شدت علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌تواند به مرور زمان تغییر کند، بنابراین، مهم است که علائم هشداردهنده اولیه این اختلال را تشخیص دهید زیرا ممکن است نشان بدهند که علائم شما در حال عود یا بدتر شدن هستند.
۱. تشخیص علایم هشدار دهنده اختلال استرس پس از سانحه
مدیریت علائم PTSD مستلزم تلاش زیاد و استفاده‌ی منظم از مهارت‌های سالم مقابله است. گاهی اوقات ممکن است حفظ این مهارت‌های سالم مقابله، در مورد تجربه‌هایی که استرس زیادی وارد می‌کنند یا سبب تغییر در خلق و خوی فرد می‌شوند، دشوار باشد. به عنوان مثال، فرد مبتلا به PTSD (اختلال استرسی پس از آسیب روانی) ممکن است متوجه شود که از رفتارهای اجتنابی (مثلاً دور کردن خود از عزیزان) استفاده می‌کند یا به راهکارهای مقابله‌ای ناسالم مانند استفاده از مواد مخدر، خودآزاری عمدی یا بیش از اندازه خوردن متوسل شود. این روند منجر به بازگشت یا بدتر شدن علائم PTSD یا به عبارتی عود آن‌ها می‌شود. با توجه به این موارد، اهمیت زیادی دارد که همان ابتدا علائم و نشانه‌های این اختلال را تشخیص بدهیم.
در حالی که اصطلاح “پیشگیری از عود” معمولاً در مورد سوء مصرف مواد به کار می‌رود – به عنوان مثال، فردی که مشکل مصرف مواد داشته، و پس از یک دوره پرهیز دوباره به الکل یا مواد مخدر روی آورده‌است، می‌توانیم بگوییم که دوباره مشکل اعتیاد در او “عود کرده‌است”. البته این اصطلاح را می‌توان برای سایر اختلالات مانند PTSD نیز استفاده کرد.
۲. پیشگیری از عود PTSD
پیشگیری از عود، مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که به منظور کاهش احتمال بدتر شدن علائم (مثلا نشانه‌های PTSD) یا بازگشت فرد به رفتارهای ناسالم مانند استفاده از مواد، طراحی شده‌است. این مهارت‌ها عبارتند از:
– تشخیص علائم هشداردهنده‌ی اولیه که نشان‌دهنده‌ی احتمال بدتر شدن نشانه‌های اختلال هستند
– تشخیص شرایط پرخطر برای عود
– درک این‌که چگونه تصمیمات روزمره ممکن است شما را در مسیر عود نشانه‌های اختلال قرار بدهند (مثلاً نخوردن وعده‌ی ناهار ممکن است شما را در شرایطی قرار بدهد که مستعد بد شدن خلق و خوی باشید)
شما می‌توانید در مورد پیشگیری از عود به همان شیوه‌ای فکر کنید که در مورد جلوگیری از آتش فکر میکنید. ما می‌توانیم برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی اقدامات متعددی انجام دهیم، از قبیل داشتن کپسول آتش‌نشانی، استفاده از ردیاب‌های دود در خانه یا اطمینان از دور نگه داشتن چیزهای قابل اشتعال از شعله یا منبع گرما. هرچند با انجام همه‌ی این مراحل، آتش‌سوزی باز هم رخ می‌دهد. با این وجود، همه‌ی این اقدامات پیشگیرانه تاثیر زیادی برای کاهش دفعات و شدت آتش‌سوزی دارند.
به همین ترتیب، چندین اقدام وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از عود یا افزایش علائم PTSD یا اختلال وسواسی پس از آسیب روانی انجام دهید. این تصور که ممکن است علائم PTSD هرگز تحریک نشوند یا عود نکنند، غیرمنطقی است. برخی موارد خارج از کنترل ماست. به عنوان مثال، شما ممکن است سهواً چیزی را ببینید که آن واقعه آسیب‌زا را به یادتان بیاورد یا در مورد چیزی که شما را به یاد آن اتفاق می‌اندازد، وارد گفتگو شوید. سالگرد یک رویداد آسیب‌زا نیز اجتناب‌ناپذیر است و غالباً با تجدید علائم PTSD همراه خواهد بود.
