ویتامین‌ها به بدن کمک می‌کنند کارکرد طبیعی‌اش را حفظ کند. وجود این ویتامین‌ها در طول دوره‌ی بارداری دارای اهمیت بیش‌تری است. در طول این دوره، مادران برای تامین ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین، چربی‌‌ها، و کربوهیدرات‌های مورد نیاز بدن‌شان باید انواع مختلفی از غذاها را مصرف کنند. این کار مواد مغذی مناسب را برای رشد کودک و حفظ سلامتی مادر در دوره‌ی بارداری فراهم می‌کند. هم‌چنین، مصرف کافی و متعادل (نه کم و نه زیاد) این ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
دلیل اهمیت بالای مصرف اسفناج در دوران بارداری، وجود ۹۸ درصد از مواد مغذی مورد نیاز زن باردار و جنین در این ماده‌ی غذایی است.
مواد مغذی موجود در ۱۰۰ گرم اسفناج عبارت هستند از:
الف. پروتئین – ۲.۳ گرم
ب. کربوهیدرات – ۳.۲ گرم
پ. آهن – ۳ میلی‌گرم
ت. اسید فولیک – ۱۹۴ میکروگرم
ث. کلسیم – ۸.۱ میلی‌گرم
ج. هم‌چنین، اسفناج غنی از ویتامین A، ویتامین C، ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B3 (نیاسین)، فسفر، ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، سدیم، پتاسیم، و منیزیوم نیز هست.
اکنون، در این مقاله به خواص اسفناج در بارداری و مهمترین مواد مغذی موجود در این سبزی اشاره می‌کنیم. هیچ یک از زنان نباید خواص اسفناج غافل بمانند.
خواص اسفناج در بارداری
۱. ویتامین A
ویتامین A به رشد استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند. زنان باردار حدودا به ۷۷۰ میکروگرم ویتامین A و بتا کاروتن نیاز دارند. این مواد مغذی در اسفناج و سایر انواع مختلف سبزی‌ها وجود دارند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند، کمبود ویتامین A در میان زنان و نوزادان بسیار نادر است. ویتامین A به عنوان عاملی برای تقویت و بهبود سلامت دستگاه تناسلی شناخته می‌شود. ویتامین A به طور موثر می‌تواند مشکلات زنان مبتلا به سوء تغذیه را در دوران بارداری بر طرف کند. کمبود ویتامین A در زنان باردار می‌تواند به خشک چشمی، افزایش احتمال ابتلا به کم خونی، و کند شدن روند رشد نوزاد منجر شود.
ویتامین B9 یا اسید فولیک
هر ۱۰۰ گرم اسفناج حاوی حدودا ۱۹۴ میکروگرم یا ۴۹ درصد ارزش روزانه است. مقادیر مورد نیاز زنان باردار به اسید فولیک در طول دوران بارداری عبارت هستند از:
الف. برای زنانی که قصد بارداری دارند، میزان مصرف توصیه شده برای اسید فولیک روزانه به اندازه‌ی ۴۰۰ میلی‌گرم
ب. سه ماهه‌ی نخست بارداری، میزان مصرف توصیه شده برای اسید فولیک روزانه به اندازه‌ی ۴۰۰ میلی‌گرم
پ. از ۴ تا ۹ ماهگی، میزان مصرف توصیه شده برای اسید فولیک روزانه به اندازه‌ی ۶۰۰ میلی‌گرم
ت. در طول دوره‌ی شیردهی، میزان مصرف توصیه شده برای اسید فولیک روزانه به اندازه‌ی ۵۰۰ میلی‌گرم
اسید فولیک چه فوایدی به همراه دارد؟
اسید فولیک برای جنین بسیار مفید است؛ در ادامه‌ی این مقاله به فواید اسید فولیک برای زنان باردار در طول دوره‌ی بارداری اشاره می‌کنیم:
۲. تولید گلبول‌های قرمز خون
تولید مناسب گلبول‌های قرمز خون می‌تواند به رشد مغز و ستون فقرات کمک کند. اسید فولیک برای پیشگیری از بروز اختلال و ناهنجاری در مغز استخوان نیز مفید است. بنابراین، مصرف این ویتامین برای رشد جنین و جلوگیری از بروز هر گونه ناهنجاری در نوزاد بسیار موثر است.
