۲۸ جولای یا ۷ مرداد روز جهانی هپاتیت بود. کاربرد مهم نامگذاری روزها این است که دست‌کم سالی یک بار اطلاعات و باورهای‌مان را نسبت به مسائل پیرامون‌مان اصلاح کنیم. به همین خاطر، تصمیم گرفته‌ایم در این مقاله به معرفی و رد ۱۱ باور غلط درباره هپاتیت بپردازیم. در این مطلب موضوعات مختلفی را از جمله رابطه‌ی جنسی، دارو، واکسن، و شیردهی پوشش می‌دهیم.
در مجموعه مقالاتی که در سایت بازده درباره‌ی باورهای نادرست در مورد بیماری‌های مختلف قرار داده‌ایم، با استفاده از نظرات کارشناسان و بررسی پژوهش‌های علمی، تلاش کرده‌ایم حقیقت را از داستان ساختگی متمایز کنیم و به دنیای مجازی پر از معما و باور نادرست درباره‌ی مسائل پزشکی کمی شفافیت بدهیم.
هپاتیت به معنی التهاب کبد است. شایع‌ترین علت‌های بروز هپاتیت ابتلا به عفونت ویروسی یا مصرف الکل است، ولی این بیماری می‌تواند در نتیجه‌ی مسمومیت با مواد شیمیایی یا داروها، و برخی وضعیت‌ها نظیر وضعیت‌های خود ایمنی نیز ایجاد شود.
پنج نوع اصلی هپاتیت وجود دارند؛ A، B، C، D، و E. هپاتیت B و C شایع‌ترین نوع این بیماری هستند.
در این مقاله، به معرفی و رد ۱۱ باور نادرست می‌پردازیم که درباره‌ی هپاتیت شایع شده‌اند. برای برطرف کردن برخی از این سوء برداشت‌ها، از دو کارشناس کمک گرفته‌ایم.
یکی از این کارشناسان، دکتر شلی فسنت، دانشیار پژوهشی در بخش اپیدمیولوژی و بیومتری در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی است، و دیگری دکتر لارن نفیو، متخصص گوارش از دانشگاه پزشکی ایندیانا در شهر ایندیاناپلیس.
۱. تمام انواع هپاتیت به یک اندازه خطرناک هستند
برخی از انواع هپاتیت اصطلاحا ”خود محدود شونده” هستند؛ یعنی آن‌ها خود به خود برطرف می‌شوند. سایر انواع هپاتیت‌ها می‌توانند باعث ایجاد سرطان کبد یا آسیب دائمی به کبد شوند.
دکتر فسنت در این مورد می‌گوید، “ویروس‌های هپاتیت در حقیقت بسیار متفاوت هستند.” وی تفاوت‌های میان هپاتیت‌های A، B، و C را این‌گونه بیان می‌کند:
- ”هپاتیت A معمولا باعث می‌شود آدم‌ها در یک دوره‌ی زمانی کوتاه به شدت بیمار شوند، ولی به ندرت پیش می‌آید این بیماری پیامدهای خطرناکی داشته یا به مدت طولانی ادامه‌دار باشد.
- هپاتیت B در صورتی که عفونت ویروسی اولیه در بیمار به عفونت مزمن تبدیل شود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد، ولی این اتفاق فقط در ۲ الی ۶ درصد بزرگسالان رخ می‌دهد و برخی از آدم‌ها در طول ابتلا به عفونت اولیه هرگز علائم بیماری را تجربه نمی‌کنند (اگرچه اکثر بیماران این چنین نیستند).
- هپاتیت C معمولا در ابتدا علائمی ایجاد نمی‌کند، ولی حدود ۶۰ الی ۸۰ درصد از بیماران مبتلا به عفونت هپاتیت C دچار عفونت مزمن می‌شوند که در نهایت، این وضعیت می‌تواند به بروز سرطان کبد، سیروز کبدی، و در صورت عدم درمان، به مرگ منجر شود.”
طبق توضیح فسنت، “به همین خاطر نیز واکسینه شدن علیه هپاتیت A و B، و انجام غربالگری هپاتیت C، دست‌کم یک بار (حتی اگر کاملا احساس سلامتی میکنید) از اهمیت بالایی برخوردار است.”
۲. هپاتیت C بیماری نادری است
به گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ۳۲۵ میلیون نفر به هپاتیت B، C، یا هر دو مبتلا هستند.
