استرس باعث بروز زخم‌هایی در دستگاه گوارش فوقانی می‌شود. این زخم‌ها به لایه‌ی پوششی دستگاه گوارش آسیب می‌رسانند و باعث احساس درد و سوزش می‌شوند و در عین حال خطر بروز عفونت را افزایش می‌دهند. آسیبی که در اثر استرس روی معده ایجاد می‌شود، از تحریک جزئی تا خونریزی شدید متغیر است. زخم معده ناشی از استرس در میان افراد تحت فشار جسمی بسیار زیاد، مانند افرادی که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند، شایع است. پزشکان گاهی اوقات این درد معده عصبی را آسیب مخاطی مرتبط با استرس می‌نامند. هدف اصلی درمان این بیماری کاهش اسید معده و پایین آوردن احتمال بروز عفونت جدی، خونریزی و شوک است.
علل بروز زخم معده ناشی از استرس
زخم معده‌ی ناشی از استرس همان زخم گوارشی نیست که در اثر استرس بدتر شود.
اگرچه هر دوی این بیماری‌ها باعث ایجاد زخم در معده و روده‌ها می‌شوند، زخم معده‌ی معمولی – که گاهی به آن زخم معده نیز گفته می‌شود – به تدریج پدیدار می‌شود، زیرا دارو یا عفونت هر دو باعث ضعیف شدن روده می‌شوند. معمولاً در نتیجه‌ی استرس فیزیولوژیکی، زخم معده‌ی ناشی از استرس به طور ناگهانی رخ می‌دهد.
برخی از غذاهای اسیدی نیز مانند استرس جسمانی از جمله استرس ناشی از یک آسیب جدی یا عفونت، می‌توانند این زخم‌ها را بدتر کنند. چنین پیامدی ممکن است به این دلیل باشد که استرس باعث افزایش اسید معده می‌شود.
زخم معده‌ی ناشی از استرس می‌تواند تهدیدکننده‌ی زندگی فرد مبتلا باشد زیرا معمولا آدم‌های بسیار مریض را تحت تأثیر قرار می‌دهند، در حالی که زخم معده‌ای که با استرس بدتر می‌شود به ندرت جدی است.
معده به طور طبیعی برای کمک به هضم غذا اسید تولید می‌کند. وقتی محیط اسیدی معده تغییر کند یا بیش از حد اسیدی شود، ممکن است علائم زخم معده را توسعه بدهید.
در افرادی که تحت استرس شدید فیزیولوژیکی قرار دارند، زخم‌ها ممکن است ناشی از رخ دادن تغییراتی در pH بدن ایجاد شوند. عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. پیلوری) خطر ابتلا به همه‌ی زخم‌ها، از جمله زخم معده‌ی ناشی از استرس را افزایش می‌دهد.
در موارد نادر، استرس روانی بسیار شدید می‌تواند باعث ایجاد زخم معده‌ی ناشی از استرس شود. به عنوان مثال، یک گزارش موردی در سال ۲۰۱۸، جزئیات درمان زخم را در یک کودک نوپا نشان می‌دهد. این زخم پس از آن‌که او به مدت ۱ ماه از زمانی که از رفتن به مهد کودک سر باز می‌زد، ظاهر شد. پزشکان حدس می‌زنند که احتمالاً استرس باعث ایجاد زخم شده‌است.
برخی از عوامل بهداشتی و سبک زندگی خطر آسیب به معده و روده را افزایش می‌دهند. این عوامل باعث می‌شوند که زخم در این نواحی ایجاد شود، از جمله زخم مربوط به استرس:
– عفونت H. پیلوری
– استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAIDS مانند ایبوپروفن
در افرادی که صدمات جدی دارند یا در موارد اضطراری بهداشتی قرار دارند، سابقه‌ی زخم ممکن است خطر ابتلا به زخم معده‌ی ناشی از استرس را افزایش دهد.
علائم درد معده عصبی
زخم معده ناشی از استرس می‌توانند باعث درد شوند، دردی که ممکن است هنگام خوردن غذا تسکین بیابد یا بدتر شود.
زخم معده‌ی ناشی از استرس سبب بروز یک سری علائم دائمی می‌شود.
زخم‌های جزئی ممکن است هیچ نشانه‌ای ایجاد نکنند، در حالی که زخم‌های شدید ممکن است سبب بروز درد شدید و عوارض جدی شوند. از آن‌جایی که افراد مبتلا به زخم معده‌ی ناشی از استرس از قبل بیمار هستند، تشخیص میان علائم زخم و علائم بیماری‌های دیگر دشوار است.
علائم زخم معده‌ی ناشی از استرس معمولا موارد زیر را شامل می‌شود:
– درد در قسمت فوقانی معده
– دردی که با غذا بهتر یا بدتر می‌شود
– علائم کم‌خونی، مانند تنگی نفس و رنگ پریده شدن
برخی زخم‌ها زیاد خونریزی دارند و به همین دلیل در سطح خطرناکی سبب از دست دادن خون می‌شوند. در افرادی که قبلاً دچار جراحات جدی شده‌اند، این از دست دادن خون می‌تواند تهدیدکننده‌ی زندگی باشد.
علائم زخم معده‌ای که خونریزی شدید دارد، موارد زیر را شامل می‌شود:
– استفراغ قرمز یا استفراغی که شبیه پودر قهوه است
– مدفوع قرمز یا آلبالویی رنگ
– مدفع بسیار تیره یا قیرمانند
– احساس گیجی یا غش کردن
درمان
برای تشخیص زخم معده‌ی ناشی از استرس، پزشک باید دستگاه گوارش را ببیند. او ممکن است برای دیدن زخم از یک آندوسکوپ – یک لوله باریک و بلند – استفاده کنند. پزشک‌تان در عین حال، ممکن است آزمایش خون، تنفس و مدفوع را برای بررسی احتمال وجود باکتری‌های H. پیلوری، که عامل اصلی بروز این زخم‌ها است، تجویز کنند.
