چه کرم ها را دوست‌شان داشته باشید و چه از آن‌ها متنفر باشید، دنیا پر از این موجودات تابدار است. این حشرات پیچ و تابداری که از لحاظ فیزیکی آسیب‌پذیر هستند، موجودات بسیار عجیبی نیز هستند. برخی از آن‌ها اتحادی مخوف تشکیل می‌دهند، و برخی دیگر می‌توانند مغزهای‌شان را بازسازی کنند. کرم ها می‌توانند بدون دهان غذا بخورند، سایر گونهها را کنترل کنند، و در محیطی زندگی کنند که بیشتر موجودات زنده در آن از بین می‌روند. هم‌چنین، این موجودات خزنده‌ی عجیب به طور کامل توجه دانشمندان را به خود جلب کرده‌اند. کرم ها نه تنها می‌توانند خاک سایر سیارات را نیز حاصلخیز کنند، بلکه یک نوع از آن‌ها می‌تواند راه‌حلی برای بحران پلاستیک در دنیا ارائه دهد. در ادامه با ما همراه باشید تا ۱۰ حقیقت جالب درباره کرم ها که واقعا موجودات عجیبی هستند را بخوانید.
حقیقت جالب درباره کرم ها
۱۰. کرم‌های خاکی در مریخ
در حال حاضر، هیچ گونه کرم خاکی بر سطح مریخ برای کاوش وجود ندارد. ولی در ۲۰۱۷، پژوهش‌ها نشان دادند، کرم‌های خاکی می‌توانند با موفقیت در خاک مریخ رشد کنند. دانشمندان هلندی، تعدادی کرم خاکی جمع‌آوری کردند و در خاک ترکیبی خاصی قرار دادند. سال‌ها قبل، دانشمندان ناسا به شکل مصنوعی ماسه‌های سطح مریخ را درست کرده بودند. این ماده آن‌چنان به ماسه‌ی واقعی سطح مریخ شباهت دارد که به این آژانس در کارهای پژوهشی در خصوص سطح‌نوردها، لباس‌های فضانوردی، و تجهیزات معدن‌کاری کمک می‌کند.
به منظور بررسی این مسئله که آیا کرم خاکی می‌تواند در سطح مریخ زنده بماند – و به حاصلخیز شدن خاک این سیاره کمک کند – دانشمندان خاک شبیه‌سازی شده را با کود کشاورزی و گیاه شابانک مخلوط کردند. بزرگ‌ترین نگرانی پژوهشگران این بود که دانه‌های ماسه‌ی شبیه‌سازی شده برای کرم‌های خاکی بیش از اندازه تیز باشند. از آن‌جا که فرسایش خاک در مریخ از زمین کم‌تر است، ماسه‌های شبیه‌سازی شدن آن‌چنان نرم نیستند.
ماسه‌ی نقره‌ای زمینی حاوی کوارتز است و در باغبانی کاربرد دارد. انتظار می‌رفت کود خوک بتواند در حل این مشکل کمک کند؛ و با تعجب فراوان، این کود به همراه کرم‌های خاکی توانست ماسه‌ی شبیه‌سازی شده را در مقایسه با ماسه‌ی نقره‌ای به محیط بهتری برای رشد گیاه تبدیل کند. بهترین بخش از این پروژه هنگامی بود که دانشمندان کشف کردند کرم‌های خاکی به شکلی غیر منتظره توانستند در این خاک تولید مثل کنند.
۹. کرم‌های زامبی اسیدی
در ۲۰۰۲، در نزدیکی سواحل کالیفرنیا کرم‌های عجیبی کشف شدند. این کرم ها را “کرم‌های زامبی“ نامیدند، زیرا آن‌ها عاشق خوردن استخوان‌های حیوان‌های بزرگ دریایی هستند. این کرم‌های استخوان‌خوار یک اسکلت را آن‌قدر سوراخ می‌کنند تا شبیه پنیر سوئیسی شود.
تصور کرم‌هایی که استخوان می‌خورند تا حدودی امکان‌پذیر است، ولی این گونه‌ی خاص از کرم ها اساسا دهانی برای خوردن ندارند. به علاوه، این موجودات دستگاه گوارشی نیز ندارند. پس اگر کرم‌های زامبی نمی‌توانند استخوان را بجوند یا آن را هضم کنند، چگونه می‌توانند در استخوان‌ها سوراخ ایجاد کنند؟
طی پژوهشی در ۲۰۱۳، دانشمندان متوجه شدند این موجودات ساز و کار عجیبی برای سوراخ کردن استخوان دارند. آن‌ها به جای آن‌که از دندان استفاده کنند، باقی‌مانده‌ی اسکلت‌ها را به وسیله‌ی اسید تجزیه می‌کنند. پوست این کرم ها ماده‌ی مخربی تولید می‌کند که از پروتون پمپ‌هایی شبیه آن‌چه در کلیه‌های انسان وجود دارد، ترشح می‌شوند.
