چگونه احساسات‌مان به ما کمک می‌کنند زنده بمانیم و رشد کنیم؟ نقش هیجانات در زندگی و تصمیمات ما چیست؟ هیجان‌ها نقشی مهم در نحوه‌ی تفکر و طرز رفتارمان ایفا می‌کنند. هیجان‌هایی که در طول هر روز تجربه می‌کنیم، می‌توانند ما را به انجام کارهای مختلف وادارند و بر تصمیم‌هایی کوچک و بزرگ که در زندگی‌مان اتخاذ می‌کنیم، تاثیر بگذارند. به منظور درک درست هیجان‌ها، لازم است سه مولفه‌ی یک هیجان را به خوبی درک کنیم.
سه مولفه از یک هیجان عبارت هستند از:
۱. مولفه‌ی درونی یا ذهنی (نحوه‌ی تجربه‌ی یک هیجان)
۲. مولفه‌ی فیزیولوژیک (نحوه‌ی واکنش بدن به یک هیجان)
۳. مولفه‌ی بیانی (نحوه‌ی رفتار شما در واکنش به یک هیجان)
این سه عنصر مختلف می‌توانند در کارکرد و تعیین اهداف واکنش‌های هیجانی‌تان ایفای نقش کنند.
هیجان می‌توانند کوتاه مدت یا مدت بلند باشند؛ کوتاه مدت نظیر احساس دلخوری یا ناراحتی موقتی از یک همکار، و مدت بلند نظیر تحمل غم ناشی از پایان یک رابطه. ولی دقیقا چرا ما هیجان‌ها را تجربه می‌کنیم؟ هیجان‌ها چه خدمتی در زندگی برای ما انجام می‌دهند؟
۱. هیجان‌ها می‌توانند به ما انگیزه‌ی عمل بدهند
وقتی یک آزمون پراسترس در پیش دارید، احتمالا در مورد نحوه‌ی عملکردتان در این آزمون و تاثیر نتیجه‌ی آن بر نمره‌ی نهایی‌تان اضطراب زیادی تحمل می‌کنید. احتمالا به دلیل همین واکنش‌های هیجانی، ممکن است بیشتر درس بخوانید. با توجه تجربه‌ی یک هیجان خاص، انگیزه‌ی شما برای عمل و انجام تلاش مثبت جهت بالا بردن شانس‌تان برای کسب یک نمره‌ی خوب بیشتر می‌شود.
هم‌چنین، به منظور تجربه‌ی هیجان‌های مثبت و به حداقل رساندن احتمال احساس تجربه‌های منفی نیز معمولا اقدامات خاصی را انجام می‌دهیم. برای مثال، احتمالا برای رسیدن به حس شادی، رضایت، و شوق به دنبال فعالیت‌های اجتماعی و سرگرمی‌های خاص می‌گردید. از سویی دیگر، احتمالا از موقعیت‌هایی که شاید به طور بالقوه شما را دچار خستگی، اندوه، و اضطراب می‌کنند، دوری می‌کنید.
بنابراین، تجربه‌ی هیجان‌های مثبت و اجتناب از هیجان‌های منفی باعث افزایش انگیزه‌مان برای انجام برخی کارها می‌شوند؛ بر همین اساس، ۱۱ تکنیک افزایش انگیزه و قدرت مغز برای دستیابی به اهداف به وجود آمده‌اند.
۲. هیجان‌ها به بقا، شکوفایی، و فرار از خطر کمک می‌کنند
چارلز داروین به عنوان یک طبیعت‌گرا معتقد است، هیجان‌ها سازگاری‌هایی هستند که به انسان‌ها و حیوان‌ها امکان می‌دهند زنده بمانند و تولید مثل کنند. وقتی خشمگین هستیم، احتمال مقابله‌مان با منبع این ناراحتی افزایش می‌یابد. وقتی احساس ترس می‌کنیم، احتمال فرار از عامل تهدیدکننده برای‌مان بیشتر می‌شود. وقت احساس عشق می‌کنیم، ممکن است به دنبال جفت یا تولید مثل برویم.
هیجان به عنوان عواملی برای سازگاری‌مان در زندگی ایفای نقش می‌کنند؛ به این ترتیب که انگیزه‌مان را برای کنش سریع و انجام اقداماتی که شانس بقا و موفقیت‌مان را به حداکثر می‌رسانند، افزایش می‌دهند.