با استفاده از مهارت‌های پیشگیری از عود، می‌توانید علائم هشداردهنده‌ی اولیه را در مورد عود یا بدتر شدن علائم PTSD شناسایی کنید، و به این ترتیب در اسرع وقت اقدامات لازم را صورت بدهید.
۳. علائم هشداردهنده PTSD
علائم معمولاً به صورت ناگهانی و بدون دلیل ایجاد نمی‌شوند. معمولاً برخی علائم هشداردهنده پیش از وقوع خودِ نشانه‌ها، به وجود می‌آیند. این علائم می‌توانند موارد زیادی باشند (بعضاً جزئی)، مانند تجربه کردن احساسات خاص، تغییر در افکار یا تغییر در رفتار. در ادامه علائم هشداردهنده رایج را می‌بینید. ببینید که آیا هر یک از این موارد با تجربه‌ی شما مطابقت دارد یا نه، اما به یاد داشته باشید که علائم و نشانه‌های PTSD همه منحصر به فرد هستند.
۴. بروز تغییر در شیوه‌ی تفکرتان
– “ادامه دادن درمانم دیگر برایم اهمیتی ندارد.”
– “هیچ چیز روی من تاثیرگذار نیست. حالم هرگز بهتر نخواهد شد. ”
– “هیچ کس به من یا کاری که انجام می‌دهم اهمیتی نمی‌دهد. چرا باید ادامه بدهم؟ ”
– “من کمی احساس غم و اندوه دارم. این بدان معنا است که دوباره در معرض افسردگی عمیق قرار خواهم گرفت. ”
۵. تغییر در خلق و خوی
– “اخیراً همه روی اعصاب من هستند.”
– “من احساس خوشبختی نمی‌کنم، حتی وقتی در کنار آدم‌هایی هستم که می‌دانم عاشق‌شان هستم.”
– ” احساس می‌کنم که عصبی شده‌ام، آرام و قرار ندارم.”
– “خلق و خوی من به سرعت در حال تغییر است. در عرض چند دقیقه، می‌توانم از حالت خوشحالی صرف به حالت غم و اندوه زیاد یا وحشت‌زدگی وارد شوم. ”
۶. تغییر در رفتارتان
– “صبح‌ها اصلا انرژی لازم را برای رسیدگی به خودم ندارم. روزها می‌گذرند و من حمام نمی‌روم. ”
– “من نمی‌خواهم دیگر در کنار دیگران باشم. خودم را از همه جدا کرده‌ام. ”
– “من بیشتر می‌نوشم، اما فقط برای این که کمی احساساتم را دور کنم.”
– “متوجه شده‌ام که نسبت به گذشته کم‌تر صحبت می‌کنم.”
۷. علائم هشدار شما چیست؟
آگاهی از علائم هشداردهنده شخصی‌تان کمک‌تان می‌کند که عود علائم PTSD پیش‌بینی‌شده باشد و خیلی برای‌تان غیرمنتظره به نظر نرسد. شناخت علائم هشداردهنده این امکان را برای‌تان فراهم می‌کند که با این تغییرات مقابله کنید قبل از آن‌که به سطح غیرقابل کنترلی برسند.
هنگامی که علائم هشداردهنده‌ی خودتان را شناسایی کردید، برنامه‌ای برای اقدامات مورد نیاز تهیه کنید. برای آماده کردن این برنامه می‌توانید به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید.
درمانگر یا روانپزشک‌تان ممکن است شما را در نوعی روان درمانی یا “گفتار درمانی” به نام تلقیح استرس وارد کند، که در آن یاد می‌گیرید شرایط استرس‌زا و پر از اضطراب را کنترل کنید.
در پایان، تحت نظر متخصص درمانگر تان، باید بدانید که چگونه می‌توانید به بهترین وجه با اختلال موجود مقابله کنید. علاوه بر این، ایده‌ی خوبی است که علائم هشداردهنده را با یک دوست یا یکی از عزیزان‌تان در میان بگذارید تا در صورت بروز مشکل، او نیز بتواند مراقب شما باشد و اگر هر نشانه‌ای عود کرد کمک‌تان کند که با آن مقابله کنید.