حتی فرایند سلولی تولید این ماده‌ی اسیدی نیز تقریبا شبیه ساز و کار تولید استئوکلاست‌ها در انسان است. (استئوکلاست‌ها باعث تجزیه‌ی ماده‌ی استخوانی می‌شوند.) چگونگی هضم مواد غذایی تجزیه شده در بدن این کرم ها هم‌چنان ناشناخته باقی مانده است.
مطلب مرتبط: عجیب ترین حیوانات: ۲۵ عجیب و غریب ترین جانوران جهان
۸. گروگان‌گیری مغز
گاهی اوقات، مورچه‌ها با یک توپ خوشمزه و چسبناک برخورد می‌کنند. داخل این توپ به ظاهر خوردنی، لارو (نوزاد حشره) کپلک جگر نیشتری مخفی شده است. وقتی مورچه آن را می‌خورد، لارو به کرمی تبدیل می‌شود که می‌تواند مغز مورچه را به گروگان بگیرد، و آن را کنترل کند.
این کرم حشره را به بالا رفتن از لبه‌ی علف‌ها “تحریک” می‌کند تا یک حیوانی که در حال چریدن و خوردن این علف‌ها است، مورچه را نیز به همراه علف ببلعد. بعد از آن‌که گاو این مورچه را خورد، کرم شروع به تخم‌ریزی می‌کند. گاو تخم‌های کرم را دفع می‌کند، و سپس این تخم‌ها خوراک حلزون می‌شوند. لارو داخل بدن حلزون از تخم خارج می‌شود، و حلزون آن را به شکل توپ خوشمزه و چسبناکی از بدن خود دفع می‌کند تا بار دیگر خوراک مورچه شود.
دانشمندان، علی‌رغم کشف چرخه‌ی زندگی این کرم پهن، نتوانسته‌اند توضیح دهند این کرم چگونه می‌تواند کنترل رفتار مورچه را به دست بگیرد.
در ۲۰۱۸، پژوهشگران سر مورچه‌های آلوده به این لارو را باز کردند. آن‌ها با استفاده از یک دستگاه سی‌تی‌اسکن مینیاتوری، توانستند برای نخستین بار از این گروگان‌گیری مغزی عکسبرداری کنند. این تصاویر نشان دادند، کرم‌های پهن متعددی هم‌زمان داخل مغز یک مورچه برای به دست گرفتن کنترل آن با یکدیگر رقابت می‌کنند.
کپلکی که در این رقابت برنده می‌شود، مکنده‌های دهان‌اش را بر نواحی عصبی مغز که به راه رفتن و حرکات آرواره‌ی مورچه مربوط هستند، محکم می‌چسباند. این یافته‌ها می‌توانند دلیل بالا رفتن مورچه‌های زامبی را از لبه‌ی علف‌ها و قفل کردن آرواره‌های‌شان بر نوک علف‌ها را توضیح دهد؛ قرار گرفتن مورچه‌ها در نوک علف‌ها احتمال خورده شدن‌شان را توسط گاوها بیشتر می‌کند.
مطلب مرتبط تعبیر خواب حیوانات: ۳۱ تعبیر دیدن جانوران و حیوانات در خواب
۷. زندگی در یخ
کرم‌های لوله‌ای موجوداتی میکروسکوپی هستند. این کرم ها معمولا داخل خاک می‌لولند، و کسی به آن‌ها توجه نمی‌کند.
در ۲۰۱۸، این کرم‌ها کل دنیا را شگفت‌زده کردند. البته، شاید واقعا نه کل دنیا را؛ ولی کرم‌های لوله‌ای سیبری ثابت کردند، طرفداران علم سرماشناسی آدم‌های دیوانه‌ای نیستند. سرماشناسی یا کرایوژنیک علمی است که در مورد منجمد کردن همه چیز از جمله انسان، با هدف زنده شدن مجدد آن‌ها – احتمالا بعد از صدها سال –در آینده پژوهش می‌کند.