۳. هیجان‌ها می‌توانند در تصمیم‌گیری به ما کمک کنند
هیجان تاثیر عمده‌ای بر تصمیم‌گیری‌های‌مان می‌گذارند – از تصمیم‌گیری برای خوراکی‌هایی که می‌‌خواهیم هنگام صبحانه میل کنیم تا تصمیم‌گیری در خصوص رای دادن به افرادی که در یک انتخابات سیاسی شرکت کرده‌اند. هم‌چنین، پژوهشگران دریافته‌اند، قابلیت اتخاذ تصمیم‌های درست در آدم‌هایی که دچار نوع خاصی از آسیب مغزی شده‌اند که بر توانایی‌شان در تجربه‌ی هیجان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد، کاهش می‌یابد.
حتی در موقعیت‌هایی نیز که تقریبا مطمئن هستیم تصمیم‌های‌مان کاملا بر اساس عقل و منطق اتخاذ شده‌اند، هیجان‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند. طبق تجربه‌های علمی، هوش هیجانی، یا توانایی‌مان در درک و مدیریت هیجان‌ها، نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های‌مان ایفا می‌کند.
بنابراین، هیجان‌ها می‌توانند تاثیرات مثبت یا منفی بر تصمیم‌های‌مان بگذارند؛ ۹ نکته درباره خستگی تصمیم گیری و روش های مقابله با آن نیز به راه‌هایی برای کاهش تاثیر هیجان‌های منفی بر تصمیم‌گیری‌های‌مان اشاره می‌کنند.
۴. هیجان‌ها با سایر آدم‌ها امکان می‌دهند ما را درک کنند
وقتی با دیگران تعامل می‌کنیم، لازم است سرنخ‌هایی را به آن‌ها بدهیم تا بتوانند احساسات‌مان را درک کنند. این نشانه‌ها ممکن است شامل بیان هیجانی از طریق زبان بدن باشند؛ از جمله انواع مختلفی از حالات چهره‌ی مرتبط با هیجان‌های خاصی که در لحظه تجربه‌شان می‌کنیم.
در سایر موارد، این نشانه‌ها ممکن است مستقیما شامل بیان صریح احساسات باشند. وقتی به دوستان یا اعضای خانواده می‌گوییم که شاد، اندوهگین، پر اشتیاق، یا وحشت‌زده هستیم، اطلاعات مهمی به آن‌ها می‌دهیم که بر اساس آن می‌توانند اقداماتی متناسب با هیجان‌های‌مان را انجام بدهند.
۵. هیجان‌ها به ما امکان می‌دهند دیگران را درک کنیم
درست همان‌طور که هیجان‌های ما اطلاعات ارزشمندی را به سایر آدم‌ها می‌دهند، بیان‌های هیجانی آدم‌های اطراف‌مان نیز اطلاعات اجتماعی باارزشی را در اختیارمان می‌گذارند. ارتباط اجتماعی بخش مهمی از زندگی روزانه و روابط‌مان را تشکیل می‌دهد، و توانایی تفسیر و واکنش هیجان‌های دیگران برای ما بسیار مهم و ضروری است.
این توانایی به ما امکان می‌دهد واکنش مناسبی به رفتارهای دیگران نشان می‌دهیم و روابط عمیق‌تر و ارزشمندتری را با دوستان، اعضای خانواده، و فرد محبوب‌مان برقرار کنیم. هم‌چنین، این توانایی به ما امکان می‌دهد در موقعیت‌های اجتماعی مختلف، از رسیدگی به شکایت یک مشتری عصبانی تا برخورد با یک کارمند بی‌دقت، به شکلی موثر با آدم‌ها ارتباط برقرار کنیم.
چارلز داروین یکی از نخستین پژوهشگرانی بود که به شکل علمی به مطالعه‌ی هیجان‌ها پرداخته‌اند. وی معتقد بود، تظاهرات هیجانی نیز نقش مهمی در امنیت و بقا ایفا می‌کنند. اگر با حیوانی برخورد کنید که در حال غرش است یا تف می‌کند، به طور واضح به شما نشان می‌دهد که با موجودی عصبانی مواجهه شده‌اید که حالت تدافعی به خود گرفته است؛ به این ترتیب، شما از آن دور می‌شوید تا احتمال خطر را برای خود کاهش دهید.
درک تظاهرات هیجانی دیگران اطلاعات واضحی به ما ارائه می‌دهد تا با استفاده از آن بتوانیم واکنش مناسبی را در یک موقعیت خاص انجام بدهیم.
سخن آخر
همان‌طور که گفته شد، هیجان‌ها دارای کارکردهای گسترده‌ای در زندگی‌مان هستند. هیجان‌ها می‌توانند زودگذر، مداوم، قدرتمند، پیچیده، و حتی به شدت تاثیرگذار باشند – تا حدی که زندگی‌مان را تغییر دهند. هیجان‌ها می‌توانند به شیوه‌های خاصی انگیزه‌ی عمل را در ما افزایش دهند، و ابزارها و منابع مورد نیازمان را برای تعامل درست با دنیای اجتماعی‌مان فراهم کنند.