در ابتدای ۲۰۱۹، یک فرد یا گروهی ناشناس از برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان وب یک ارز رمزنگاری شده به نام بیت کوین راه‌اندازی کردند. این فرد یا گروه با نام ساتوشی ناکاموتو مشهور شده‌اند. طی سال‌های بعد، فناوری پایه‌ی بیت کوین به صورت مستقل توسعه پیدا کرد، و رمز ارزهای متعددی از آن به وجود آمدند که اکنون برای رقابت با بیت کوین تلاش می‌کنند. از نگاه یک فرد بیرون از دنیای رمز ارزها، ممکن است بازار امروز ارزهای دیجیتال تا حدودی به گروهی شبیه باشد که برای رقابت در جلب نظر سرمایه‌گذاران، پیشنهادهای مشابه‌ای به آن‌ها ارائه می‌دهند. در ادامه با ما همراه باشید تا ۴ مهمترین انواع اصلی ارزهای رمزنگاری شده را بشناسید.
انواع اصلی ارزهای رمزنگاری شده
بین رمز ارزهایی که امروزه در بازار وجود دارند، اندکی تنوع دیده می‌شود. آن‌ها بر نسخه‌های متفاوتی از فناوری اصلی بلاک چین که بیت کوین بر پایه‌ی آن به وجود آمد، عمل می‌کنند، و البته، همه‌ی آن‌ها برای ارائه‌ی عملکردی مشابه‌ی ارزهای فیات یا همان پول معمولی طراحی نشده‌اند. پی بردن به جزییات این رمز ارزها نیازمند مطالعه‌ی دقیق و درک نسبتا جامعی از نحوه‌ی کارکرد ارزهای رمزنگاری شده تحت بلاک چین است.
در این مقاله، به منظور راهنمایی افرادی که تاکنون وقت و انرژی کافی برای بررسی فناوری ارزهای رمزنگاری شده صرف نکرده‌اند، توضیح مختصری درباره‌ی ۴ مهمترین انواع اصلی ارزهای رمزنگاری شده و فواید هر یک از آن‌ها برای کاربران ارائه خواهیم داد.
چهار نوع اصلی ارزهای رمزنگاری شده عبارت هستند از
۱. گواه اثبات کار (PoW)
۲. گواه اثبات سهام (PoS)
۳. توکن
۴. استیبل کوین
۱. گواه اثبات کار (PoW)
برای شروع کار، ابتدا به سراغ نخستین نوع ارزهای رمزنگاری شده می‌رویم که کار خود را با بیت کوین آغاز کرد؛ این نوع رمز ارز بر پایه‌ی فناوری بلاک چین استوار است و برای پردازش تراکنش‌ها از مفهومی به نام گواه اثبات کار یا Proof of Work (PoW) استفاده می‌کند. البته، برای درک مفهوم گواه اثبات کار ابتدا باید مفهوم بلاک چین را کاملا متوجه شوید.
به زبان ساده، بلاک چین یک سیستم دفتر کل توزیع‌شده است. هر یک از کامپیوترهای شرکت‌کننده در یک شبکه‌ی بلاک چین (که node یا گره مشهور نامیده می‌شوند) یک کپی کامل از دفتر کل سیستم را در اختیار دارد. این سیستم تا حدودی شبیه به اشتراک‌گذاری نسخه‌ای از یک دفتر ثبت چک به چندین نفر است – با این تفاوت که هیچ یک از این افراد نمی‌توانند چیزی را به این دفتر ثبت اضافه کنند.
برای افزودن یک تراکنش، گره‌ها یا همان کامپیوترهای متصل به شبکه برای حل یک مسئله‌ی رمزنگاری شده‌ی پیچیده که نشان‌دهنده‌ی داده‌های افزوده شده به شبکه هستند، با یکدیگر رقابت می‌کنند. این همان فرایندی است که در میان عموم به ماینینگ یا استخراج بیت کوین شهرت یافته – زیرا نخستین گره‌ای که به پاسخ درست برسد، به پاداش شبکه دست پیدا خواهد کرد. این یک راه امن و بسیار مطمئن برای حفظ سوابق است که در آن کاربران بر صحت تمامی اطلاعات نظارت می‌کنند.