در ۲۰۱۸، دانشمندان این کرم‌های لوله‌ای را در خاک منجمد متعلق به دوران پلیستوسن یافتند. این موجودات به مدت ۴۲۰۰۰ سال به طور کامل منجمد شده بودند. هنگامی که پژوهشگران این کرم ها را یخ‌زدایی کردند، دو گونه از آن‌ها شروع به حرکت کردند. این کرم‌ها نه تنها حرکت کردند، بلکه نخستین غذای‌شان را نیز در این هزاره نوش جان کردند.
این اتفاق نخستین مورد از “احیای بعد از انجماد” یک موجود چند سلولی در تمام تاریخ است. از آن‌جا که این مسئله به صورت طبیعی اتفاق افتاد، دانشمندان هم‌چنان سعی دارند به این موضوع پی ببرند که چگونه این کرم‌های لوله‌ای توانستند به مدت ۴۲۰۰۰ سال داخل یخ زنده بمانند.
۶. ترکیب مهلک
وقتی کرم‌های لوله‌ای هترورابدیتیس (Heterorhabditis) و باکتری‌هایی به نام فوتورهابدوس لومینسانس (Photorhabdus luminescens) با هم دست به یکی می‌کنند، هیچ حشره‌ای از دست آن‌ها در امان نخواهد بود. مثلا وقتی یک ملخ روی زمین حرکت می‌کند، این کرم لوله‌ای از خاک خارج می‌شود و روی بدن میزبان خود شروع به نقب زدن می‌کند.
وقتی که کرم لوله‌ای وارد بدن قربانی شد، باکتری‌ها را از داخل روده‌های‌اش به بیرون استفراغ می‌کند. این باکتری‌های سمی به سرعت حشره را از پای در می‌آورند. به علاوه، آن‌ها مواد شیمیایی خاصی از خود خارج می‌کنند که از متلاشی شدن لاشه‌ی حشره پیشگیری می‌کند. به این ترتیب، بدن این حشره برای هفته‌ها به غذای تازه و محل امن و مناسبی برای نگهداری از نوزاد این کرم لوله‌ای تبدیل می‌شود.
برای جلوگیری از خورده شدن لاشه‌ی حشره توسط شکارچیان بزرگ‌تری مانند پرندگان، این باکتری از چند ترفند استفاده می‌کند. این باکتری‌ها با استفاده از یکی از بهترین رنگ‌های هشداردهنده در طبیعت شکارچیان را دور نگه می‌دارند؛ آن‌ها لاشه‌ی حشره را به رنگ قرمز در می‌آورند. هم‌چنین، آن‌ها بوی بادام از خود متصاعد می‌کنند؛ این روش نیز یکی دیگر از راه‌های دور نگه داشتن پرندگان است. ولی از همه عجیب‌تر این است که آن‌ها باعث می‌شوند لاشه‌ی حشره نور آبی روشن از خود به محیط اطراف بتابد.
در عوض، کرم‌های لوله‌ای برای این باکتری‌ها نقش وسیله‌ی حمل و نقل را ایفا می‌کنند. درست قبل از آن‌که کرم ها لاشه‌ی حشره را ترک کنند، نوزاد کرم لوله‌ای تعدادی از باکتری‌ها را می‌خورد – و بعد از مدتی، آن‌ها را در بدن میزبان جدید قی می‌کند.
۵. والدین هم‌جنس‌خوار با ملاحظه
از چشم انسان، تمام کرم‌های لوله‌ای به یک شکل دیده می‌شوند. این کرم‌های میکروسکوپی به طور کلی از یک دانه‌ی کنجد نیز کوچک‌تر هستند، و هیچ ویژگی متمایزی نسبت یکدیگر ندارند. با وجود این، کرم‌های لوله‌ای فرزندان خود را می‌شناسند.
این حقیقت، نخستین بار هنگامی کشف شد که پژوهشگران درباره‌ی عادات غذایی این موجودات مطالعه می‌کردند. برخی از کرم‌های لوله‌ای همدیگر را می‌خورند. هر چند این عادت ممکن است چندش‌آور و ترسناک باشد، ولی نکته‌ی جالب این‌جا است که آن‌ها از خوردن فرزندان‌شان خودداری می‌کنند. وقتی دانشمندان کرم‌های لوله‌ای غریبه را کنار یکدیگر گذاشتند، آن‌ها به خوردن یکدیگر پرداختند.
