بسیاری از عارضه‌ها، از جمله پلانتار فاشئیت و تاندونیت آشیل باعث درد پاشنه پا می‌شوند. درد پاشنه یکی از مشکلات شایع پا و مچ پاست. استراحت، استفاده از کفی طبی (ارتز) و انجام نرمش‌های کششی درد را به مرور زمان تسکین می‌دهد. اگر درد پاشنه را نادیده بگیرید و آن را درمان نکنید، به مشکلات مزمنی دچار می‌شوید که دوران بهبود طولانی‌تری دارند. درمان درد پاشنه پا به ندرت به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
علت درد پاشنه پا
در ادامه علت‌های درد پاشنه پا را بررسی می‌کنیم.
درد پشت پاشنه
مشکلات متعددی باعث احساس درد در پشت پاشنه میشود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تاندونیت آشیل: تاندون آشیل بافتی فیبری است که عضله ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می‌کند. تاندون آشیل بلندترین و قوی‌ترین تاندون بدن است. دوندگان و بازیکنان بسکتبال بیشتر مستعد ابتلا به تاندونیت آشیل هستند. آسیب‌دیدگی ناشی از استفاده بیش از حد موجب التهاب تاندون میشود. تاندونیت با درد، ورم و خشکی پشت پاشنه همراه است؛
- بورسیت: بورسیت زمانی بروز می‌یابد که کیسه‌هایی مملو از مایع به نام بورس، ورم کند. بورس‌ها از مفصل‌ها محافظت می‌کنند و حرکت مایع را ممکن می‌سازند. پشت پاشنه کبود و به لمس حساس میشود. بیماران معمولاً پس از مدت طولانی ایستادن به بورسیت مبتلا می‌شوند؛
- بدشکلی هاگلند: التهاب و تحریک مزمن باعث میشود برآمدگی استخوانی بزرگی به نام برآمدگی پمپی پشت پاشنه ایجاد شود. پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند شکل‌گیری برجستگی و تشدید درد را به دنبال دارد.
- بیماری سور یا آپوفیزیت پاشنه: بیماری سور یکی از دلایل شایع درد پاشنه در کودکان فعال 8 تا 14 سال است. کودکانی که در فعالیت‌های مستلزم دویدن و پریدن فراوان شرکت می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. افزایش فعالیت ورزشی صفحه رشد قرار گرفته در پشت پاشنه را تحریک می‌کند.
درد زیر پاشنه پا
مشکلات زیر باعث احساس درد در زیر پاشنه می‌شوند:
- کبودی استخوان (کوفتگی یا ضرب‌دیدگی): پا گذاشتن روی اشیای سخت و تیز باعث کبودی لایه چربی زیر پاشنه میشود. ممکن است تغییر رنگ را نبینید، اما پاشنه‌تان هنگام راه رفتن حساس بشود. شکستگی استرسی و بیماری سور احساس درد در پشت پاشنه روی کف، کنار و پشت پاشنه را به دنبال دارد؛
- پلانتار فاشئیت: پلانتار فاشئیت دلیل اصلی درد پاشنه به شمار می‌آید. این عارضه در اثر پارگی یا کشیدگی فاشیا بروز می‌یابد؛ فاشیا بافتی پیوندی است که در امتداد کف پا کشیده شده است. افرادی که دویدن و پریدن را فراوان انجام می‌دهند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری دردناک هستند. ورزش یا کار روی تردمیل و سطوح سفتی مانند سیمان از محرک‌های شایع این مشکل است و
- خار پاشنه: پلانتار فاشئیت مزمن باعث ایجاد زائده‌ای استخوانی موسوم به خار پاشنه روی استخوان پاشنه میشود. خار پاشنه معمولاً دردناک نیست، هرچند برخی بیماران دچار درد نیز می‌شوند.
چه عواملی درد پاشنه پا را تشدید می‌کند؟
هر عاملی که فشار و کشش فراوانی را به پا وارد کند، می‌تواند باعث درد پاشنه شود. روش راه رفتن (مکانیک پا) و شکل پا (ساختار پا) نیز از عامل‌های خطر پاشنه درد محسوب میشود.