امنیت فناوری بلاک چین، علاوه بر آن‌که باعث ایجاد رمز ارزها شده است، شرایطی را فراهم کرده که سایر صنایع نیز بتوانند از فواید آن بهره‌مند شوند. شرکت وال‌مارت از این فناوری برای مدیریت زنجیره‌ی تامین تولید خود استفاده می‌کند؛ شرکت حمل و نقل مرسک با استفاده از این فناوری کانتینرهای در حال حرکت خود را در سرتاسر جهان ردیابی می‌کند؛ و حتی صنعت الماس نیز این فناوری را به گونه‌ای با شرایط خود هماهنگ کرده است که با استفاده از آن می‌تواند سنگ‌های گرانبها را در طول حرکت در زنجیره‌ی ارزش ردیابی کند.
مزایا گواه اثبات کار
مزیت این نوع از ارزهای رمز نگاری شده به همان شیوه‌ی اثبات کار مربوط می‌شود. اثبات بخشی از فرایند پیگیری برای تایید کل شبکه است. همین مزیت دفتر کل را به طور کامل معتبر و مورد موافقت تمام طرف‌ها قرار می‌دهد. این سیستم ذاتا امن و قدرتمند است، زیرا تنها راه شناخته شده برای اعمال تغییر در آن، به دست گرفتن کنترل بیش از نیمی از تمام گره‌ها (یا کامپیوترهای متصل به شبکه) است.
معایب گواه اثبات کار
عیب عمده‌ی سیستم بلاک چین گواه اثبات کار میزان توان کامپیوتری و محاسباتی مورد نیاز آن برای انجام کار است. از آن‌جا که همه‌ی گره‌ها باید بر روی همه‌ی تراکنش‌ها کار کنند، صرفا افزوده شدن گره‌های جدید تاثیری بر سرعت کلی یا توان عملیاتی شبکه ندارد. به همین خاطر، سیستم‌های گواه اثبات کار به خوبی قابل توسعه نیستند و از برخی جهات نیز ناکارآمد هستند. حتی نتایج یک مطالعه نشان دادند، شبکه‌ی بلاک چین در این سیستم‌ها به تنهایی هم‌اندازه‌ی میزان برق مصرفی شهر لاس‌وگاس، برق مصرف می‌کند؛ همین مسئله برای ادامه‌ی فعالیت این نوع از رمز ارزها در بازار ارزهای رمزنگاری شده به عنوان یک مانع به شمار می‌رود.
رمز ارزهای استفاده‌کننده از گواه اثبات کار
هم‌اکنون دو رمز ارز مهمی که بر سیستم گواه اثبات کار وابسته هستند، به عنوان بزرگ‌ترین و مهمترین رمز ارزهای بازار شناخته می‌شوند: بیت کوین و اتریوم. این دو رمز ارز در کنار هم دارای حدود ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌ی بازار هستند – این رقم سایر رقبا را بسیار کوچک جلوه می‌دهد. گواه اثبات کار به عنوان فناوری اولیه‌ی دنیای ارزهای رمزنگاری شده، ثبات و تاب‌آوری خود را به اثبات رسانده و طی چند سال گذشته، به دو رمز ارز برتر بازار ارزشی بی‌سابقه بخشیده است.
۲. گواه اثبات سهام (PoS)
مشکل عمده‌ی سیستم‌های گواه اثبات کار این است که به خوبی توسعه‌پذیر نیستند. به منظور غلبه بر این مشکل، مدل اجماع متفاوتی برای بلاک چین ایجاد شد که به استخرهای کوچک‌تری از گره‌ها امکان می‌دهد تراکنش‌ها را اعتبارسنجی کنند. این مدل به عنوان گواه اثبات سهم (PoS) شناخته می‌شود، و به روش کاملا متفاوت از گواه اثبات کار، امنیت شبکه را تضمین می‌کند.