بعد از این پژوهش، تا ۲۰۱۹ توضیحی برای نحوه‌ی اسرارآمیز شناسایی فرزند از غریبه ارائه نشد. دانشمندان، برای آگاهی از این حقیقت، از کرمی به نام Pristionchus pacificus استفاده کردند. این کرم از سایر گونه‌های کرم لوله‌ای و هم‌چنین، از گونه‌های هم‌جنس خود نیز تغذیه می‌کند.
دانشمندان با تجزیه و تحلیل دی‌ان‌ای این کرم ها به ژنی به نام SELF-۱ رسیدند. این ژن با قطعیت می‌تواند توضیح دهد چرا کرم‌های لوله‌ای جوان می‌توانند در اطراف والدین هم‌جنس‌خوار خود احساس امنیت کنند. چگونه گروه پژوهشی به این مسئله پی بردند؟ آن‌ها ژن SELF-۱ را از بدن کرم‌های لوله‌ای خارج کردند، و این کرم‌ها فرزندان‌شان را خوردند.
۴. دوستی قدیمی
برای مدت‌ها، دانشمندان از چگونگی بقای گونه‌ای از کرم لوله‌ای به نام Paracatenula متعجب بودند. این کرم لوله‌ای علی‌رغم آن‌که دهان، روده، یا مقعد ندارد، می‌تواند در دمای معتدل در بستر دریاها رشد و نمو کند. بیشتر گونهها برای غذا خوردن، هضم غذا، و دفع مواد زائد به دهان، روده، و مقعد نیاز دارند.
به تازگی، دانشمندان پاسخ این مسئله را دریافتند: هم‌زیستی جالب و عجیب کرم لوله‌ای با نوعی باکتری به نام Riegeria. این دو با یکدیگر چرخه‌ای شیمیایی (به نام کموسنتز) تشکیل می‌دهند که طی این چرخه، انرژی به جای نور آفتاب، از طریق یک فرایند شیمیایی جذب می‌شود.
این باکتری به اندازه‌ی کافی برای بقای کرم لوله‌ای مواد مغذی تولید می‌کند. کرم لوله‌ای برای جذب این مواد غذایی به دهان نیاز ندارد، زیرا باکتری داخل بدن این کرم زندگی می‌کند. هم‌چنین، این باکتری از مواد زائد درون بدن کرم نیز استفاده می‌کند؛ از این رو، کرم برای دفع این مواد به مقعد نیاز ندارد.
دو نکته این دوستی عجیب را برای دانشمندان به رابطه‌ی خاصی تبدیل کرده‌اند. طبیعتا، تمام کرم ها برای بهره‌مندی از فرایند کموسنتز، باید باکتری عامل این فرایند شیمیایی را بخورند. این مسئله این پیوند خیرخواهانه را میان باکتری و کرک لوله‌ای به رابطه‌ای منحصر به فرد تبدیل کرده است. به علاوه، این دو موجود تقریبا ۵۰۰ میلیون سال است که پیوند میان‌شان را حفظ کرده‌اند.
۳. زندگی در شرایط سخت
در ۲۰۰۸، دانشمندان به کاوش درباره‌ی یک غار گوگردی در کلرادو پرداختند. از آن‌جا که این غار به اندازه‌ای حاوی سولفید هیدروژن است که می‌تواند یک آدم را از پای دربیاورد، آن‌ها از تجهیزات تنفسی استفاده کردند و یک گروه پزشکی نیز در بیرون غار منتظر بود. علاوه بر گاز سمی، از سقف این غار قطرات اسید سولفوریک به پایین می‌ریزد که می‌تواند از لباس نیز عبور کند و باعث سوزش پوست شود.
دانشمندان، با تعجب، گونه‌ی جدید و زنده‌ای از کرم در این محیط مرگبار پیدا کردند. دانشمندان کرمی را که داخل غار گوگردی پیدا کرده بودند، Limnodrilus sulphurensis نامیدند و آن را در دسته‌ی موجودات شدیددوست طبقه‌بندی کردند. این دسته از موجودات می‌توانند در مکانی رشد و نمو کنند که بیشتر حیوان‌ها، حشرات، و انسان‌ها در آن مکان از بین خواهند رفت.
هم‌چنین، رنگ قرمز خونی این کرم کوچک نیز جالب و عجیب است. هموگلوبین داخل بدن این کرم بیشتر از هر گونه‌ی دیگری می‌تواند به اکسیژن متصل شود. همین مسئله می‌تواند کمبود سطوح اکسیژن را در غار گوگردی جبران کند، و هم‌چنین باعث قرمز شدن رنگ این موجود شود.