شدت علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌تواند به مرور زمان تغییر کند، بنابراین، مهم است که علائم هشداردهنده اولیه این اختلال را تشخیص دهید زیرا ممکن است نشان بدهند که علائم شما در حال عود یا بدتر شدن هستند.
۱. تشخیص علایم هشدار دهنده اختلال استرس پس از سانحه
مدیریت علائم PTSD مستلزم تلاش زیاد و استفاده‌ی منظم از مهارت‌های سالم مقابله است. گاهی اوقات ممکن است حفظ این مهارت‌های سالم مقابله، در مورد تجربه‌هایی که استرس زیادی وارد می‌کنند یا سبب تغییر در خلق و خوی فرد می‌شوند، دشوار باشد. به عنوان مثال، فرد مبتلا به PTSD (اختلال استرسی پس از آسیب روانی) ممکن است متوجه شود که از رفتارهای اجتنابی (مثلاً دور کردن خود از عزیزان) استفاده می‌کند یا به راهکارهای مقابله‌ای ناسالم مانند استفاده از مواد مخدر، خودآزاری عمدی یا بیش از اندازه خوردن متوسل شود. این روند منجر به بازگشت یا بدتر شدن علائم PTSD یا به عبارتی عود آن‌ها می‌شود. با توجه به این موارد، اهمیت زیادی دارد که همان ابتدا علائم و نشانه‌های این اختلال را تشخیص بدهیم.
در حالی که اصطلاح “پیشگیری از عود” معمولاً در مورد سوء مصرف مواد به کار می‌رود – به عنوان مثال، فردی که مشکل مصرف مواد داشته، و پس از یک دوره پرهیز دوباره به الکل یا مواد مخدر روی آورده‌است، می‌توانیم بگوییم که دوباره مشکل اعتیاد در او “عود کرده‌است”. البته این اصطلاح را می‌توان برای سایر اختلالات مانند PTSD نیز استفاده کرد.
۲. پیشگیری از عود PTSD
پیشگیری از عود، مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که به منظور کاهش احتمال بدتر شدن علائم (مثلا نشانه‌های PTSD) یا بازگشت فرد به رفتارهای ناسالم مانند استفاده از مواد، طراحی شده‌است. این مهارت‌ها عبارتند از:
– تشخیص علائم هشداردهنده‌ی اولیه که نشان‌دهنده‌ی احتمال بدتر شدن نشانه‌های اختلال هستند
– تشخیص شرایط پرخطر برای عود
– درک این‌که چگونه تصمیمات روزمره ممکن است شما را در مسیر عود نشانه‌های اختلال قرار بدهند (مثلاً نخوردن وعده‌ی ناهار ممکن است شما را در شرایطی قرار بدهد که مستعد بد شدن خلق و خوی باشید)
شما می‌توانید در مورد پیشگیری از عود به همان شیوه‌ای فکر کنید که در مورد جلوگیری از آتش فکر میکنید. ما می‌توانیم برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی اقدامات متعددی انجام دهیم، از قبیل داشتن کپسول آتش‌نشانی، استفاده از ردیاب‌های دود در خانه یا اطمینان از دور نگه داشتن چیزهای قابل اشتعال از شعله یا منبع گرما. هرچند با انجام همه‌ی این مراحل، آتش‌سوزی باز هم رخ می‌دهد. با این وجود، همه‌ی این اقدامات پیشگیرانه تاثیر زیادی برای کاهش دفعات و شدت آتش‌سوزی دارند.
به همین ترتیب، چندین اقدام وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از عود یا افزایش علائم PTSD یا اختلال وسواسی پس از آسیب روانی انجام دهید. این تصور که ممکن است علائم PTSD هرگز تحریک نشوند یا عود نکنند، غیرمنطقی است. برخی موارد خارج از کنترل ماست. به عنوان مثال، شما ممکن است سهواً چیزی را ببینید که آن واقعه آسیب‌زا را به یادتان بیاورد یا در مورد چیزی که شما را به یاد آن اتفاق می‌اندازد، وارد گفتگو شوید. سالگرد یک رویداد آسیب‌زا نیز اجتناب‌ناپذیر است و غالباً با تجدید علائم PTSD همراه خواهد بود.