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده، در ۲۰۱۹ در این کشور ۱۱۵۹۰۰ مورد ابتلا به عفونت‌های هپاتیت A، B، و C وجود داشته است.
سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند، ۳۹۹۰۰۰ نفر در جهان در ۲۰۱۶ بر اثر ابتلا به هپاتیت C جان خود را از دست داده‌اند.
هپاتیت B و C، با یکدیگر، شایع‌ترین علت بروز سیروز و سرطان کبد به شمار می‌روند. هم‌چنین، آن‌ها باعث بیشتر مرگ‌های ناشی از هپاتیت ویروسی هستند.
فسنت در مصاحبه با مدیکال نیوز تودی گفت، “از ۲۰۱۳ تا شیوع SARS-CoV-2، هپاتیت C به عنوان علت شماره‌ی یک مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی در ایالات متحده شناخته می‌شد.”
وی ادامه داد، “تخمین زده می‌شود، حدود ۷۱ میلیون نفر در سراسر جهان و ۲.۴ میلیون نفر در ایالات متحده دچار هپاتیت C باشند؛ این رقم دو برابر تعداد مبتلایان به HIV در ایالات متحده است – با این‌که حتی هپاتیت C به طور کامل قابل درمان است.”
۳. مادران مبتلا به هپاتیت C نمی‌توانند شیر بدهند
به گفته‌ی دکتر نفیو، “ویروس هپاتیت C از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل نمی‌شود.” با وجود این، وی افزود، “بیمارانی با نوک پستان ترک خورده یا در حال خونریزی باید به طور موقتی شیردهی را متوقف کنند تا زخم آن ناحیه به طور کامل خوب شود.”
۴. ممکن است آدم‌ها از طریق بوسیدن یا دست دادن به هپاتیت مبتلا شوند
با این‌که این شایعه بسیار گسترش یافته، ولی حقیقتا یک شایعه است.
به گفته‌ی دکتر لارن نفیو، “ممکن نیست آدم‌ها صرفا از طریق بوسیدن، دست دادن، استفاده‌ی مشترک از لوازم غذاخوری، نیش پشه، عطسه، یا سرفه به هپاتیت مبتلا شوند.”
“ویروس هپاتیت C هنگامی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود که بین فرد مبتلا و سایر افراد از طریق استفاده‌ی مشترک از یک سرنگ، استفاده از تجهیزات تتوی غیر استریل، تولد نوزاد، یا رابطه‌ی جنسی (به ندرت) تماس خونی برقرار شود.”
۵. آدم‌های مبتلا به هپاتیت C نمی‌توانند رابطه جنسی داشته باشند
این مسلما درست نیست که آدم‌های مبتلا به هپاتیت C نتوانند رابطه‌ی جنسی داشته باشند. با وجود این، برخی مسائل باید مد نظر قرار بگیرند.
به گفته‌ی دکتر نفیو، “ویروس هپاتیت C از طریق تماس خونی با فرد آلوده به این ویروس می‌تواند به دیگران منتقل شود. آن دسته از فعالیت‌های جنسی که خطر این تماس خونی را افزایش می‌دهند (مثل رابطه‌ی مقعدی و رابطه در دوران قاعدگی) خطر انتقال ویروس را نیز بالا می‌برند.”
وی می‌افزاید، “مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه نمی‌کند زوج‌هایی که فقط با یکدیگر رابطه دارند برای پیشگیری از انتقال بیماری بخواهند از کاندوم استفاده کنند. خطر انتقال این بیماری در افراد مبتلا به HIV و آن دسته از افرادی بالاتر است که با مبتلایان به ویروس هپاتیت C روابط جنسی کوتاه مدت و متعددی داشته باشند. در چنین شرایطی، استفاده از کاندوم به طور معمول اکیدا توصیه می‌شود.”
۶. تمام افراد مبتلا به هپاتیت به زردی نیز مبتلا هستند
به گفته‌ی دکتر فسنت، “زردی یا یرقان نشانه‌ای از بروز مشکل در کبد است. ولی همه ویروس‌های هپاتیت به سرعت باعث ایجاد مشکلات کبدی نمی‌شوند.”
“حدود نیمی از افراد مبتلا به هپاتیت C به طور کلی هیچ علامتی ندارند تا وقتی – گاهی اوقات تا چند ده سال بعد – ویروس به اندازه‌ی کافی به کبدشان آسیب رسانده باشد که زردی و سایر علائم به تدریج در آن‌ها ظاهر شوند.”