عامل‌های زیر احتمال دچار شدن به پاشنه درد را افزایش می‌دهد:
- اضافه وزن یا چاقی
- ابتلا به آرتریت پا و مچ پا، صاف بودن کف پا یا زیاد بودن قوس کف پا
- دویدن یا پریدن فراوان هنگام ورزش کردن
- برای مدت زمان طولانی ایستادن، به‌ویژه روی سطح سیمانی
- پوشیدن کفش نامناسبی که اندازه نیست، کفی خوبی ندارد و یا از قوس کف پا حمایت نمی‌کند.
چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟
در صورت بروز علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید پاشنه بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی
- درد و ورم شدید در نزدیکی پاشنه
- ناتوانی در رو به پایین خم کردن پا، ایستادن روی پنجه یا راه رفتن عادی
- پاشنه درد همراه با تب، بی‌حسی یا گزگز پاشنه
تشخیص علت درد پاشنه پا
پزشک علائمتان را بررسی خواهد کرد و شما را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است برای بررسی آرتریت، شکستگی استخوان، آسیب رباط استخوان یا مفصل تصویربرداری اشعه‌ی ایکس تجویز شود. به ندرت ممکن است MRI یا سونوگرافی لازم باشد؛ این موارد می‌توانند بافت نرم را که در تصویربرداری اشعه‌ی ایکس مشخص نیست نشان دهند. ( منبع: مقاله علت درد پاشنه پا سایت دکتر قهرمانپوری)
درمان درد پاشنه پا
در کل دو روش برای درمان درد پاشنه وجود دارد. پزشکان روش مناسب را با توجه به علت درد پاشنه انتخاب می‌کنند. اکثر مشکلات دامن‌زننده به درد پاشنه به مرور زمان با بهره‌گیری از درمان‌های غیرجراحی بهتر میشود. درمان بر رفع درد و التهاب، افزایش انعطاف‌پذیری پا و به حداقل رساندن فشار و کشش روی پاشنه متمرکز است. روش‌های زیر برای درمان درد پاشنه به کار برده میشود:
- تزریق: تزریق استروئید درد و ورم را از بین می‌برد. استروئید به ندرت برای مشکل تاندون تزریق میشود، اما درمان مؤثری برای پلانتار فاشئیت و بورسیت به شمار می‌آید؛
- کفی طبی: کفی طبی آماده و بدون نسخه یا سفارشی فشار را از روی پاشنه برمی‌دارد. درد برخی بیماران، به‌ویژه بیمارانی که درد صبحگاهی دارند، با بستن شبانه آتل تسکین می‌یابد. پوشیدن بوت طبی هنگام راه رفتن در صورت بروز علائم شدیدتر ضرورت می‌یابد. ممکن است لازم باشد برای ورزش و استفاده روزمره کفشی بپوشید که بیشتر از پای‌تان حمایت کند؛
- مسکن: مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) در کنار استفاده از کیسه یخ درد و ورم را برطرف می‌کند؛
- طب فیزیکی: ماساژ درمانی، فیزیوتراپی و اولتراسوندتراپی چسبندگی‌های بافت نرم را از بین می‌برند. این روش‌های درمانی درد و التهاب را کاهش می‌دهند؛
- نرمش‌های کششی: پزشک روش انجام دادن حرکات کششی پاشنه را برای رفع گرفتگی و سفتی عضلات و تاندون‌ها آموزش می‌دهد؛
- چسب زدن: می‌توانید از چسب ورزشی یا پزشکی برای حمایت از قوس کف پا یا پاشنه استفاده کنید؛
- ماساژ: ماساژ نه تنها احساس بسیار خوبی را ایجاد می‌کند، بلکه روش فوق‌العاده‌ای برای تسکین موقت پاشنه درد ناشی از پلانتار فاشئیت و بهبود جریان خون در پاشنه محسوب میشود.
- جراحی: درمان اکثر دلایل پاشنه درد به ندرت به جراحی نیاز پیدا می‌کند. البته درمان بعضی عارضه‌ها مانند خار پاشنه مستلزم انجام جراحی است. جراحی خار پاشنه به دو روش انجام میشود.