۳. پیشگیری از سقط جنین
هم‌چنین، طبق شواهد علمی اسید فولیک می‌تواند از بروز سقط جنین در زنان باردار پیشگیری کند. زنان باردار با مصرف اسید فولیک از خطر سقط جنین در دوران بارداری‌شان رها می‌شوند.
۴. پیشگیری از آسیب مغزی
یکی دیگر از فواید مهم و موثر اسید فولیک کمک به رشد مغز جنین است. مصرف اسید فولیک به اندازه‌ي کافی می‌تواند فرایند رشد مغز جنین را بهبود ببخشد و از موارد احتمالی معلولیت مادرزادی پیشگیری کند.
۵. کمک به پیشگیری از کم خونی
فولات باعث افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون می‌شود. با افزایش تشکیل گلبول‌های قرمز خون، زنان باردار از ابتلا به وضعیت‌های زیر تا حدود زیادی در امان می‌مانند:
الف. کم خونی
ب. خستگی مفرط
پ. آسیب پذیری در برابر بیماری‌ها
ت. ضعف
۶. پیشگیری از بیماری قلبی
اسید فولیک از جمله مواد مغذی است که می‌تواند به پیشگیری از بروز بیماری قلبی کمک کند. اگر زنان باردار به اندازه‌ی کافی اسید فولیک مصرف نکنند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به حمله‌ی قلبی قرار بگیرند.
۷. پیشگیری از افسردگی
در برخی موارد، زنان باردار در دوران بارداری ممکن است دوره‌ای از افسردگی را تجربه کنند. تجربه‌ی یک دوره افسردگی توسط زنان باردار می‌تواند بر وضعیت سلامت مادر و جنین موجود در رحم وی تاثیر منفی بگذارد. مصرف اسید فولیک می‌تواند مشکلات زیر را کاهش دهد:
الف. افسردگی
ب. استرس
پ. نگرانی
۸. حفظ سلامت مغز
یکی از کارکردهای مهم اسید فولیک حفظ سلامت مغز و پیشگیری از بروز اختلالاتی در مغز است که می‌توانند کارکرد آن را مختل کنند.
۹. مفید برای رشد جنین
هنگامی که جنین داخل رحم شکل می‌گیرد، از نخستین مرحله تا مرحله‌ی نهایی که پا به این دنیا می‌گذارد، دائما در حال رشد است. اسید فولیک موجود در اسفناج می‌تواند به رشد جنین در رحم کمک کند. از این رو، برای حفظ سلامت و روند رشد جنین، مصرف اسید فولیک به طور روزانه و به اندازه‌ی کافی ضروری است.
۱۰. کمک به تشکیل بافت‌های بدن
بافت‌های بدن جنین در طول دوران بارداری در حال شکل گرفتن هستند؛ شکل‌گیری این بافت‌ها می‌تواند زودتر یا دیرتر صورت گیرد. سرعت تشکیل بافت‌های بدن جنین نیز به اسید فولیک مصرفی مادر در طول دوران بارداری بستگی دارد.
چنان‌چه در طول دوران باردار، مادر دچار کمبود ویتامین B9 یا فولات شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ جنین در بدن مادری که دچار کمبود ویتامین B9 یا فولات باشد ممکن است دچار مشکلات زیر شود:
الف. اختلال کارکرد مغز
ب. رشد غیر طبیعی
پ. بروز ناهنجاری هنگام تولد
ت. کاهش سرعت رشد بافت‌های مغزی
۱۱. ویتامین B1 یا تیامین
ویتامین B1 یا تیامین برای افزایش انرژی و تنظیم دستگاه عصبی ضروری است. کمبود این ویتامین در زنان باردار می‌تواند به بروز بیماری بری بری در نوزاد منجر شود. نوزادان معمولا از طریق مصرف شیر مادری که به کمبود تیامین مبتلا است، به این بیماری دچار می‌شوند. هم‌چنین، کمبود ویتامین B1 می‌تواند باعث بروز نوروپاتی محیطی یا التهاب اعصاب خارج از مغز شود. زنان باردار تقریبا ب ۱.۴ میلی‌گرم ویتامین B1 نیاز دارند.