در سیستم گواه اثبات سهام لازم نیست همه‌ی گره‌ها همه‌ی تراکنش‌ها را اعتبارسنجی کنند. در عوض، گره‌های شرکت‌کننده باید از دارایی‌های رمز نگاری شده‌ی خود به عنوان یک سپرده برای ملحق شده به گروه اعتبارسنجی یک تراکنش استفاده کنند. این سپرده همان چیزی است که مفهوم اثبات سهام از آن به وجود آمده است. هر گره‌ای که قصد فریب یا انتقال داده‌های نادرست را در دفتر کل داشته باشد، به طور خودکار سپرده‌ی خود را به عنوان جریمه از دست می‌دهد. آن‌هایی که بر اساس قانون عمل می‌کنند، بابت سپرده‌شان و به عنوان پاداش مقداری سود دریافت می‌کنند. در بلاک چین گواه اثبات سهام، سیستم پاداش‌دهی باعث افزایش امنیت و کارایی شبکه می‌شود.
مزایای گواه اثبات سهام
همان‌طور که شاید حدس زده باشید، مزیت عمده‌ی بلاک چین گواه اثبات سهام سرعت پردازش آن است. از آن جا که گره‌های شرکت‌کننده می‌توانند به گروه‌های کوچک‌تر تقسیم شوند تا روی تراکنش‌های مختلف کار کنند، رمز ارزهای استفاده‌کننده از این سیستم این قابلیت را به دست می‌آورند که در تراکنش‌های موازی نیز عمل کنند؛ به این ترتیب، هزینه‌های پردازش تراکنش‌ها کم‌تر می‌شود. در اهمیت این مسئله نمی‌توان اغراق کرد.
حتی اتریوم، یکی از ستون‌های اصلی سیستم گواه اثبات کار، در آستانه‌ی تغییر رویه به سمت بلاک چین گواه اثبات سهام است. طراحان اتریوم پیوستن به اثبات گواه سهام را به عنوان تنها راه برای جلوگیری از گرفتار شدن در تنگنایی می‌دانند که سیستم‌های گواه اثبات کار در حال گسترش را نهایتا عملا به تعطیلی خواهد کشاند.
معایب گواه اثبات سهام
عیب عمده‌ی بلاک چین‌های گواه اثبات سهام این است که امنیت آن‌ها روی کاغذ در مقایسه با سیستم‌های گواه اثبات کار کم‌تر است، و این خطر وجود دارد که به مرور زمان از حالت غیرمتمرکز خارج شوند. از نظر امنیتی، نگرانی از دست رفتن سهم شرکت‌کننده‌‌ها در صورت انجام کارهای خلاف قانون فقط هنگامی کارساز است که میزان سهم هر یک از آن‌ها از مبلغی که در ازای قانون‌شکنی به دست می‌آورند، بیشتر باشد. برای مثال، اگر یکی از گره‌ها موفق شود یک تراکنش جعلی با ارزشی بیشتر از سهم خود به بلاک چین بیفزاید، پاداش و مشوق انجام کارهای قانونی در این سیستم برای کاربران بی‌ارزش خواهد شد.
مشکل دیگر سیستم گواه اثبات سهام این است که هر یک از گره‌ها تا چه میزان می‌تواند رمز ارزهای یک سیستم گواه بر سهام را کنترل کند. هر چه دارایی‌های یک گره بیشتر باشد، می‌تواند وارد تراکنش‌های بیش‌تری شود و سود بیش‌تری نیز به دست بیاورد. این وضعیت می‌تواند اصطلاحا اثر گلوله برفی ایجاد کند؛ به این معنی که گره‌های قدرتمند روز به روز بر قدرت‌شان افزوده می‌شود تا جایی که بتوانند بر کل شبکه مسلط شوند. از آن جا که یکی از ویژگی‌های کلیدی رمز ارزها این است که آن‌ها هرگز تحت سلطه و کنترل متمرکز قرار نمی‌گیرند، این مشکل سیستم گواه اثبات سهام می‌تواند به پاشنه‌ی آشیل رمز ارزهای استفاده‌کننده از آن در آینده‌ای دور یا نزدیک تبدیل شود.
