آیا گزینه‌های غذایی بر خطر ابتلا به سرطان تاثیرگذار هستند؟ عوامل بسیاری می‌توانند در ایجاد بیماری‌های مزمن، از قبیل انواع خاصی از سرطان نقش داشته باشند. رابطه‌ی پیچیده‌ای میان رژیم غذایی و سرطان وجود دارد. با وجود این، برخی از الگوهای خاص تغذیه و گزینه‌های غذایی قطعا با افزایش خطر ابتلا به سرطان در ارتباط هستند. در این مقاله، درباره‌ی چگونگی تاثیر رژیم غذایی بر خطر ابتلا به سرطان توضیحاتی ارائه می‌دهیم. در این مقاله و سایر مقالات مربوط به مسائل سلامتی در سایت بازده، نگاه عمیقی به یافته‌های علمی مربوط به بحث‌برانگیزترین موضوعات مربوط به تغذیه داشته‌ایم، حقایق را بررسی کرده‌ایم و شما را از باورهای نادرست آگاه می‌کنیم.
پژوهشگران پیش‌بینی کرده‌اند، تا پایان قرن حاضر، سرطان به عامل اصلی مرگ‌ومیر در تمام کشورهای دنیا تبدیل می‌شود؛ همین مسئله پیشگیری از سرطان را به اولویت اصلی حوزه‌ی بهداشت و درمان تبدیل کرده است.
با این‌که عوامل متعددی می‌توانند بر خطر ابتلا به سرطان در آدم‌ها تاثیر بگذارند، پژوهش‌ها نشان می‌دهند، علت‌های محیطی نظیر گزینه‌های غذایی می‌توانند بر خطر سرطان تاثیرگذار باشند.
در اوایل دهه‌ی ۱۹۶۰، پژوهشگران دریافتند، آمار ابتلا به سرطان بین کشورها متفاوت است؛ آن‌ها متوجه شدند الگوهای غذایی خاص با ابتلا به برخی انواع خاص سرطان نیز در ارتباط هستند.
هم‌چنین، پژوهشگران کشف کردند، میزان خطر ابتلا به سرطان در افراد متعلق به کشورهایی با خطر پایین که به کشورهایی با خطر بالای ابتلا مهاجرت کرده‌اند، با میزان خطر ابتلا به سرطان در افراد متعلق به کشورهای مقصد، برابر یا از آن بیشتر شده است. این مسئله نشان می‌دهد، رژیم غذایی و سبک زندگی تاثیر شدیدی بر میزان خطر ابتلا به سرطان دارد.
از آن پس، پژوهشگران به محدود کردن مطالعات‌شان بر آن دسته از مواد غذایی خاص و الگوهای تغذیه‌ای پرداختند که ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش دهند.
این مقاله، در درجه‌ی نخست، بر مواد غذایی تمرکز دارد؛ با این حال، لازم به ذکر است که مصرف الکل نیز به عنوان یک عامل خطر غذایی برای ابتلا به سرطان شناخته می‌شود.
مواد غذایی و رژیم‌های غذایی مرتبط با خطر ابتلا به سرطان
پژوهش‌ها در خصوص رژیم غذایی و خطر ابتلا به سرطان به طور مدام در حال انجام هستند، و پژوهشگران هنوز چیزهایی زیادی را درباره‌ی چگونگی و چرایی تاثیر گزینه‌های غذایی بر خطر ابتلا به سرطان نمی‌دانند.
۱. گوشت قرمز و فرآوری شده
دانشمندان می‌دانند، ارتباط محکمی میان مصرف گوشت فرآوری شده و ابتلا به برخی انواع سرطان وجود دارد.
در ۲۰۱۵، مرکز جهانی تحقیقات سرطان (IARC)، به عنوان بخشی از سازمان بهداشت جهانی، گوشت فرآوری شده را در رده‌ی عوامل سرطان‌زا و گوشت قرمز فرآوری نشده را در رده‌ی “احتمالا” سرطان‌زا طبقه‌بندی کرد.
نتایج یک بررسی در ۲۰۱۸ نشان دادند، افزایش مصرف گوشت فرآوری شده به میزان حدود بیش از ۶۰ گرم در روز و گوشت قرمز به میزان بیش از ۱۵۰ گرم در روز خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را تا حدود ۲۰ درصد افزایش می‌دهد.
هم‌چنین، رژیم‌های غذایی مملو از گوشت قرمز یا فرآوری شده با افزایش احتمال خطر ابتلا به سایر سرطان‌ها، از جمله سرطان معده و سرطان پستان، در ارتباط هستند.
ترکیباتی که در طول فرایند آشپزی با درجه‌ی حرارت بالا یا هنگام سیگار کشیدن تولید می‌شوند، می‌توانند باعث آسیب سلولی شوند و فرایند ایجاد سلول‌های سرطانی را آغاز کنند. هم‌چنین، آهن هِم موجود در گوشت‌های قرمز و فرآوری شده ممکن است بر روی سلول‌ها اثر سمی داشته باشد.
