ویژگی افراد خلاق چیست؟ روانشناس مثبت‌گرای برجسته‌ای به نام میهای چیکسنتمیهایی در ۱۹۹۶ در کتاب خود تحت عنوان “خلاقیت: آثار و زندگی ۹۱ انسان برجسته”، به این نکته اشاره می‌کند که “در تمام فعالیت‌های انسان، خلاقیت بیش از هر عامل دیگری می‌تواند ما را به تمام چیزهایی که آرزوی‌اش را داریم، برساند.”
خلاقیت به ما امکان می‌دهد ذهن‌مان را گسترش دهیم، کارهای جدید و هیجان‌آور انجام بدهیم، و خودمان را در مسیری قرار دهیم که ما را یک قدم به سمت رسیدن به تمام توانایی بالقوه‌مان نزدیک‌تر می‌کند. بنابراین، دقیقا چه عاملی باعث می‌شود به آدم خلاقی تبدیل شویم؟ آیا برخی از آدم‌ها خلاق به دنیا می‌آیند، و آیا خلاقیت صرفا مهارتی است که می‌توانید آن را پرورش دهید، درست مثل ماهیچه‌های بدن؟
از نظر چیکسنتمیهایی، برخی آدم‌ها دارای خصوصیتی هستند که آن را می‌توان شخصیت خلاق نامید. با این‌که مسلما برخی از آدم‌ها به طور طبیعی با همین استعدادها پا به این جهان می‌گذارند، انجام برخی از اقدامات و تمرین‌های زیر در زندگی روزانه‌تان ممکن است کمک‌تان کند به طور کامل به خلاقیت بالقوه‌ی خود دست پیدا کنید.
تا انتهای این مقاله با سایت بازده همراه باشید تا اطلاعات بیش‌تری درباره‌ی نتایج پژوهش چیکسنتمیهایی و ۱۰ مهارتی به دست بیاورید که به اعتقاد وی آدم‌های خلاق از آن‌ها بهره‌مند هستند.
۱. آدم‌های خلاق انرژی زیاد، و در عین حال، تمرکز مناسبی دارند
آدم‌های خلاق انرژی زیادی دارند، هم از لحاظ فیزیکی و هم لحاظ ذهنی. آن‌ها می‌توانند ساعت‌ها با تمرکز و توجه کافی بر روی یک مسئله‌ی خاص کار کنند، و با این حال، در تمام مدت، هم‌چنان پر انرژی و مشتاق باقی بمانند.
این حرف به این معنی نیست که آدم‌های خلاق بیش فعال یا مجنون هستند. آن‌ها افرادی با قدرت تخیل و کنجکاوی بالا هستند، و می‌توانند مدت زمان زیادی کاملا در آرامش و با حوصله‌ی زیاد روی مسائل مورد علاقه‌شان فکر و تعمق کنند.
۲. آدم‌های خلاق افرادی باهوش، و در عین حال، ساده و بی تکلف هستند
آدم‌های خلاق معمولا افرادی باهوش هستند، ولی نتایج پژوهشی در ۲۰۱۳ نشان داده‌اند، بهره‌مندی از آی‌کیوی بسیار بالا لزوما به معنی داشتن سطوح بالایی از خلاقیت نیست – بلکه خصوصیت‌های فردی نیز نقش مهمی در خلاقیت آدم‌ها ایفا می‌کنند.
برای مثال، بر اساس نتایج مطالعه‌ی طولی مشهوری که توسط لوئیس ترمن بر روی کودکان با استعداد انجام شد، کودکانی با آی‌کیوی بالا عملکرد عمومی بسیار خوبی در زندگی خود داشتند، ولی کودکانی با آی‌کیوی بسیار بالا، دقیقا آن‌چنان که انتظار می‌رفت، نوابغ خلاقی نبودند. تعداد اندکی از کودکان با استعدادی که در این مطالعه حضور داشتند، در دوره‌های بعدی زندگی‌شان، به سطوح بالایی از دستاوردهای هنری و خلاق دست یافتند.
چیکسنتمیهایی به این نکته اشاره می‌کند که بر اساس نتایج مطالعات، بالاترین حد آی‌کیو از لحاظ داشتن خلاقیت ۱۲۰ است. بهره‌مندی از آی‌کیوی بالاتر از سطح متوسط می‌تواند به معنی بالاتر بودن سطح خلاقیت باشد، ولی بهره‌مندی از آی‌کیوی بالاتر از ۱۲۰ لزوما به این معنی نیست که چنین افرادی دارای سطح دست نیافتنی از خلاقیت باشند.
به اعتقاد چیکسنتمیهایی، خلاقیت نیازمند وجود میزان خاصی از خرد و در عین حال، کودکانگی است.
آدم‌های خلاق افرادی باهوش هستند، ولی در عین حال، قادرند حس ماجراجویی، کنجکاوی، و توانایی خود را برای دیدن جهان اطراف با نگاهی تازه به خوبی حفظ کنند.