۷. هپاتیت ژنتیکی است
ژنتیکی بودن هپاتیت، و از این رو، انتقال این بیماری از نسلی به نسلی، یک باور نادرست است. این مسئله حقیقت ندارد. به گفته‌ی دکتر نفیو، “هپاتیت C یک ویروس است. این بیماری ژنتیکی نیست یا از والدین به ارث گذاشته نمی‌شود.”
در برخی موارد نادر، هپاتیت در فرایند زایمان ممکن است از مادر به نوزاد منتقل شود. با وجود این، احتمال وقوع چنین اتفاقی حدود ۲ الی ۸ درصد است.
۸. برای تمام انواع هپاتیت واکسن وجود دارد
این حرف نیز درست نیست. در حال حاضر، برای هپاتیت A و B واکسن وجود دارد. هر دوی این‌ها، به گفته‌ی دکتر فسنت، “نیازمند چندین دفعه تزریق هستند تا یک مجموعه‌ی واکسن کامل شود”
تا این لحظه، هیچ واکسنی برای هپاتیت C ساخته نشده است.
۹. هپاتیت C بیرون از بدن انسان نمی‌تواند به زندگی ادامه دهد
به گفته‌ی دکتر فسنت، “ پژوهشگران دانشگاه ییل در ۲۰۱۴ دریافتند، هپاتیت C ۶ هفته‌ی کامل پس از خشک شدن بر روی یک سطح، می‌تواند زنده بماند و در طول این مدت به اندازه‌ی کافی قدرت دارد که بتواند افراد را آلوده کند.”
وی افزود، “پیش‌تر آدم‌ها فکر می‌کردند این ویروس فقط تا ۴ روز می‌تواند خارج از بدن انسان زنده بماند. متاسفانه، ماندگاری این ویروس بسیار بالا است.”
۱۰. آدم‌ها دوباره به هپاتیت C مبتلا نمی‌شوند
این باور نیز نادرست است. به گفته‌ی دکتر فسنت، “وقتی فردی آلوده به هپاتیت C به طور کامل درمان می‌شود، هم‌چنان می‌تواند مجددا به این بیماری مبتلا شود – آنتی‌بادی‌های ساخته شده در اثر عفونت اولیه نمی‌توانند مانند یک واکسن (البته اگر واکسنی ساخته شود) از بدن‌تان در برابر این ویروس محافظت کنند.”
دکتر نفیو نیز این باور را رد می‌کند، و می‌گوید “یک بار مبتلا شدن به ویروس هپاتیت C هیچ‌گونه ایمنی را در برابر ابتلای مجدد به این بیماری در بدن ایجاد نمی‌کند. پس از برطرف شدن این بیماری به صورت طبیعی یا درمان آن از طریق مصرف دارو، آدم‌ها هم‌چنان می‌توانند به این بیماری دچار شوند.”
به همین خاطر نیز انجام اقدامات احتیاطی علیه ابتلای دوباره به این عفونت، پس از خلاص شدن از بیماری اولیه، از اهمیت بالایی برخوردار است.
۱۱. داروهای هپاتیت C دارای عوارض جانبی بدی هستند
این مسئله نیز حقیقت ندارد. طبق توضیحات دکتر نفیو، “درمان‌های کنونی برای ویروس هپاتیت C معمولا شامل ۸ الی ۱۲ هفته مصرف قرص‌های خوراکی است. آمار درمان بیماران در حال حاضر بالای ۹۰ درصد است. این داروهای جدید عوارض جانبی بسیار اندکی دارند و تحمل آن‌ها نیز بسیار آسان است.”
جمع‌بندی
هپاتیت یک نگرانی جهانی است. آگاهی از نحوه‌ی گسترش و چگونگی کاهش آمار انتقال آن نخستین گام‌هایی هستند که می‌توان برای کاهش اثرات این بیماری برداشت.
دکتر فسنت در مصاحبه با مدیکال نیوز تودی به نکته‌ی بسیار مهمی اشاره کرد، “مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا توصیه می‌کند، تمام افراد ۱۸ سال به بالا دست‌کم یک بار در طول زندگی‌شان برای هپاتیت C غربالگری انجام بدهند؛ چنان‌چه افرادی به صورت مستمر در معرض خطر این بیماری قرار دارند، باید برای دفعات بیش‌تری تست غربالگری انجام بدهند.”