۲. مواد غذایی فوق فرآوری شده
مواد غذایی فوق فرآوری شده معمولا حاوی موادی هستند که بر اثر فرآوری صنعتی ایجاد می‌شوند؛ موادی از قبیل پروتئین ایزوله، روغن هیدروژنه، شربت ذرت با فروکتوز بالا، طعم‌دهنده، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، و غلیظ‌کننده‌ها.
از جمله نمونه‌های مواد غذایی و نوشیدنی‌های فوق فرآوری شده می‌توان به میان‌وعده‌ها و تنقلات خوشمزه و شیرین فوق فرآوری شده، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و گازدار، غلات (سریال) صبحانه، فراورده گوشتی بازساخته (محصولات گوشتی که از ترکیب قطعات ریز گوشت تولید می‌شوند)، پیتزاهای منجمد، شکلات‌ها و غیره اشاره کرد.
به گفته‌ی متخصصان سلامت، رژیم‌های غذایی مملو از خوراکی‌های فوق فرآوری شده، نظیر رژیم غذایی غربی، به شکل قابل ملاحظه‌ای خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهند.
پژوهشگران طی مطالعه‌ای در ۲۰۱۸ به جمع‌آوری و بررسی داده‌های مربوط به حدود ۱۰۵۰۰۰ نفر پرداختند و متوجه شدند، افزایش ۱۰ درصدی مصرف خوراکی‌های فوق فرآوری شده در رژیم غذایی با افزایش قابل توجه ۱۲ درصدی خطر کلی ابتلا به سرطان و افزایش ۱۱ درصد احتمال ابتلا به سرطان پستان در ارتباط است.
مواد غذایی فوق فرآوری شده مملو از چربی اشباع شده، قند اضافه، و نمک، و در عین حال، فاقد مواد مغذی محافظت‌کننده نظیر فیبر، ویتامین‌ها، و مواد معدنی هستند. هم‌چنین، مواد غذایی فوق فرآوری شده حاوی ترکیبات بالقوه سرطان‌زایی هستند که در حین فرآوری تشکیل می‌شوند – ترکیباتی نظیر آمین‌های هتروسیکلیک و هیدروکربن آروماتیک چندحلقه‌ای.
برخی از افزودنی‌های غذایی و آلودگی‌های ناشی از بسته‌بندی مواد غذایی نیز ممکن است بر میزان افزایش خطر ابتلا به سرطان ناشی از مصرف غذاهای فوق فرآوری شده نیز بیفزایند.
مصرف غذاهای فوق فرآوری شده، علاوه بر سرطان، با سایر وضعیت‌های مزمن نظیر دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی، و به طور کلی، خطر مرگ‌ومیر ناشی از انواع بیماری‌ها نیز در ارتباط است. برای کاهش خطر ابتلا به این وضعیت‌ها تلاش جهت محدود کردن مصرف محصولات فوق فرآوری شده حائز اهمیت است.
۳. رژیم‌های غذایی مملو از نمک
رژیم غذایی مملو از نمک اضافه نیز ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها، به ویژه سرطان معده را افزایش دهد.
به گفته‌ی دانشمندان، مصرف زیاد نمک ممکن است خطر عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری را افزایش دهد. عفونت‌های ناشی از باکتری به اندازه‌ی قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهند.
هم‌چنین، مصرف غذاهای پر از نمک ممکن است به تولید ترکیباتی N-nitroso منجر شود. مرکز جهانی تحقیقات سرطان این قبیل ترکیبات را در رده‌ی “احتمالا” سرطان‌زا برای انسان طبقه‌بندی کرده است.
رژیم‌های غذایی مملو از نمک اضافه با افزایش خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها نظیر سرطان معده و سرطان مری در ارتباط هستند.
۴. نوشیدنی‌های بسیار داغ
مصرف نوشیدنی‌های بسیار داغ نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. مرکز جهانی تحقیقات سرطان نوشیدنی‌هایی با دمای بالای ۶۵ درجه‌ی سانتی‌گراد را در رده‌ی “احتمالا” سرطان‌زا برای انسان طبقه‌بندی کرده است.
بررسی ۳۹ مطالعه در ۲۰۱۵ نشان داد، مصرف نوشیدنی‌های داغ با افزایش قابل ملاحظه‌ی خطر ابتلا به سرطان مری، به خصوص در میان مردم آمریکای جنوبی و آسیا، در ارتباط است.
این بررسی نشان داد، آدم‌هایی که معمولا نوشیدنی‌های داغ یا بسیار داغ مصرف می‌کنند، دو برابر بیشتر از افرادی که معمولا نوشیدنی‌های گرم یا خنک می‌نوشند، در معرض خطر ابتلا به سرطان مری قرار می‌گیرند.
آسیب‌های مکرر سلول‌های مری بر اثر مصرف نوشیدنی‌های داغ ممکن است به ایجاد ضایعات پیش سرطانی و سرطان منجر شوند.