۱۲. ویتامین B2 یا ریبوفلاوین
ویتامین B2 یا ریبوفلاوین برای حفظ سلامت پوست، تقویت بینایی، و افزایش انرژی مفید است. این ویتامین عمدتا در سبزی‌های پهن برگ نظیر اسفناج یافت می‌شود. زنان باردار تقریبا به ۱.۴ میلی‌گرم ویتامین B2 نیاز دارند. این ویتامین برای دوران بارداری بسیار ضروری است، زیرا باعث رشد اندام‌های تناسلی و بافت‌های بدن می‌شود.
۱۳. ویتامین B3 یا نیاسین
ویتامین B3 با نام نیاسین نیز شناخته می‌شود. زنان باردار به ۱۸ میلی‌گرم ویتامین B3 نیاز دارند. این ویتامین نه تنها باعث بهبود کارکرد اعصاب و دستگاه گوارش می‌شود، بلکه به حفظ سلامت پوست نیز کمک می‌کند. ویتامین B3 در اسفناج یافت می‌شود.
۱۴. ویتامین K
ویتامین K برای درمان مشکل لخته شدن خون مفید است. این ویتامین به پیشگیری از بروز خونریزی در نوزادان هنگام زایمان و بعد از آن کمک می‌کند. زنان باردار تقریبا به ۹۰ میلی‌گرم ویتامین K نیاز دارند. ویتامین K به حفظ سلامت مادر، رشد مناسب، و تکامل جنین پیش از زایمان کمک می‌کند. با وجود این، از مصرف بیش از اندازه‌ی این ویتامین باید خودداری شود؛ از این رو، برای آگاهی از میزان مناسب مصرف باید با پزشک متخصص مشورت کنید.
علاوه بر ویتامین‌ها، مصرف مواد معدنی در طول دوران بارداری نیز بسیار اهمیت دارد؛ مواد معدنی از جمله،
آهن
اسفناج غنی از آهن است. در هر ۱۰۰ گرم اسفناج حدود ۳ میلی‌گرم آهن وجود دارد. آهن نوعی ماده‌ی معدنی است که به تشکیل گلبول‌های قرمز خون (اریتروسیت) در مغز استخوان کمک می‌کند. میزان گلبول‌های قرمز خون در بدن یک زن باردار مسلما در مقایسه با سایر آدم‌ها متفاوت خواهد بود. چرا زنان باردار به گلبول‌های قرمز خون (اریتروسیت) بیش‌تری نیاز دارند؟ برای افزایش میزان گلبول‌های قرمز خون (اریتروسیت) زنان باردار باید به اندازه‌ی کافی آهن مصرف کنند؛ اسفناج غنی از آهن؛ بنابراین، مصرف اسفناج به دلایل زیر نیز برای زنان باردار ضروری است.
۱۵. بهبود وضعیت انتقال اکسیژن در بدن
گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را به تمام نقاط بدن می‌رسانند. یکی از مهمترین فواید آهن برای زنان باردار این است که به انتقال اکسیژن در سراسر بدن مادر، و در نتیجه، بدن جنین کمک می‌کند. تمام اندام‌های بدن برای انجام فعالیت‌های معمول خود به اکسیژن نیاز دارند؛ از جمله قلب، ریه‌ها، مغز، و سایر اندام‌های حیاتی بدن. بنابراین، اندام‌های بدن با کمک اکسیژن می‌توانند فعالیت‌های حیاتی و مورد انتظارشان را انجام دهند.