۳. آدم‌های خلاق افرادی بازیگوش، و در عین حال، منظم هستند
چیکسنتمیهایی به این نکته اشاره می‌کند که بازیگوشی و سرزندگی یکی از نشانه‌های خلاقیت است، ولی این حس شادی و هیجان طلبی با یک خصوصیت مهم و به ظاهر متناقض تقارن پیدا می‌کند – پشتکار و ثابت قدمی.
آدم‌های خلاق هنگام کار بر روی یک پروژه معمولا به افرادی مصمم و استوار تبدیل می‌شوند. آن‌ها ساعت‌ها بر روی یک پروژه کار می‌کنند، و غالبا تا نیمه‌های شب به تلاش خود ادامه می‌دهند تا وقتی که از نتیجه‌ی کار خود راضی شوند. مثلا رفتارهایی به خاطر بیاورید که در آدم‌هایی مشاهده کرده‌اید که آن‌ها را به عنوان هنرمند می‌شناسید.
از لحاظ ظاهری، هنرمند بودن بسیار هیجان‌آور، رمانتیک، و با شکوه به نظر می‌رسد. و به باور بسیاری از آدم‌ها، هنرمند بودن مسلما یعنی سر و کار داشتن با چیزهای هیجان‌انگیز. ولی لازمه‌ی یک هنرمند موفق بودن انجام کار و تلاش بسیار است – مسئله‌ای که بسیاری از آدم‌ها آن را نادیده می‌گیرند یا نمی‌توانند ببینند. با وجود این، یک آدم خلاق به خوبی می‌داند خلاقیت حقیقی شامل ترکیبی از هیجان طلبی و سخت کوشی است.
۴. آدم‌های خلاق خیال‌پردازانی واقع‌بین هستند
آدم‌های خلاق خیال‌پردازی می‌کنند و تمام احتمالات و شگفتی‌های جهان را در ذهن خود به تصویر می‌کشند. آن‌ها می‌توانند خود را در دنیای تخیل و تصور غوطه‌ور کنند، و در عین حال، هم‌چنان پا بر زمین داشته باشند و واقعیت را لمس کنند. معمولا آن‌ها را عنوان افرادی خیال‌پرداز شناخته می‌شوند، ولی به این معنی نیست که همواره بر روی ابرها زندگی می‌کنند.
آدم‌های خلاق، از دانشمند گرفته تا هنرمند و موسیقی‌دان، می‌توانند برای مشکلات واقعی زندگی راه‌حل‌هایی خلاقانه و زیرکانه ارائه دهند.
چیکسنتمیهایی در این مورد می‌گوید، “هنر و علم متعالی نیازمند جهشی خیال‌انگیز به دنیایی متفاوت از دنیای حاضر است. سایر آدم‌های جامعه معمولا این ایده‌های تازه را به شکل خیال‌پردازی‌هایی فانتزی مشاهده می‌کنند که به ظاهر ارتباطی با دنیای واقعی ندارند. البته، آن‌ها هم حق دارند. ولی هدف اصلی و کلی هنر و علم حرکت به سمت دنیایی فراتر از آن چیزی است که آدم‌های معمولی آن را واقعی می‌پندارند، و هم‌چنین، ایجاد واقعیت‌هایی تازه است.”
۵. آدم‌های خلاق افرادی برونگرا و درونگرا هستند
با این‌که ما غالبا به اشتباه، همه‌ی آدم‌ها را صرفا به دو گروه برونگرا و درونگرا تقسیم می‌کنیم، چیکسنتمیهایی معتقد است، خلاقیت نیازمند ترکیبی از هر دو تیپ شخصیتی است.
به اعتقاد وی، آدم‌های خلاق هم برونگرا هستند و هم درونگرا. پژوهش‌ها نشان داده‌اند، آدم‌ها معمولا یا بیشتر به سمت برونگرایی گرایش دارند یا درونگرایی؛ و این خصوصیات معمولا به شکل قابل ملاحظه‌ای ثابت می‌مانند.
آدم‌های خلاق معمولا هم‌زمان هر دو خصوصیت برونگرایی و درونگرایی را از خود به نمایش می‌گذارند.
آن‌ها هم خوش‌مشرب و پر انرژی هستند، و هم آرام و کم‌حرف؛ هم اجتماعی و هم ساکت. تعامل با دیگران می‌تواند برای آن‌ها منبعی از ایده و الهام باشد، و پناه بردن به مکانی ساکت و آرام به آدم‌های خلاق امکان می‌دهد به طور کامل در این منابع خلاقیت کندوکاو کنند.
۶. آدم‌های خلاق افرادی مغرور، و در عین حال، فروتن هستند
آدم‌های بسیار خلاق معمولا همیشه به دستاوردها و موفقیت‌های خود افتخار می‌کنند، و در عین حال، همواره از جایگاه خود آگاه هستند. آن‌ها همیشه به سایر آدم‌هایی که در شغل و حرفه‌شان مشغول به کار هستند، به شدت احترام می‌گذارند، و به خوبی بر اثر و نفوذ نوآوری‌های گذشته بر کار خود واقف هستند. آن‌ها شاهد تفاوت آشکار میان عملکرد خود و سایر همکاران‌شان هستند، و با این حال، توجه‌ای به این مسئله ندارند.