۵. سایر عوامل خطر غذایی احتمالی
مرکز جهانی تحقیقات سرطان عوامل غذایی متعدد دیگری را نیز شناسایی کرده‌اند که ممکن است به پیشرفت سرطان منجر شوند. برای مثال، پیروی از یک رژیم غذایی مملو از بار قندی ممکن است خطر ابتلا به سرطان مخاط رحم را افزایش دهد.
رژیم‌های غذایی مملو از بار قندی تاثیر مخربی بر سطح قند خون می‌گذارند و ممکن است به افزایش مزمن سطوح انسولین و مقاومت به انسولین منجر شوند. این وضعیت می‌تواند تاثیر مخربی بر سطوح هورمون بگذارد و به افزایش خطر ابتلا به سرطان مخاط رحم منجر شود.
رژیم‌های غذایی مملو از بار قندی معمولا پر از قند اضافه و کربوهیدرات‌های تصفیه شده نظیر نان سفید و برنج سفید هستند.
آفلاتوکسین ترکیبی است که توسط نوعی قارچ تولید می‌شود؛ این قارچ در برخی مواد غذایی نظیر آجیل، غلات، و میوه‌های خشک نگهداری شده در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کند. مرکز جهانی تحقیقات سرطان آفلاتوکسین را نیز به عنوان یک عامل سرطانی می‌شناسد.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفلاتوکسین با افزایش خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا و سرطان کبد در ارتباط است.
دانشمندان قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین را به عنوان یک عامل خطر جدی برای ابتلا به سرطان کبد در کشورهای فقیر می‌شناسند؛ به خصوص در میان مردم مناطقی که آمار عفونت هپاتیت در آن‌ها بالا است – هپاتیت تاثیر مخربی بر کبد می‌گذارد.
۶. کاهش خطر ابتلا به بیماری مزمن از طریق رژیم غذایی
پیش از آن‌که درباره‌ی مواد غذایی و الگوهای تغذیه‌ای محافظت‌کننده در برابر خطر سرطان صحبت کنیم، باید بر این مسئله تاکید کنیم که انجام فعالیت‌هایی که از نظر دانشمندان به عنوان عوامل خطر جدی برای ابتلا به سرطان تلقی می‌شوند – از جمله مصرف سیگار یا زیاده‌روی در مصرف الکل – ممکن است تاثیر محافظتی بالقوه‌ی رژیم غذایی را خنثی کند.
اجتناب از مصرف سیگار، کاهش مصرف الکل، کنترل وزن بدن، و حفظ فعالیت بدنی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان بسیار اهمیت دارند.
پژوهشگران دریافته‌اند، درست همان‌طور که برخی الگوهای غذایی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند، برخی گزینه‌های غذایی نیز می‌توانند از بدن در برابر سرطان محافظت کنند.
برای مثال، رژیم غذایی مدیترانه‌ای که سرشار از فیبر، آنتی‌اکسیدان، و ترکیبات ضد التهابی، و فاقد گوشت قرمز و فرآوری شده و غذاهای فوق فرآوری شده است، دارای اثرات محافظتی در برابر ابتلا به سرطان است و می‌تواند خطر مرگ ناشی از سرطان را کاهش دهد.
مطالعات نشان داده‌اند، رژیم‌های غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزی‌ها و سایر مواد غذایی گیاهی سرشار از فیبر از بدن در برابر ابتلا به سرطان محافظت می‌کند؛ زیرا این مواد غذایی حاوی ترکیباتی هستند که از آسیب سلولی در بدن جلوگیری می‌کنند.
پیروی از یک رژیم غذایی متنوع حاوی مقدار کافی فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی، و ترکیبات مفید گیاهی برای حفظ سلامت عمومی بدن و کاهش خطر ابتلا به سرطان بسیار ضروری است.
علاوه بر پیروی از یک رژیم غذایی سرشار از غذاهای گیاهی، کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده، مواد غذایی فوق فرآوری شده، و قند و نمک اضافه می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به برخی انواع سرطان و سایر وضعیت‌های مزمن کمک کند.
جمع‌بندی
با این‌که عوامل متعددی، از جمله عواملی که تحت کنترل انسان نیستند، می‌توانند بر خطر ابتلا به سرطان تاثیرگذار باشند، پژوهش‌ها نشان داده‌اند برخی الگوهای غذایی و خوراکی‌های خاص می‌توانند خطر ابتلا به سرطان‌های خاص را افزایش دهند.
شواهد علمی نشان می‌دهند، مواد غذایی فوق فرآوری شده، محصولات گوشتی فرآوری شده، رژیم‌های غذایی مملو از نمک اضافه، و مصرف نوشیدنی‌های بسیار داغ می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.
با این‌که دانشمندان هنوز باید در خصوص تاثیرات رژیم غذایی بر ابتلا به سرطان و پیشرفت آن پژوهش‌های بیش‌تری به عمل بیاورند، کاهش قابل ملاحظه یا اجتناب از مصرف مواد غذایی فوق و تطبیق الگوهای غذایی به بهبود سلامت عمومی بدن کمک می‌کند. رعایت این مسئله احتمالا به کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌های خاص منجر خواهد شد.