رمز ارزهای استفاده‌کننده از گواه اثبات سهام
هم‌اکنون رمز ارزهای متعددی بر پایه‌ی بلاک چین‌های گواه اثبات سهام استوار هستند. از جمله مهمترین این رمز ارزها می‌توان به ایوس آیو، دش، و ترون اشاره کرد. اگرچه این رمز ارزها در مقایسه با غول‌های سیستم گواه اثبات کار بسیار کوچک هستند، شرایط به شکل قابل ملاحظه‌ای در حال تغییر است. زیرا همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، اتریوم در حال ملحق شدن به رمز ارزهای گواه اثبات سهام است. هم‌چنین، بهتر است به این نکته توجه کنید که اکثریت رمز ارزها جدید و در حال توسعه بر سیستم گواه اثبات سهام استوار هستند؛ به این ترتیب، آینده‌ی این فناوری توسعه‌پذیر بسیار روشن است.
۳. توکن
دو نوع رمز ارزی که در بخش‌های بالا درباره‌شان توضیح دادیم، از نظر فناوری پایه‌شان از یکدیگر متمایز هستند. با این حال، این تنها عامل تمایز میان رمز ارزهای موجود در بازار نیست. هم‌چنین، از نظر اهداف پیشنهادهای مختلف در بازار نیز میان رمز ارزها تفاوت وجود دارد. همین تفاوت‌ها باعث ایجاد نوع دیگری از رمز ارزها شده‌اند: توکن‌ها.
توکن‌ها از این نظر با رمز ارزهای سنتی متفاوت هستند که برای استفاده به عنوان ارز یا پول معمولی طراحی نشده‌اند. توکن‌ها بر اساس بلاک چین‌های موجود نظیر اتریوم درست شده‌اند، و به عنوان یک سیستم مستقل وجود ندارد. شاید ساده‌ترین راه برای درک مفهوم توکن این باشد که به ژتون‌هایی که در کازینو مورد استفاده قرار می‌گیرند، فکر کنید. با این‌که آن‌ها نماینده‌ی پول نقد یا سایر دارای‌های ارزشمند هستند، فقط در همان کازینویی معتبر و قابل استفاده‌اند که آن را منتشر کرده است.
برای مثال، یک شرکت پخش موسیقی آنلاین به نام میوزیکوین شرایطی را فراهم کرده است که شنوندگان بتوانند با استفاده از توکنی به نام میوزیک، مستقیما به هنرمندان محبوب‌شان پول پرداخت کنند. این توکن به خودی خود بر پایه‌ی بلاک چین اتریوم (که میزبان اکثر توکن‌ها است) کار می‌کند، و نمی‌تواند مستقیما به ارز فیات یا ارز رایج تبدیل شود. در عوض، هنرمندانی که این توکن را دریافت می‌کنند، پیش از نقد کردن درآمدشان، باید آن را به رمز ارزهای استانداردی نظیر بیت کوین یا اتریوم تبدیل کنند.
مزایای توکن
همان‌طور که شاید حدس زده باشید، توکن‌های رمزنگاری شده دارای کاربردهای گسترده‌ای هستند. از آن‌جا که این توکن‌ها می‌توانند به عنوان نمادی از دارایی‌ها یا واحد‌های ارزش استفاده شوند، برای کاربردهای تک منظوره‌ای که بر پایه‌ی بلاک چین‌های موجود درست شده‌اند، بسیار مناسب هستند تا بتوانند به بازارهای غیر قابل نقدشونده ویژگی نقدشوندگی بدهند. بازار املاک نمونه‌ی کلاسیکی برای این ایده است. مالکان با معرفی دارایی‌های ملکی خود به صورت توکن، هنگامی که بخواهند با سهام یا اوراق قرضه‌ی خود معامله کنند، می‌توانند سهم املاک خود را مبادله کنند. هم‌چنین، از توکن‌ها می‌توان در بازار کالا نیز استفاده کرد؛ مثلا در بازار مبادلات انرژی و غیره.
معایب توکن
توکن‌های رمزنگاری شده هنگامی که به عنوان واسطه‌ای ساده برای تبدیل استفاده می‌شوند، بسیار کاربردی و مفید هستند. با وجود این، هنگامی مشکل ایجاد می‌شود که بخواهیم ارزش آن را از هر اکوسیستمی که متعلق به آن است، استخراج کنیم. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، توکن‌ها را نمی‌توان مستقیما به ارز فیات یا پول رایج تبدیل کرد؛ بنابراین، ارزیابی ارزش دقیق آن‌ها در هر لحظه‌ی خاص بسیار دشوار است. به علاوه، توکن‌ها همیشه در معرض خطر اتفاقاتی هستند که برای بلاک چین پایه‌ی آن‌ها رخ می‌دهند.