با استفاده از مهارت‌های پیشگیری از عود، می‌توانید علائم هشداردهنده‌ی اولیه را در مورد عود یا بدتر شدن علائم PTSD شناسایی کنید، و به این ترتیب در اسرع وقت اقدامات لازم را صورت بدهید.
۳. علائم هشداردهنده PTSD
علائم معمولاً به صورت ناگهانی و بدون دلیل ایجاد نمی‌شوند. معمولاً برخی علائم هشداردهنده پیش از وقوع خودِ نشانه‌ها، به وجود می‌آیند. این علائم می‌توانند موارد زیادی باشند (بعضاً جزئی)، مانند تجربه کردن احساسات خاص، تغییر در افکار یا تغییر در رفتار. در ادامه علائم هشداردهنده رایج را می‌بینید. ببینید که آیا هر یک از این موارد با تجربه‌ی شما مطابقت دارد یا نه، اما به یاد داشته باشید که علائم و نشانه‌های PTSD همه منحصر به فرد هستند.
۴. بروز تغییر در شیوه‌ی تفکرتان
– “ادامه دادن درمانم دیگر برایم اهمیتی ندارد.”
– “هیچ چیز روی من تاثیرگذار نیست. حالم هرگز بهتر نخواهد شد. ”
– “هیچ کس به من یا کاری که انجام می‌دهم اهمیتی نمی‌دهد. چرا باید ادامه بدهم؟ ”
– “من کمی احساس غم و اندوه دارم. این بدان معنا است که دوباره در معرض افسردگی عمیق قرار خواهم گرفت. ”
۵. تغییر در خلق و خوی
– “اخیراً همه روی اعصاب من هستند.”
– “من احساس خوشبختی نمی‌کنم، حتی وقتی در کنار آدم‌هایی هستم که می‌دانم عاشق‌شان هستم.”
– ” احساس می‌کنم که عصبی شده‌ام، آرام و قرار ندارم.”
– “خلق و خوی من به سرعت در حال تغییر است. در عرض چند دقیقه، می‌توانم از حالت خوشحالی صرف به حالت غم و اندوه زیاد یا وحشت‌زدگی وارد شوم. ”
۶. تغییر در رفتارتان
– “صبح‌ها اصلا انرژی لازم را برای رسیدگی به خودم ندارم. روزها می‌گذرند و من حمام نمی‌روم. ”
– “من نمی‌خواهم دیگر در کنار دیگران باشم. خودم را از همه جدا کرده‌ام. ”
– “من بیشتر می‌نوشم، اما فقط برای این که کمی احساساتم را دور کنم.”
– “متوجه شده‌ام که نسبت به گذشته کم‌تر صحبت می‌کنم.”
۷. علائم هشدار شما چیست؟
آگاهی از علائم هشداردهنده شخصی‌تان کمک‌تان می‌کند که عود علائم PTSD پیش‌بینی‌شده باشد و خیلی برای‌تان غیرمنتظره به نظر نرسد. شناخت علائم هشداردهنده این امکان را برای‌تان فراهم می‌کند که با این تغییرات مقابله کنید قبل از آن‌که به سطح غیرقابل کنترلی برسند.
هنگامی که علائم هشداردهنده‌ی خودتان را شناسایی کردید، برنامه‌ای برای اقدامات مورد نیاز تهیه کنید. برای آماده کردن این برنامه می‌توانید به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید.
درمانگر یا روانپزشک‌تان ممکن است شما را در نوعی روان درمانی یا “گفتار درمانی” به نام تلقیح استرس وارد کند، که در آن یاد می‌گیرید شرایط استرس‌زا و پر از اضطراب را کنترل کنید.
در پایان، تحت نظر متخصص درمانگر تان، باید بدانید که چگونه می‌توانید به بهترین وجه با اختلال موجود مقابله کنید. علاوه بر این، ایده‌ی خوبی است که علائم هشداردهنده را با یک دوست یا یکی از عزیزان‌تان در میان بگذارید تا در صورت بروز مشکل، او نیز بتواند مراقب شما باشد و اگر هر نشانه‌ای عود کرد کمک‌تان کند که با آن مقابله کنید.