شاک ویو
شاک ویو تراپی درمانی محافظه‌کارانه برای پلانتار فاشئیت پاست. در این روش امواج شوکی از پاشنه عبور داده میشود تا فرایند التیام بافت‌های ملتهب پلانتار فاشیا را برانگیزد. پزشک دستگاه شاک ویو را در طول درمان در نزدیکی پوست نگه می‌دارد. دستگاه امواج شوکی را به بافت‌های آسیب‌دیده ارسال می‌کند تا موجب افزایش جریان خون و هورمون‌های رشد در موضع درمان شود و فرایند رشد بافت‌های جدید را برانگیزد.
اولتراسوند تراپی
التهاب یکی از علائم اصلی درد پاشنه است. اولتراسوند با افزایش دادن جریان خون در پاشنه به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.
لیزر پرتوان
لیزر پرتوان (HILT) درمانی غیرتهاجمی و بدون دارو برای تسکین درد است که از پیشرفته‌ترین فناوری‌های پزشکی بهره می‌گیرد. لیزر پرتوان در عضله، بافت و استخوان‌ها نفوذ می‌کند تا موجب شروع فرایند ترمیم و بازسازی از درون خود سلول‌ها شود.
تکار تراپی
تکارتراپی نوعی درمان است که بدن را از طریق ایجاد حرارت در داخل بدن با استفاده از امواج رادیویی التیام می‌بخشد. تکارتراپی با اصطلاح «انتقال خازنی و مقاومتی الکتریسیته» نیز شناخته میشود. تکار تراپی روشی مؤثر برای درمان طیف گسترده‌ای از عارضه‌های گوناگون مانند تاندونیت، بورسیت و پلانتار فاشئیت پاشنه به شمار می‌آید. به‌علاوه تکارتراپی مزایای متعددی برای بیماران دارد که از آن جمله می‌توان به کاهش درد و التهاب و تسریع فرایند التیام اشاره کرد.
مراقبت‌های خانگی برای درمان درد پاشنه
درمان‌های خانگی زیر برای تسکین درد پاشنه مفید است:
- استراحت: بهترین درمان برای درد پاشنه این است که حتی‌الامکان به پاشنه استراحت بدهید. پلانتار فاشئیت مشکلی است که در اثر استفاده بیش از حد از پا به وجود می‌آید. استفاده بیش از حد چه به ورزش و دویدن مربوط باشد چه پیامد راه رفتن یا حتی به‌کارگیری روزمره عادی با کفش نامناسب باشد، التهاب پلانتار فاشیا را در پی دارد؛
- کشش پا: کشش عضلات و تاندون‌ها جریان خون را در ناحیه‌های تحت کشش بهبود می‌دهد. جریان خون برای ترمیم آسیب‌ها حیاتی است، چرا که خون اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای التیام آسیب‌دیدگی را همراه با خود به موضع درمان می‌رساند؛
- استفاده از یخ برای کاهش التهاب: یخ گذاشتن روی مفصل، تاندون یا عضله ملتهب روش مؤثری برای کاهش ورم و آزاد کردن رگ‌های خونی جهت دریافت مقدار بیشتری اکسیژن و مواد مغذی است. برای سرمادرمانی پلانتار فاشیا کافی است، پای‌تان را بالا بگذارید و کیسه یخ را به کف پا بچسبانید؛
- مصرف مسکن: مسکن‌های بدون نسخه درد پاشنه را درمان نمی‌کنند، اما دردی را که در طول روز احساس می‌کنید، به روش مؤثری تسکین می‌دهند.
پیشگیری از درد پاشنه پا
برای پیشگیری از عود درد پاشنه یا زانو لازم است که تاندون‌های پاشنه و پا را نرم و منعطف نگه دارید. حرکات کششی را به طور منظم انجام بدهید و کفش اندازه‌ای بپوشید که به خوبی از پای‌تان حمایت کند. دوندگان به شدت مستعد پاشنه درد هستند. با دویدن روی سطوح نرم‌تر یا چند کیلومتر کاهش مسافت دویدن می‌توانید از آسیب‌های ناشی از دویدن جلوگیری کنید.