اگر یک بلاک چین مورد حمله قرار بگیرد، این حمله بر تمام توکن‌های مربوط به آن بلاک چین تاثیر می‌گذارد. هم‌چنین، اگر بلاک چین پایه‌ی توکن‌ها تصمیم به ایجاد تغییرات فنی بگیرد (مثلا تغییر اتریوم از PoW به PoS)، ممکن است تاثیرات و عواقب قابل توجهی بر آن توکن‌ها داشته باشد.
توکن‌های اصلی
با تعجب فراوان باشد گفت، تعداد توکن‌های موجود آن‌قدر زیاد است که فهرست کردن آن‌ها تقریبا غیر ممکن خواهد بود. با وجود این، به طور کلی دو توکن محبوب و پرکاربرد وجود دارد: توکن بت (BAT) و تتر (Tether). بت که به زبان انگلیسی از سه حرف اول کلمه‌هایBasic Attention Token (توکن با توجه اساسی) ساخته شده است، به عنوان سیستم پرداخت مرورگر جدید بریو استفاده می‌شود. ایده‌ی پشت این توکن این است که در ازای مشاهده‌ی آگهی‌های آنلاین به کاربران پاداش پرداخت شود – از این ایده به عنوان ابزاری برای تغییر جریان حاضر که به استفاده‌ی رایج از فناوری ضد تبلیغ منجر شده، استفاده می‌شود. از سویی دیگر، تتر توکنی است که تنها هدف از ایجاد آن، حفظ ارزشی معادل یک دلار آمریکا در هر شرایط و وضعیتی است. هم‌چنین، تتر عضو گروه دیگری از رمز ارزها است که در بخش بعد به توضیح آن می‌پردازیم: استیبل کوین.
۴. استیبل کوین
همان طور که از نام آن بر می‌آید، استیبل کوین‌ها نوعی رمز ارز هستند که فقط با هدف ذخیره ارزش قابل اعتماد ایجاد شده‌اند. دلیل ایجاد این رمز ارزها این بود که ارزش رمز ارزهای استانداردی نظیر بیت کوین و اتر (اتریوم کوین) در یک دوره‌ی زمانی کوتاه به شدت دارای نوسان هستند، و این مسئله مدیریت آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند. به همین خاطر نیز برخی از سرمایه‌گذاران در رمز ارزها توانستند یک شبه میلیاردر بشوند؛ البته، ارزش خالص این دارایی‌ها نیز ممکن است به سرعت از بین برود.
استیبل کوین‌ها ترکیبی از توکن‌ها و رمز ارزهای استاندارد هستند؛ از این لحاظ که آن‌ها بر پایه‌ی بلاک چین‌های موجود ساخته شده و در عین حال، می‌توانند با ارز فیات یا همان پول رایج مبادله شوند. استیبل کوین‌ها نقش مهمی در بازار ایفا می‌کنند؛ آن‌ها شرایط را برای تراکنش‌های روزانه و پر کاربردی مهیا کرده‌اند که عاری از نوسانات ارزش هستند. بیشتر استیبل کوین‌ها از طریق هماهنگ کردن ارزش‌شان با یک یا چند ارز فیات، و حفظ ارزش این پول‌های رایج به عنوان تضمینی برای ارزش توکن‌ها به این ویژگی دست یافته‌اند.
مزایای استیبل کوین‌ها
یکی از موانع عمده بر سر راه یکپارچه‌سازی ارزهای رمزنگاری شده با اقتصاد کلان دنیا ویژگی بارز آن‌ها از لحاظ نوسان ارزش است. این مسئله کار را برای بانک‌ها در استفاده از رمز ارزها، برای خرده‌فروشان در پذیرش آن‌ها به عنوان بهای دریافتی در قبال کالاهای‌شان، و برای افراد در استفاده از آن‌ها به عنوان وسیله‌ای برای پس‌انداز دشوار می‌کند.
