هر ساله، ده‌ها هزاران نفر در اثر مصرف داروهای معمولی و بدون نسخه مثل تیلنول (استامینوفن)، ادویل (ایبوپروفن) و بنادریل دچار مسمومیت دارویی می شوند و اوردوز می‌کنند. با توجه به داده های ژورنال سلامت نوجوانان، استامینوفن و ایبوپروفن، بیش از هر داروی دیگری در اقدام به خودکشی نوجوانان از طریق اوردوز استفاده می‌شوند. اگر کسی بیش از دوز توصیه شده را در مدت کوتاهی مصرف کند، خطر عوارض شدید و به طور بالقوه خطرناک به میزان قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.
تعیین میزان مرگ و میر ناشی از داروهای بدون نسخه برای یک فرد خاص می‌تواند دشوار باشد زیرا عوامل زیادی وجود دارد که ممکن است بر آن محدودیت تاثیر بگذارند. این عوامل عبارتند از وزن بدن فرد، مواد دیگر در سیستم بدن‌اش مانند الکل، این‌که چه‌قدر در طول روز غذا خورده‌اند و میزان تحملی که در بدن‌شان نسبت به آن داروی خاص ایجاد شده‌است. باید اضافه کرد که مطالعات زیادی در مورد اوردوز کردن داروهای بدون نسخه انجام نشده به دلیل این واقعیت که به اندازه‌ی اوردوز کردن مواد مخدر غیرقانونی یا داروهای تجویزی شایع نیست.
خطرناک‌ترین اوردوز داروهای بدون نسخه
اوردوز کردن داروهای رایج هم ممکن است، اما معمولا رسیدن به این نقطه مستلزم مصرف مقدار بسیار زیادی از این داروها است که تنها توسط کسی که می‌خواهد خودکشی کند مصرف می‌شود. با این حال، سالانه ده‌ها هزار تماس با مراکز کنترل مسمویت در ایالات متحده از سوی کسانی صورت می‌گیرد که نگران اوردوز کردن یک داروی بدون نسخه هستند. تعداد کمی از این افراد جان‌شان را از دست می‌دهند اما ممکن است اثرات به شدت ناخوشایندی را تجربه کنند و حتی ارگان‌های حیاتی‌شان چنان متحمل آسیب شود که در آینده با مشکلاتی زیادی مواجه باشند.
داروهای بدون نسخه‌ای که به احتمال زیاد باعث بروز مسمومیت دارویی و اوردوز می‌شوند عبارتند از:
۱. استامینوفن: این دارو اغلب در داروهای رایجی مانند تیلنول یافت می‌شود. اما در بسیاری از داروهای دیگر مانند داروهای سرماخوردگی و آنفولانزا نیز وجود دارد. حداکثر دوز توصیه‌شده‌ی روزانه برای بزرگسالان بالغ ۳۹۰۰ میلی‌گرم (قرص‌های ۳۲۵ میلی‌گرمی و ۶۵۰ میلی‌گرمی ) و ۴۰۰۰ میلی‌گرم (قرص ۵۰۰ میلی‌گرمی) است. اوردوز این دارو ممکن است باعث آسیب کبدی یا نارسایی حاد کبدی شود که احتمالا منجر به مرگ فرد خواهد شد.
۲. NSAIDs (داروهای ضدالتهاب استروئیدی): این‌ها یک گروه از داروهایی هستند که آسپرین و ایبوپروفن را شامل می‌شوند. دوز اولیه برای یک بزرگسال ۴۰۰ میلی‌گرم است و دوزهای ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در هر ۴ ساعت در صورت نیاز، تا حداکثر ۴ دوز در یک دوره‌ی ۲۴ ساعته. اوردوز این داروها می‌تواند منجر به حالت تهوع، استفراغ، تشنج و حتی کما شود.
۳. کدئین: اگر چه استفاده از کدئین در سال‌های اخیر محدودتر شده، اما هنوز هم در برخی داروهای سرفه‌ی بدون نسخه در دسترس است. مقدار بیش از حد کدئین به عنوان یک مخدر، می‌تواند باعث افسردگی تنفسی شدید شود. حداکثر دوز این دارو برای بزرگسالان ۶۰ میلی‌گرم هر چهار ساعت و ۳۶۰ میلی‌گرم در یک دوره‌ی ۲۴ ساعته است.
۴. آنتی‌هیستامین‌ها: این عنصر فعال در داروهایی مانند بنادریل می‌تواند باعث خواب‌آلودگی بسیار شدید شود. شایع‌ترین خطر در رابطه با آنتی‌هیستامین زمانی است که فرد پس از مصرف بیش از حد آن، از ماشین‌آلات سنگین، از جمله وسایل نقلیه، استفاده کند. اوردوز این دارو می‌تواند موجب تند شدن ضربان قلب، تهوع، استفراغ، عدم توانایی ادرار کردن، هذیان، توهم و تشنج شود. حداکثر دوز بدون خطر این دارو برای بزرگسالان بسته به نوع داروها متفاوت است. برای بنادریل، معمولا در هر ۴ تا ۶ ساعت ۵۰ میلی‌گرم برای بزرگسالان مشکلی ایجاد نمی‌کند.
این‌ها همه توصیه‌هایی برای مصرف داروهای بدون نسخه هستند. حد مجاز ممکن است برای انواع مختلف دارو و شیوه‌ی تجویز پزشک متفاوت باشد.