کرم قرمز رنگ دیگری نیز وجود دارد که در بستر دریا در کنار منافذ خروج سولفید هیدروژن زندگی می‌کنند. البته، این کرم‌های دریایی برای تجزیه‌ی این سم از نوعی باکتری استفاده می‌کنند، ولی ظاهرا کرم غار گوگردی می‌تواند به تنهایی از عهده‌ی این کار بر بیاید.
۲. بازسازی مغز
پژوهشگران از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ بر روی تعدادی کرم روبانی به انجام مطالعه پرداختند. آن‌ها ۲۲ گونه از این کرم ها را از کشورهای آرژانتین، ایالات متحده، نیوزلند، و اسپانیا جمع‌آوری کردند، و برای انجام آزمایش‌هایی در خصوص توانایی بازسازی بدنی این کرم‌ها، آن‌ها را به آزمایشگاه انتقال دادند.
هشت گونه از این کرم‌ها بعد از چندین بار قطع شدن سرشان، به شکلی باورنکردنی، مجددا سرهای جدیدی به دست آوردند. این سرها شامل مغز نیز بودند. یک گونه از این کرم ها شاهکار بزرگی انجام داد، و علی‌رغم آن‌که نیمی از بخش جلویی بدن‌اش را از دست داده بود، توانست آن را بازسازی کند.
تجزیه و تحلیل دقیق‌تری که در ۲۰۱۹ به عمل آمد، یکی از باورهای علمی دانشمندان را زیر سوال برد. آن‌ها گمان می‌کردند، توانایی بازسازی در گونه‌های مختلف از یک جد مشترک آغاز شده است؛ ولی این مسئله در مورد کرم روبانی صدق نمی‌کند.
آزمایش‌ها مشخص کردند، جد مشترک به اندازه‌ی نسل‌های امروزی توانایی بازسازی سر را نداشته است. هر یک از این هشت گونه در طول فرایند تکامل به ویژگی‌های قابل توجهی دست پیدا کردند – این توانایی در هر کدام از این هشت گونه به صورت مشترک، و هم‌چنین به صورت مستقل به تکامل رسیده است.
۱. تجزیه‌ی پلاستیک
در ۲۰۱۷، یک دانشمند و زنبوردار هنگام رسیدگی به کندوهای زنبور متوجه‌ی وجود تعدادی انگل شد. وی کرم‌های موم‌خوار را از کندوها خارج کرد و موقتا داخل یک کیسه‌ی پلاستیکی ریخت. بعد از ادامه‌ی رسیدگی به امور کندوها، وی متوجه شد کیسه‌ی پلاستیکی حاوی کرم‌های موم‌خوار کاملا سوراخ شده است. این کرم ها پلاستیک را جویده بودند یا این‌که واقعا آن را خورده بودند.
اگر این انگل‌ها کیسه‌ی پلاستیکی را خورده باشند، با توجه به مشکل آلودگی روزافزون پلاستیک‌ها در محیط زیست در دهه‌های اخیر، آن‌ها می‌توانند به یک قهرمان تبدیل شوند. طی یک آزمایش عجیب، ثابت شد این کرم ها می‌توانند پلاستیک را تجزیه کنند.
پژوهشگران تعدادی از این کرم ها را له کردند و خمیر لزج حاصل از آن را روی کیسه‌های پلاستیکی مالیدند. این کیسه‌ها خشک و ناپدید شدند. این لحظات برای دانشمندان فوق‌العاده هیجان‌آور بودند، زیرا پلاستیک به شکل آزاردهنده‌ای به سختی تجزیه می‌شود.
طی دومین آزمایش، ۱۰۰ کرم موم‌خوار توانستند ۹۲ میلی‌گرم پلی‌اتیلن را ظرف ۱۲ ساعت ببلعند – ۱۴۰۰ برابر سریع‌تر از هر باکتری که پیش‌تر در آزمایش‌ها مورد استفاده قرار گرفته بود. دانشمندان معتقدند، این کرم ها دارای آنزیمی هستند که می‌تواند موم زنبور عسل را تجزیه کند تا آن‌ها بتوانند راحت‌تر موم را مصرف کنند. همین آنزیم می‌تواند پلاستیک را نیز تجزیه کند. اگر دانشمندان بتوانند این ترکیب را بازتولید کنند، می‌توان به طور انبوه پلاستیک‌ها را نابود کرد.