۱۶. انتقال مواد غذایی به سرتاسر بدن
گلبول‌های قرمز خون علاوه بر کمک به رساندن اکسیژن به اندام‌ها برای انجام فعالیت‌های معمول، به انتقال مواد غذایی به سلول‌ها نیز کمک می‌کند. البته، چنان‌چه اندام‌ها سوخت کافی در اختیار نداشته باشند، موتورشان خاموش خواهد شد. با تجزیه‌ی مواد غذایی در بدن و رساندن سوخت کافی به اندام‌ها، آن‌ها می‌توانند به خوبی به فعالیت خود ادامه دهند.
۱۷. کمک به بهبود وضعیت هورمون‌ها
بدن زنان باردار در اواسط دوره‌ی بارداری به انواع مختلفی از هورمون‌ها نیاز دارد. این هورمون‌ها به رشد و تکامل جنین در رحم مادر کمک می‌کنند. به علاوه، این هورمون‌ها به تسهیل در عمل زایمان نیز کمک خواهند کرد.
۱۸. کمک به تشکیل جفت
جنینی که در شکم مادر حضور دارد و زندگی می‌کند نیز از مواد غذایی موجود در بدن مادر تغذیه می‌شود. هر چه مادر می‌خورد، به وسیله‌ی یک راه ارتباطی به بدن جنین نیز می‌رسد. این کانال ارتباطی “جفت” نامیده می‌شود. مواد غذایی از طریق جفت و به وسیله‌ی حفره‌ای در شکم جنین به بدن کودک می‌رسد. به همین دلیل نیز مادران باردار باید توجه ویژه‌ای به غذاهایی که در دهان‌شان می‌گذارند، داشته باشند تا به رشد کودک‌شان کمک کنند.
۱۹. کمک به تولید انرژی
زنان باردار در مقایسه با سایر زنان به انرژی بیش‌تری نیاز دارند. زیرا در یک بدن به طور هم‌زمان دو موجود زنده در حال زندگی هستند. به همین خاطر، زنان باردار به انرژی بیش‌تری نیاز دارند. از این رو، به آن‌ها توصیه می‌شود مقداری زیادی مواد غذایی سرشار از آهن مصرف کنند. زیرا یکی از کارکردها آهن در بدن شامل کمک به تولید انرژی می‌شود.
۲۰. کاهش خطر ابتلا به کم خونی
کم خونی نشانه‌ای از بروز اختلالاتی در بدن است که معمولا باعث ضعف یا حتی بیهوشی فرد مبتلا می‌شود؛ بروز این اختلال هنگام باردار به شدت خطرناک است. این وضعیت بر اثر کمبود اکسیژن در بدن ایجاد می‌شود. زنان باردار به شدت در معرض خطر ابتلا به کم خونی قرار دارند. زیرا بدن آن‌ها باید بیشتر از معمول کار کند؛ انرژی و مواد مغذی در بدن مادران باردار باید بین دو بدن – خود مادر و کودک موجود در رحم مادر – تقسیم شوند. به همین خاطر، مصرف آهن برای مادران باردار بسیار ضروری است.
۲۱. کاهش خطر تولید نوزاد کم وزن
وقتی مادر نتواند نیازهای غذایی بدن‌اش را برآورده کند، فرایند رشد و تکامل کودک به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. یکی از این اثرات منفی تولد نوزاد با وزن پایین خواهد بود.
۲۲. کاهش خونریزی هنگام زایمان
زایمان لحظه‌ای است که دوران بارداری به پایان می‌رسد؛ رویداد به شدت استرس‌زا – زیرا در این لحظه برای مادر و کودک نبردی میان مرگ و زندگی اتفاق می‌افتد. اگر هنگام زایمان خونریزی شدیدی اتفاق بیفتد، جان مادر به شدت در معرض خطر قرار می‌گیرد. زیرا در فرایند زایمان، بدن مادر جهت خارج کردن کودک از رحم به مقدار زیادی خون نیاز دارد. به علاوه، خروج خون بیش از اندازه از بدن مادر در هنگام زایمان، وضعیت وی را در شرایط بسیار بدی قرار می‌دهد. این وضعیت حتی می‌تواند به مرگ مادر نیز منجر شود.