دکسترومتورفان
این دارو که معمولا DXM نامیده می‌شود، در داروهای بدون نسخه‌ی سرفه و داروهای سرماخوردگی مانند روبیتوسین، نیکوییل و دایکوییل، ترافلو، تیلنول کلد و غیره یافت می‌شود. DXm نوعی سرکوب‌کننده‌‌ی سرفه است که به طور گسترده‌ای جای کدئین را در ایالات متحده گرفته‌است، احتمالا به این دلیل که در دسترس و موثر است و در صورتی که مطابق با دستور پزشک مصرف شود خطری ایجاد نمی‌کند. با این حال، DXM نیز یکی از داروهایی بوده که مصرف سوء شده‌است، گرچه هنوز قانونی است و در بسیاری از داروهای OTC یا بدون نسخه یافت می‌شود.
اوردوز کردن DXM از طریق استفاده‌ی غیر دارویی امکان‌پذیر است.
علائم اوردوز DXM عبارتند از:
– مشکلات تنفسی، از جمله افسردگی تنفسی یا تنفس نامنظم.
– تاری دید
– یبوست
– غش کردن یا تشنج
– خواب‌آلودگی شدید
– هذیان
– تغییر فشار خون، بالا رفتن یا پایین آمدن آن.
– تیر کشیدن عضله
– تند شدن ضربان قلب
– حالت تهوع و استفراغ
– افزایش دمای بدن
– اسپاسم معده و روده
– کما
– مرگ.
آیا در صورت مصرف چند دارو با هم، احتمال اوردوز کردن بیشتر می‌شود؟
اگر چه داروهای بدون نسخه به صورت دوز کم و تاثیر کم روی بدن طراحی می‌شوند، اما مخلوط کردن آن‌ها می‌تواند منجر به اوردوز شود. مردم اغلب درباره‌ی آن‌چه در داروهای OTC وجود دارد، فکر نمی‌کنند، و همین می‌تواند به عوارض جانبی جدی منجر شود.
یکی از شایع‌ترین انواع اوردوز OTC استامینوفن است. این مسکن به تنهایی و در داروهای سرماخوردگی و آنفلوآنزا فروخته می‌شود زیرا در کاهش درد و پایین آوردن تب موثر است. با این حال، هنگامی که کسی این داروها را با هم مصرف می‌کند، به ویژه در دوز بالاتر از مقدار توصیه‌شده، ممکن است به طور تصادفی دچار اوردوز استامینوفن شود و به کبد خود آسیب برساند.
داروهای آنتی‌هیستامین و داروهای بیماری حرکت نیز می‌توانند منجر به اوردوز شوند. این داروها درامامین و بنادریل را شامل می‌شوند. ترکیب این داروها می‌تواند باعث خواب‌آلودگی شود، مانند ترکیب الکل و مواد مخدر. خواب‌آلودگی بیش از حد می‌تواند منجر به پرخوابی و خواب ماندن شود.
گل راعی، یک مکمل گیاهی رایج است که برای اضطراب و افسردگی استفاده می‌شود. داروهای ضد سرفه حاوی دکسترومتورفان می‌توانند در هنگام ترکیب شدن با این مکمل بسیار خطرناک باشند. این دو با هم، می‌توانند سندرم سروتونین را ایجاد کنند، که می‌تواند موجب عرق کردن، سردرگمی، مشکل در کنترل حرکات و حتی مرگ و میر شود.
خطرات ترکیب داروهای OTC با الکل
اکثر هشدارها در مورد مخلوط کردن داروها و الکل، داروهای تجویزی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا مسکن‌های تجویزی را در بر می‌گیرد؛ در حالی که مخلوط کردن داروهای OTC یا بدون نسخه با الکل نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
به عنوان مثال، داروهای سرماخوردگی و آنفولانزا که استامینوفن دارند می‌توانند خطر ابتلا به آسیب کبدی را در صورت ترکیب با الکل افزایش بدهند. این ترکیب همچنین خطر زخم و ناراحتی معده و خونریزی را افزایش می‌دهد.
* داروهای سرماخوردگی و آنفولانزای حاوی استامینوفن می‌توانند خطر ابتلا به آسیب کبدی را در هنگام ترکیب با الکل افزایش دهند.
بعضی از داروهای مایع مانند شربت‌های بدون نسخه‌ی سرفه، دارای مقدار کمی الکل هستند. ترکیب داروها با الکل اضافی احتمال ابتلا به مسمومیت با الکل را افزایش می‌دهد.
داروهای سوزش سر دل در ترکیب با الکل می‌توانند موجب افزایش ضربان قلب و تغییرات ناگهانی فشار خون شود و در عین حال اثر الکل را افزایش دهند؛ پیامدی که می‌تواند بسیار خطرناک باشد، به این دلیل که فرد ممکن است خیلی بیشتر از حد انتظار خود بر اساس مقدار الکلی که مصرف کرده، مست شود. درامامین و سایر داروهای ضد تهوع و بیماری حرکت می‌توانند خواب‌آلودگی را افزایش دهند، باعث سرگیجه شوند و فرد را دچار اوردوز دارو کنند.
مخلوط کردن بسیاری از داروها با الکل ریسک عوارض جانبی خطرناک یا مضر را افزایش می‌دهد. این موضوع در مورد داروهای بدون نسخه و همچنین داروهای تجویزی صادق است.
بهترین راه برای جلوگیری از مصرف بیش از حد داروهای بدون نسخه و اوردوز کردن این است که برچسب‌ها و دستورالعمل‌های هشداردهنده را با دقت بخوانید. همچنین در صورت مصرف هر نوع دارو، از جمله دیگر داروهای بدون نسخه، مهم است که با یک متخصص در مورد داروی جدید مشورت کنید. اکثر موارد اوردوز و عوارض جانبی خطرناک این مواد در اثر مخلوط کردن آن‌ها با داروهای دیگر یا الکل رخ می‌دهد.
در صورتی که فکر می‌کنید دچار اوردوز دارو شده‌اید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.