غده تیروئید یک اندام کوچک پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن شما درست زیر جعبه صدا (حنجره) قرار دارد. وسط بدن پروانه را در مرکز گردن خود تصور کنید و بال‌ها را در اطراف نای. وظیفه اصلی تیروئید کنترل متابولیسم بدن است. متابولیسم فرآیندی است که بدن شما از آن برای تبدیل غذا به انرژی استفاده می‌کند.
تیروئید هورمون‌های T4 و T3 را برای کنترل متابولیسم شما ایجاد می‌کند. این هورمون‌ها در سراسر بدن کار می‌کنند تا به سلول‌های بدن بفهمانند که چقدر انرژی مصرف کنند. آن‌ها دمای بدن و ضربان قلب شما را نیز کنترل خواهند کرد.
هنگامی که تیروئید شما به درستی کار می‌کند، دائماً هورمون می‌سازد، آن‌ها را آزاد کرده و سپس هورمون جدیدی را جایگزین آنچه استفاده شده است می‌سازد. این کار متابولیسم شما و تمام سیستم های بدن شما را کنترل می‌کند.
میزان هورمون‌های تیروئید در جریان خون توسط غده هیپوفیز که در مرکز جمجمه در زیر مغز قرار دارد، کنترل میشود. هنگامی که غده هیپوفیز کمبود یا بیش از حد هورمون تیروئید را احساس می‌کند، هورمون خود (هورمون محرک تیروئید یا TSH) را تنظیم و آن را به تیروئید می‌فرستد تا مقادیر را متعادل کند.
کم کاری و پرکاری تیروئید
اگر مقدار هورمون‌های تیروئید خیلی زیاد باشد پرکاری تیروئید یا در صورتی که خیلی کم باشد فرد دچار کم کاری تیروئید شده است. در هر دو شرایط لازم است که فرد هر چه سریع‌تر به دکتر متخصص و فوق تخصص غدد اصفهان مراجعه داشته باشد تا بررسی‌های لازم و راه درمان پیش گرفته شود.
علائم کم کاری تیروئید کدامند؟
علائم کم کاری تیروئید به شدت بیماری بستگی دارد. مشکلات معمولاً به آرامی و اغلب در طی چندین سال ایجاد می‌شوند. در ابتدا ممکن است به سختی متوجه علائم کم کاری تیروئید، مانند خستگی و افزایش وزن شوید و یا ممکن است فکر کنید آن‌ها فقط بخشی از روند پیر شدن هستند. اما از آنجایی که متابولیسم شما به کندی ادامه می‌دهد، ممکن است مشکلات آشکارتری ایجاد شود.
اگر بخواهیم به طور کلی بگوییم، علائم کم کاری تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– خستگی
– حساسیت بیشتر به سرما
– یبوست
– خشکی پوست
– افزایش وزن
– پف صورت
– صدای خشن
– موهای زبر
– ضعف عضلانی
– درد عضلانی
– چرخه‌های قاعدگی سنگین‌تر از حد معمول یا به شکل نامنظم
– نازک شدن موها
– آهسته شدن ضربان قلب (برادی کاردی)
– افسردگی
– مشکلات حافظه
کم کاری تیروئید در نوزادان
همه افراد از جمله نوزادان ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شوند. اکثر نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با غده‌ای که به درستی کار نمی‌کند متولد می‌شوند، سریعا علائمی نشان نخواهند داد. اما اگر کم کاری تیروئید تشخیص داده و درمان نشود، علائم شروع به ظاهر شدن می‌کنند. علائم کم کاری تیروئید در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– مشکلات تغذیه
– رشد ضعیف
– افزایش وزن
– زرد شدن پوست و قسمت سفیدی چشم‌ها (وضعیتی به نام یرقان)
– یبوست
– تاخیر در رشد دندان‌های دائمی
– خشکی خشک
– رشد زبان
– ورم یا برآمدگی نرم در نزدیکی ناف (وضعیتی به نام فتق نافی)
هنگامی که کم کاری تیروئید در نوزادان درمان نمی شود، حتی در موارد خفیف، می‌تواند منجر به مشکلات شدید رشد جسمی و ذهنی شود. به همین دلیل باید هرچه سریع‌تر به دکتر متخصص و فوق تخصص غدد کرج با تجربه مراجعه کنند.
چه افرادی در معرض ابتلا کم کاری تیروئید هستند؟
کم کاری تیروئید می‌تواند افراد را در هر سنی و با هر جنسیت و نژادی تحت تاثیر قرار دهد. کم کاری تیروئید یک بیماری شایع است؛ به ویژه در میان زنان بالای 60 سال. زنان معمولاً بیشتر از اوایل زندگی، بعد از یائسگی در معرض کم کاری تیروئید خواهند بود.
علل کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید می‌تواند علل زیادی داشته باشد .این علل احتمالی عبارتند از:
– بیماری خودایمنی:
شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید یک بیماری خود ایمنی به نام بیماری هاشیموتو است. بیماری‌های خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی بسازد که به بافت‌های سالم حمله می‌کنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر می‌کند و بر توانایی آن در ساخت هورمون تأثیر می‌گذارد.
– جراحی تیروئید:
جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید می‌تواند توانایی غده برای ساخت هورمون‌های تیروئید را کاهش دهد یا آن را به طور کامل متوقف کند.
– پرتودرمانی:
پرتوهای مورد استفاده برای درمان سرطان‌های سر و گردن می‌تواند غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به کم کاری تیروئید شود.
