قبل از اینکه درباره خواص قدومه که در ایران به قدومه شیرازی یا قدومه شهری معروف است صحبت کنیم خوب است بدانید که این گیاه که با نام hedge mustard نیز آن را می شناسند به صورت وحشی در آب و هوای برخی مناطق اروپایی، آسیای جنوب غربی و شمال آفریقا رشد می‌کند و سپس بذر آن به آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقای جنوبی و استرالیا معرفی شده است. قدومه در ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌روید. قدومه گیاهی است یک ساله به بلندی ۱۰–۵ سانتی‌متر، شاخه‌های آن از قسمت پایینی گیاه منشعب شده و انشعابات به صورت افراشته و بسیار شکننده هستند. برگ آن کشیده، قاشقی، دارای نوک کند و دندانه‌های کوتاه در نیمه بالایی برگ است. دمبرگ پوشیده از کرک‌ها و پرزهای ستاره‌ای شکل است.
قدومه چیست؟
دانه‌ها بخش دارویی گیاه را تشکیل می‌دهند. دانه‌ها گرد، پهن و خاکستری هستند. دارای پوشش نازک لیزابی (موسیلاژی) هستند که در کناره‌های دانه به صورت بال کوتاه و سفیدرنگ مشهود است. در زمان رسیدن کامل میوه که پوسته آن به رنگ زرد دیده می‌شود جمع‌آوری می‌شود. اکثر دانه‌های این جنس حاوی ترکیبات گلوکز اینولاتی هستند. خاستگاه عمومی این‌گونه در کشورهای مصر، عربستان، فلسطین، ایران، پاکستان و عراق است. از قدومه عمدتا به عنوان نرم‌کننده سینه، برطرف‌کننده سرفه و ملین استفاده می‌شود. در طب گذشته از قدومه به عنوان خلط‌آور و ضدالتهاب استفاده می‌کرده‌اند. دانه‌های قدومه حتما می‌بایست با آب کافی مصرف شوند. در افراد مبتلا به انسداد روده نبایستی به کار رود. در ظروف در بسته و در محلی خشک و به دور از رطوبت باید نگهداری شود.
انواع قدومه
آنچه تحت نام قدومه در بازار دارویی ایران ارائه می‌شود عبارت است از: قدومه شیرازی و قدومه شهری. در مصرف مقادیر زیاد ممکن است به‌طور موقتی باعث نفخ و بزرگی شکم شود و حتی خطر انسداد روده هم وجود دارد.
از کل گیاه یا فقط از گل‌های آن به عنوان داروی گیاهی استفاده می‌شود. این گیاه در تابستان‌ها برداشت و به صورت عصاره‌ی مایع استفاده می‌شود. این گیاه را باید به صورت تازه مصرف کرد و گیاه خشک شده‌ی آن فایده‌های پزشکی بسیار اندکی دارد.
خواص قدومه
۱. خواص خلط آور
روغن معطر استخراج شده از قدومه حاوی ترکیب های سولفور است که وقتی با غشاء مخاطی دهان و گلو تماس پیدا می‌کند می‌تواند واکنش رفلاکسی ایجاد کند. این امر، به نوبه‌ی خود، جریان خون به سمت گلو و نایژه ها را افزایش می‌دهد و خارج کردن مواد مخاطی آزار دهنده از آنها را راحت‌تر می‌سازد.
۲. درمان سرفه و گلودرد
بنابراین، ممکن است این گیاه اثر مرطوب کننده‌ای بر سرفه، خارش گلو و التهاب داشته باشد. به علاوه، این گیاه خواص خلط آور دارد و می‌توان از آن برای درمان التهاب حنجره ، خشکی گلو، یا مشکلات مربوط به صدا که از التهاب تارهای صوتی و نایژه‌ها ناشی می‌شوند استفاده کرد.
خواص روغن های گیاهی: ۵۵ روغن گیاهی و خواص درمانی و سلامتی آنها
۳. گلیکوزید های قلبی فعال
قدومه حاوی گلیکوزیدهای قلبی است (به ویژه دانه‌های آن)، مشابه آنچه در گل انگشتانه یافت می‌شود.
این گلیکوزیدها ترکیب‌های ارگانیکی هستند که بر روی نیروی انقباضی عضلات قلب اثر می‌گذارند و اکثرا در درمان مشکلات قلبی استفاده می‌شوند.
هرچند گلیکوزیدهای موجود در قدومه ضعیف‌تر از آن‌هایی هستند که در گل انگشتانه یافت می‌شوند، اما افرادی که مشکلات قلبی از هر نوع دارند، بدون مشورت با پزشک متخصص، نباید از این گیاه مصرف کنند.
دمنوش گیاهی ضدنفخ: ۷ دمنوش عالی برای رفع نفخ و گاز معده
۴. گیاهی قابل خوردن
برگ‌های تازه آن را می‌توان به صورت خام یا پخته خورد و از آنها در سالادها، سوپ ها، سس‌ها، و املت‌ها استفاده کرد.
قدومه حاوی گلوکوزینولات‌هایی است که تجزیه می‌شوند و روغن قدومه‌ای شبیه آنچه در گیاهان خردلی «واقعی» یافت می‌شود مثلا در خردل سیاه، خردل قهوه‌ای و خردل سفید تشکیل می‌دهند.
۵. اثرات درمانی و پزشکی
این گیاه حاوی گلوکوسینولات، گلیکوزید های قلبی، پلی ساکاریدها، روغن معطر، ویتامین C، آنزیم ها و فلاونوئید ها است. به علاوه، قدومه حاوی ایزوتیوسیانات‌ها نیز هست، ترکیبی که از گلوکوسینولات‌ها به دست می‌آید و باور بر این است که عامل اصلی اکثر اثرات درمانی و پزشکی این گیاه است.
دوز مصرف به عنوان درمان
می‌توان با استفاده از ۵۰ گرم گیاه تازه در ۱ لیتر آب چای گیاهی دم کرد. این چای را می‌شود با عسل شیرین کرد تا طعم بهتری داشته باشد. دوز توصیه شده‌ی مصرفی این چای معمولا ۵-۶ فنجان در روز است.
اثرات جانبی و عوارض قدومه
قدومه را کودکان یا افراد مسن نباید استفاده کنند، به ویژه کسانی که از ناراحتی قلبی رنج می‌برند.
طبق اسناد موجود فقط برگ‌های این گیاه را باید به عنوان داروی گیاهی استفاده کرد چون گل‌های آن (به ویژه دانه‌هایش) حاوی سطح نسبتا بالایی از گلیکوزیدهای قلبی هستند.
این گلیکوزیدها می‌توانند سمی باشند و بر قلب تاثیر منفی به جا بگذارند.