طبق مشاهدات چیکسنتمیهایی، آدم‌های خلاق معمولا آن‌چنان بر ایده‌ها یا پروژه‌های فعلی و آینده‌ی خود تمرکز دارند که فرصت چندانی برای توجه به دستاوردهای گذشته برای آن‌ها باقی نمی‌ماند.
۷. آدم‌های خلاق تحت تاثیر تعصبات جنسیتی قرار نمی‌گیرند
به اعتقاد چیکسنتمیهایی، افراد خلاق معمولا، دست‌کم تا حدودی، در برابر کلیشه‌ها و نقش‌های جنسیتی متعصبانه که غالبا از طرف جامعه بر افراد تحمیل می‌شوند، مقاومت می‌کنند. وی معتقد است، دختران و زنان خلاق در مقایسه با سایر دختران گرایش سلطه‌جویانه‌ی بیش‌تری دارند، در حالی‌که پسران و مردان خلاق در مقایسه با سایر افراد مذکر نیروی تهاجمی کم‌تری از خود نشان می‌دهند و حساس‌تر هستند.
وی در این مورد می‌گوید، “افرادی که از لحاظ روانی دارای خصوصیات آندروجینی هستند، در عمل از قدرت واکنش بیش‌تری برخوردار هستند. احتمالا افراد خلاق نه تنها از توانایی‌های جنسیتی خودشان برخوردار هستند، بلکه ممکن است برخی از توانایی‌هایی جنسیتی جنس مخالف را نیز در اختیار داشته باشند.”
۸. آدم‌های خلاق افرادی محافظه‌کار، و در عین حال، سرکش هستند
آدم‌های خلاق ذاتا متفکرانی فراتر از محدودیت‌ها هستند، و سایر آدم‌ها غالبا آن‌ها را به عنوان افرادی همیشه مخالف و حتی اندکی سرکش می‌شناسند. ولی چیکسنتمیهایی معتقد است، اگر فردی، پیش از هر چیز دیگر، نتواند هنجارها و رسوم فرهنگی را درون خود نهادینه کند، امکان حقیقتا انسان خلاقی باشد.
به اعتقاد وی، خلاقیت نیازمند حفظ نگاه سنتی و در عین حال، هنجار‌شکنی است؛ یعنی فرد خلاق باید قادر به تحسین و حتی پذیرش گذشته، و در عین حال، در جستجوی راه‌های جدید و بهینه برای انجام کارها باشد. آدم‌های خلاق از بسیاری جهات می‌توانند محافظه‌کار باشند، و در عین حال، می‌دانند نوآوری گاهی اوقات به معنی ریسک کردن نیز هست.
۹. آدم‌های خلاق در انجام کارها افراد پرشور، و در عین حال، هدفمند هستند
آدم‌های خلاق فقط از کارشان لذت نمی‌برند – بلکه با تمام شور و اشتیاق عاشق کارشان هستند. ولی صرفا برای انجام کاری شور و اشتیاق داشتن لزوما باعث نمی‌شود که نتیجه‌ی کارتان بسیار عالی باشد. نویسنده‌ای را تصور کنید که آن‌چنان عاشق نوشته‌های‌اش است که تمایلی به ویرایش هیچ یک از جمله‌ها نداشته باشد. آهنگسازی را تصور کنید که تمایلی به بازبینی و تصحیح قطعاتی نداشته باشد که نیازمند ویرایش هستند.
آدم‌های خلاق عاشق کارشان هستند، ولی در عین حال، هدفمند عمل می‌کنند و همیشه تمایل دارند به کارهای خود نقادانه نگاه کنند، و هم‌چنین، از انتقاد نیز استقبال می‌کنند. آن‌ها قادر هستند آثار خود را از زوایای مختلف مشاهده کنند و همواره در آثارشان در جستجوی بخش‌هایی هستند که به تصحیح و ویرایش نیاز دارند.
۱۰. آدم‌های خلاق افرادی حساس و پذیرای تجربه، و در عین حال، شاد و خشنود هستند
به اعتقاد چیکسنتمیهایی، آدم‌های خلاق معمولا دارای ذهن باز و روحیه‌ای حساس هستند؛ شخصیتی که هم باعث ایجاد شادی و رضایت می‌شود، و هم درد و ناراحتی. خلق یک اثر، رسیدن به ایده‌های جدید و پذیرفتن انواع ریسک، معمولا آدم‌ها را در معرض انتقاد و حتی تمسخر قرار می‌دهند. صرف زمان و بخش ارزشمندی از عمر و زندگی‌تان برای خلق ایده یا اثری که مورد قبول جامعه قرار نگیرد، نادیده گرفته شود، یا حتی مورد تمسخر قرار گرفته شود، می‌تواند بسیار دردناک و حتی ویرانگر باشد.
ولی پذیرای تجربه‌های خلاقانه بودن نیز باعث ایجاد لذت و خشنودی در انسان می‌شود. این روحیه می‌تواند شادی فوق‌العاده‌ای در انسان ایجاد کند، و بسیاری از آدم‌های خلاق باور دارند داشتن چنین احساسی به درد و ناراحتی احتمالی ناشی از آن می‌ارزد.