– تیروئیدیت:
زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید ملتهب میشود. این ممکن است به دلیل عفونت باشد یا می‌تواند ناشی از یک اختلال خود ایمنی یا بیماری دیگری باشد که بر تیروئید تأثیر می‌گذارد. تیروئیدیت می‌تواند تیروئید را تحریک کند تا تمام هورمون تیروئید ذخیره شده خود را به یکباره آزاد کند. این موضوع باعث افزایش فعالیت تیروئید می شود، وضعیتی به نام پرکاری تیروئید. پس از آن، تیروئید کم کار میشود.
یکی از علل نسبتا نادر کم کاری تیروئید، نارسایی غده هیپوفیز در تولید کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) است. این موضوع معمولا به دلیل تومور غیر سرطانی غده هیپوفیز است.
– بارداری:
برخی از افراد در طی یا بعد از بارداری دچار کم کاری تیروئید می‌شوند. اگر کم کاری تیروئید در دوران بارداری اتفاق بیفتد و درمان نشود، خطر از دست دادن بارداری، زایمان زودرس و پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد. پره اکلامپسی باعث افزایش قابل توجه فشار خون در سه ماه آخر بارداری میشود. کم کاری تیروئید نیز می‌تواند به طور جدی روی جنین در حال رشد تأثیر بگذارد.
– کاهش ید:
غده تیروئید برای ساختن هورمون‌های تیروئید به ماده معدنی ید نیاز دارد. ید عمدتاً در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می‌کنند و نمک یددار یافت میشود. کم بودن ید می‌تواند منجر به کم کاری تیروئید شود. ید بیش از حد نیز می‌تواند کم کاری تیروئید را در افرادی که قبلاً این بیماری را دارند بدتر کند.
عوامل خطر کم کاری تیروئید
اگرچه هر کسی ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شود، اما افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند و باید خیلی سریع به متخصص غدد مراجعه کنند:
– خانم‌ها
– افراد با سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
– افراد مبتلا به بیماری خودایمنی مانند دیابت نوع 1 یا بیماری سلیاک
عوارض کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید اگر در زمان مناسب درمان نشود می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی شود. از جمله:
گواتر:
کم کاری تیروئید ممکن است باعث بزرگتر شدن غده تیروئید شود. به این حالت گواتر می‌گویند. گواتر بزرگ ممکن است مشکلاتی در بلع یا تنفس ایجاد کند.
مشکلات قلبی:
کم کاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش خطر بیماری قلبی و نارسایی قلبی شود.این موضوع عمدتا به این دلیل است که افراد مبتلا به تیروئید کم کار تمایل به ایجاد سطوح بالای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) – کلسترول بد دارند.
نوروپاتی محیطی:
کم کاری تیروئید که بدون درمان برای مدت طولانی ادامه دارد، می تواند به اعصاب محیطی آسیب برساند. این اعصاب هستند که اطلاعات را از مغز و نخاع به بقیه بدن منتقل می‌کنند. نوروپاتی محیطی ممکن است باعث درد، بی حسی و گزگز در بازوها و پاها شود.
ناباروری:
سطوح پایین هورمون تیروئید می‌تواند در تخمک گذاری اختلال ایجاد کرده و باروری را محدود کند. برخی از علل کم کاری تیروئید مانند اختلالات خودایمنی نیز می‌توانند به باروری آسیب برسانند.
نقائص هنگام تولد:
نوزادان متولد شده از افراد مبتلا به بیماری تیروئید درمان نشده ممکن است در مقایسه با نوزادان متولد شده از مادرانی که بیماری تیروئیدی ندارند، در معرض خطر بیشتری برای نقایص مادرزادی باشند.
نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید که در بدو تولد وجود دارند و درمان نمی‌شوند در معرض خطر مشکلات جدی رشد جسمی و ذهنی هستند. اما اگر این عارضه در چند ماه اول زندگی تشخیص داده شود، احتمال پیشرفت معمولی بسیار عالی است.
میکسدم کما:
این وضعیت نادر و تهدید کننده زندگی، زمانی رخ می‌دهد که کم کاری تیروئید برای مدت طولانی ادامه یابد. کما میکسدما ممکن است در اثر مصرف داروهای آرام بخش، عفونت یا استرس‌های دیگر روی بدن ایجاد شود. علائم آن شامل عدم تحمل شدید سرما و خواب آلودگی، به دنبال آن کمبود شدید انرژی و سپس بیهوشی است. کما میکسدم نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
درمان کم کاری تیروئید
برای درمان تیروئید پس از مراجعه به فوق تخصص غدد تیروئید، به احتمال زیاد سریعا آزمایش‌هایی انجام شده و پس از آن دارودرمانی شروع میشود.
در شرایطی هم که بدن فرد پاسخ مطلوبرا به داروهای درمان کم کاری تیروئید ندهد متخصص تیروئید سایر روش‌های درمانی را یا به صورت مجزا و یا ترکیبی آغاز می‌کند.
برای کم کاری تیروئید به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان به موقع تیروئید کم کار خود، هرچه سریع‌تر به یک دکتر متخصص و فوق تخصص غدد کرمان با تجربه مراجعه کنید تا روش‌های درمانی لازم برای شما تجویز شود.
فراموش نکنید که هر نوع بیماری اگر به موقع درمان و پیگیری نشود ممکن است سایر اجزای بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد و مشکلاتی جدی‌تر به‌وجود آورد.