزء عوامل خطر ابتلا به عوارض دیابت هستند. هم‌چنین، فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود کاربرد انسولین در بدن نیز کمک کند.
با وجود این، فعالیت بدنی می‌تواند از طرق مختلف بر سطوح قند خون تاثیر بگذارد؛ گاهی اوقات آن را افزایش، و گاهی اوقات نیز آن را کاهش دهد.
به گفته‌ی موسسه‌ی دیابت بریتانیا، “بعضی روزها، انجام یک نوع فعالیت بدنی و مصرف یک غذای خاص ممکن است باعث افزایش سطوح قند خون شوند؛ و بعضی روزها نیز همان فعالیت بدنی و همان غذای خاص می‌توانند تاثیر متفاوتی بر سطوح قند خون داشته باشند.”
متخصصان توصیه‌هایی را برای کنترل قند خون در حین انجام فعالیت بدنی ارائه کرده‌اند:
الف. هنگام فعالیت بدنی قند خون‌تان را بررسی کنید، و نحوه‌ی کاهش و افزایش آن را ثبت کنید و به پزشک نشان دهید. این کار به هرگونه تغییر ضروری در میزان انسولین کمک خواهد کرد.
ب. افرادی که در معرض خطر هیپوگلیسمی یا افت قند خون قرار دارند، بهتر است کربوهیدرات‌های زود جذب در دسترس خود داشته باشند.
پ. از وسایل شناسایی نظیر کارت، گردنبند، یا دستبند مخصوص افراد دیابتی استفاده کنید، تا سایر آدم‌ها در صورت نیاز بتوانند به شما کمک کنند. 11 باور نادرست درباره بیماری دیابت
۱۰. دیابت یک بیماری واگیردار است
این جمله قطعا نادرست است. عوامل بیماری‌زا یا پاتوژن‌ها باعث ابتلای آدم‌ها به دیابت نمی‌شوند؛ بنابراین، بیماران دیابتی نمی‌توانند این بیماری را به سایر افراد منتقل کنند. پزشکان دیابت را در گروه بیماری‌های غیرواگیر طبقه‌بندی می‌کنند.
۱۱. برخی محصولات طبیعی دیابت را درمان می‌کنند
در حال حاضر، دیابت هیچ درمان قطعی ندارد. هر گونه ادعا درباره‌ی قابلیت درمانی دیابت توسط محصول کاملا کذب است. برخی از محصولات گیاهی یا طبیعی دارای تاثیر اندک یا کاملا بدون تاثیر هستند، ولی در برخی موارد، این محصولات به طور بالقوه می‌توانند باعث وخیم‌تر شدن وضعیت بیماران بشوند. متخصصان در این مورد می‌گویند:
“از آن‌جا که برخی از داروهای گیاهی، ویتامین‌ها، و مکمل‌ها ممکن است با داروهای دیابت (از جمله انسولین) تداخل ایجاد کنند و اثرات هیپوگلیسمی را افزایش دهند، استفاده از درمان‌های طبیعی می‌تواند قند خون را تا سطوح خطرناکی کاهش دهد، و باعث افزایش خطر سایر عوارض مربوط به دیابت بشود.”
دیابت یک بیماری پیچیده ولی شایع است. با افزایش شیوع این بیماری، لازم است هر گونه باور نادرست درباره‌ی آن را شناسایی و تصحیح کنیم.