درمان صحیح این بیماری بستگی به شدت زخم و علائم ایجاد شده دارد. بیماران مبتلا به خونریزی جدی ممکن است نیاز به انتقال خون داشته باشند.
هدف اصلی درمان کاهش اسید معده و کاهش خطر بروز عفونت‌های جدی، خونریزی و شوک است.
برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:
– مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI): PPIها گروهی از داروها هستند که باعث کاهش اسید معده می‌شوند. افرادی که PPI مصرف می‌کنند، سطح گاسترین بالایی را توسعه می‌دهند که در صورت توقف مصرف دارو می‌تواند اسید معده را افزایش دهد. بنابراین ادامه‌ی درمان تا زمانی که پزشک تجویز کرده‌است، اهمیت زیادی دارد.
– داروهای مسدودکننده‌ی هیستامین، مانند فاموتیدین و سایمتیدین: برخی آنتی‌هیستامین‌ها آنتی‌کولینرژیک هستند. این بدان معنا است که آنها با فعالیت استیل کولین مخالف هستند. استیل کولین فرآیندهایی را تحریک می‌کند که سبب می‌شوند اسید معده آزاد شود.
جلوگیری از بروز زخم معده ناشی از استرس
پزشک ممکن است برای جلوگیری از زخم معده‌ی ناشی از استرس، PPI و مسدودکننده‌های هیستامین را تجویز کند.
زخم معده‌ی ناشی از استرس در بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه و فوریت‌های پزشکی بسیار متداول است. بیش از ۷۵ درصد از بیماران بستری در اثر سوختگی شدید یا ضربه‌ی مغزی در ۷۲ ساعت پس از آسیب‌دیدگی دچار زخم معده‌ی ناشی از استرس می‌شوند. بنابراین، برخی بیمارستان‌ها برای جلوگیری از زخم به بیماران داروهایی می‌دهند و به طور مرتب آنها را چک می‌کنند.
راهکارهای پیشگیری از زخم معده‌ی ناشی از استرس برای درمان زخم‌ها مشابه است. PPI و مسدودکننده‌ّهای هیستامین ممکن است خطر زخم معده‌ی ناشی از استرس را کاهش دهد.
مروری که توسط ژورنال پزشکی کلینیک کلولند انجام شده، هشدار می‌دهد که هیچ دلیلی برای ارائه‌ی درمان پیشگیرانه به کلیه‌ی بیماران بستری شده در بیمارستان وجود ندارد. درمان پیشگیرانه‌ی غیر ضروری باعث افزایش هزینه‌ها و عوارض می‌شود.
انجمن آمریکایی داروسازان، داروهای پیشگیری را برای بیمارانی که توصیه می‌کند که یکی از معیارهای زیر در موردشان صدق می‌کند:
– کسانی که از رقیق‌کننده‌ی خون استفاده می‌کنند
– کسانی که به مدت بیش از ۴۸ ساعت از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌کنند
– سابقه‌ی زخم معده در سال گذشته داشته‌اند
– سال گذشته خونریزی در دستگاه گوارش را تجربه کرده‌اند
– عفونت سیستمیک یا سپتیسمی دارند
– مدت اقامت آنها در بخش مراقبت‌های ویژه بیشتر از ۱ هفته است
– دستگاه گوارش آنها به مدت ۶ روز یا بیشتر خونریزی داشته‌است
– کسانی که بیش از ۲۵۰ میلی گرم هیدروکورتیزون در روز مصرف می‌کنند
در گذشته پزشکان به افراد دارای سابقه‌ی زخم توصیه می‌کردند که رژیم غذایی بدون ادویه و نمک را دنبال کنند. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این امر ضروری نیست. غذاهای تند سبب توسعه‌ی زخم معده نمی‌شوند، اگرچه برخی افراد متوجه می‌شوند که علائم آنها بعد از خوردن برخی مواد غذایی بدتر می‌شود.
چشم‌انداز درد معده عصبی
افرادی که در معرض ابتلا به زخم معده‌ی ناشی از استرس هستند، اغلب مشکلات جدی سلامتی دارند از جمله عفونت، نارسایی اعضای بدن یا آسیب‌دیدگی سر. زخم معده‌ی ناشی از استرس می‌تواند باعث التهاب و خونریزی جدی شود، پیامدی که سایر اختلالات را پیچیده می‌کند. این بدان معنا است که این نوع زخم معده در مقایسه با زخم‌های معمولی معده خطرناک‌تر هستند.
بیشتر افرادی که در معرض خطر ابتلا به زخم معده‌ی ناشی از استرس قرار دارند، از میان افراد بستری در بیمارستان هستند. در صورتی که فردی اخیراً در بیمارستان بستری بوده و علائم زخم معده داشته باشد، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرد.
همه‌ی زخم‌های جدی بلافاصله باعث ایجاد علائم جدی نمی‌شوند، بنابراین برای پزشک مهم است که هرگونه علائم ایجاد شده را ارزیابی کند.
چشم‌انداز این یماری به چندین عامل بستگی دارد، از جمله این‌که زخم تا چه حد شدید است و اوضاع کلی سلامتی بیمار در چه سطحی قرار دارد. هنگامی که زخم‌ها به سرعت خونریزی می‌کنند، فرد ممکن است کم‌خونی خطرناکی را تجربه کند. این پیامد می‌تواند روند بهبودی را دشوار کند.
با این وجود، با درمان صحیح بیماری، می‌توان از زخم معده‌ی ناشی از استرس و مسائلی که مسبب بروز این بیماری هستند، رها شد.