کمبود آهن مسئله‌ای بسیار خطرناک است. این مسئله در بیماران باعث وخامت وضعیت بیماری و در زنان باردار باعث به خطر افتادن جان کودک می‌شود. نشانه‌های این وضعیت عبارت هستند از:
الف. ضعف، خستگی، و بی حالی
ب. خسته شدن به سرعت بعد از انجام کارهای ساده؛ معمولا بعد از انجام هر کاری نیاز به استراحت وجود دارد
پ. احساس سرگیجه
ت. سیاهی رفتن چشم‌ها
ث. احساس حالت تهوع در معده و استفراغ
ج. رنگ پریدگی
چ. خشکی، شکنندگی، و نازک شدن موها
ح. ابتلای مکرر به آفت دهانی
خ. خشکی و نازکی ناخن‌ها
د. افزایش ضربان قلب
ذ. ابتلا به تپش قلب
ر. تنگی نفس
۲۳. کلسیم
زنان باردار به کلسیم نیاز دارند؛ زیرا به تولید استخوان و تقویت دندان‌ها کمک می‌کند. به علاوه، این ماده به کارکرد اعصاب و ماهیچه‌ها، و هم‌چنین، پیشگیری از لخته شدن خون نیز کمک می‌کند. زنان باردار به حدود ۱۰۰۰ الی ۱۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. اسفناج غنی از کلسیم است.
۲۴. پروتئین
پروتئین برای ترمیم سلول‌ها و هم‌چنین، کمک به تولید آمینو اسیدها مفید و موثر است. بدن برای حفظ سلامت اندام، استخوان‌ها، پوست، و ماهیچه‌ها به پروتئین نیاز دارد. اسفناج سرشار از پروتئین نیز هست.
در برخی موارد، مصرف اسفناج می‌تواند برای زنان باردار خطرناک باشد و آن‌ها باید از این مسئله آگاه باشند.
الف. تحریک سنگ کلیه – اگر زن بارداری از سنگ کلیه نیز رنج می‌برد، باید در طول دوران بارداری از مصرف اسفناج خودداری کنید. اسفناج حاوی مقداری زیادی اسید اگزالیک است؛ اسید اگزالیک ترکیبی است که می‌تواند باعث بروز سنگ کلیه شود. ابتلا به سنگ کلیه می‌تواند فرایند رشد جنین را به خطر بیندازد، زیرا ممکن است بر سلامت دستگاه ایمنی بدن تاثیر منفی داشته باشد.
ب. مشکلات گوارشی – مصرف بیش از اندازه‌ی اسفناج ممکن است به بروز برخی مشکلات معده و روده از قبیل افزایش گاز معده، نفخ معده، و تحریک گرفتگی شکمی منجر شود.
پ. سخت شدن فرایند زایمان – اسفناج حاوی سالیسیلات است؛ ماده‌ای که می‌تواند باعث انقباض طولانی مدت و افزایش خونریزی در طول فرایند زایمان شود.
ت. اسفناج حاوی ترکیبات آهنی است که می‌تواند به درمان کم خونی در زنان باردار بسیار کمک کند. با وجود این، اگر این ترکیبات در مدت طولانی در سبزیجات باقی بمانند (یعنی ماده‌ی غذایی در آستانه‌ی فاسد شدن قرار بگیرد)، اکسید خواهند شد و می‌توانند باعث مسمومیت شوند.
هم‌چنین، توصیه می‌شود اسفناج پخته را بار دیگر گرم نکنید. گرم شدن دوباره‌ی اسفناج، از طریق اکسیداسیون نیترات موجود در این سبزی، می‌تواند سطوح نیتریت را افزایش بدهد. نیتریت برای بدن سمی و خطرناک به شمار می‌رود.