اکنون، استیبل کوین‌هایی نظیر تتر (که ارزش آن به دلار آمریکا وابسته است) به عنوان واسطه ذخیره‌ی پول برای سرمایه‌گذاران توسط صرافی‌های رمز ارزها مورد استفاده قرار می‌گیرند – به عنوان چیزی شبیه ارز فیات در قالب یک توکن. بدون وجود استیبل کوین‌ها، خرید و فروش دارایی‌های رمزنگاری شده برای سرمایه‌گذاران، به دلیل نیاز به برداشت دارایی‌ها جهت جلوگیری از ضرر، بسیار دشوار خواهد بود.
معایب استیبل کوین‌ها
عیب عمده‌ی استیبل کوین‌ها این است که دارندگان این کوین‌ها باید به شرکت‌هایی وابسته باشند که آن‌ها را در حفظ ذخایر نقدی حقیقی، جهت ضمانت ارزش دارایی‌های‌شان، مدیریت کنند. به خصوص، در مورد رفتارهای تتر از لحاظ ذخایر ارزی آن حرف و حدیث‌هایی وجود دارند. از آن جا که استیبل کوین‌ها از پشتیبانی دولت‌ها بهره‌مند نیست، ممکن است به دلیل ضعف در مدیریت، نتوان آن‌ها را از کاهش ارزش یا نابودی‌شان نجات داد.
استیبل کوین‌های مهم
علاوه بر تتر، که تقریبا ۹۰ درصد از حجم معاملات استیبل کوین‌ها را به خود اختصاص داده است، هم‌اکنون چند مورد دیگر از استیبل کوین‌ها نیز در بازار وجود دارند. مشهورترین موارد استیبل کوین‌ها به جز تتر عبارت هستند از پاکسوس، جمینی، و ترو یواس‌دی.
با وجود این، استیبل کوین دیگری نیز به تازگی به بازار آمده که در ماه‌های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. لبیرا یا دیم، رمز ارزی که توسط فیس‌بوک عرضه شده و دو سال پیش، هنگام معرفی آن بسیار بحث‌برانگیز شد؛ تا حدی که موضوع آن به جلسات کنگره‌ی آمریکا نیز کشیده شد. با وجود این، اگر استیبل کوین بتواند موانع نظارتی را از پیش رو بردارد، ممکن است یک شبه به مهمترین استیبل کوین تبدیل شود – و طی این فرایند، چهره‌ی بازار رمز ارزها را به کل تغییر دهد.
سخن آخر
تاکنون این مسئله کاملا واضح است که دنیای رمز ارزها چیزها بیش‌تری برای ارائه در اختیار دارد که شاید هنوز آن‌ها را درک نکرده‌ایم. این بازار متنوع از چهار گروه کاملا مجزا تشکیل شده است که در این مقاله به آن‌ها اشاره کرده‌ایم؛ هم‌چنین، برخی از انواع کوین‌ها و توکن‌ها وجود دارند که ممکن است به دو گروه از این رمز ارزها تعلق داشته باشند. هم‌چنین، لازم به ذکر است که این بازار تقریبا همیشه دارای نوسان و تغییرات پی در پی است. برای ثابت کردن این قضیه، همین بس که بدانید چیزهایی که هنگام نگارش این مقاله درباره‌ی رمز ارزها در این مقاله نوشته‌ایم، ممکن است هنگام مطالعه‌ی آن دستخوش تغییراتی شده باشند – و بیشتر توسعه‌ها و پیشرفت‌های بیش‌تری در خصوص استیبل کوین‌ها و گواه اثبات سهام به وجود آمده باشند.
به همین دلیل، به آسانی می‌توان پیش‌بینی کرد که انواع مختلف رمز ارزهای موجود در بازار به همین چهار نوع رمز ارزی که در این مقاله به معرفی آن‌ها پرداختیم، محدود نخواهند شد. در حقیقت، امکان دارد تا همین لحظه یا در آینده‌ی نزدیک، آن‌ها با انواع جدیدتری جایگزین شوند. به همین خاطر، آگاهی از شرایط روز و لحظه به لحظه‌ی رمز ارزها بسیار اهمیت دارد. آگاهی از شرایط روز رمز ارزها به مبنایی برای درک تغییراتی تبدیل می‌شود که بدون شک در آینده‌ای نزدیک رخ خواهند داد و شما را آماده می‌کند تا دگرگونی‌های دنیای رمز ارزها را در آینده به راحتی بپذیرید.