مارچوبه گیاهی بهاری است که به خانواده‌ی مارچوبگان تعلق دارد. این گیاه بومی اروپا، شمال آفریقا، و غربِ آسیا است و از جمله محصولات زراعی است که به طور گسترده‌ای کشت می‌شود. مارچوبه در انواع مختلفی وجود دارد و به دلیل مواد مغذی زیادی که دارد از جمله ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها ، فیتون‌ها و غیره به عنوان یک غذای فوق العاده در نظر گرفته می‌شوند. ثابت شده که خوردن مارچوبه به طور مرتب برای بدن بسیار مفید است و فوایدی هم برای پوست و مو دارد. با این حال، چنان‌چه می‌دانید مصرف هر چیزی به میزان بیش از حد مضر است، و این امر در مورد مارچوبه نیز صدق می‌کند. در این مقاله با مضرات مارچوبه آشنا خواهیم شد.
مضرات مارچوبه
۱. ممکن است باعث خشکی دهان و کم شدن آب بدن شود
مارچوبه از نظر طبی ادرارآور است به این معنی که دفعات ادرار را افزایش می‌دهد و سبب می‌شود که بدن به روش بهتری از شر سموم و سایر ناخالصی‌ها خلاص شود. با این حال، باید توجه داشت که بدن ما در کنار فرایند دفع سموم، آب زیادی نیز از دست می‌دهد. از دست دادن زیاد آب می‌تواند خطر دهیدراته شدن را افزایش دهد و علائم مختلفی را به وجود آورد که یکی از آنها خشکی دهان است.
برخی دیگر از علائم کم شدن آب بدن، تنفس سریع، تند شدن ضربان قلب، چشمان گود افتاده، پوست بسیار خشک، احساس خواب‌آلودگی و غیره است. آب نقش مهمی در حفظ سلامت ما دارد. بدن ما از حدود ۷۰ درصد آب تشکیل شده و اندام‌های حیاتی‌مان مانند ریه، کلیه و مغز نیز به ترتیب از ۸۳ ، ۷۹ و ۷۱ درصد آب تشکیل شده‌اند. کمبود آب می‌تواند باعث دهیدراته شدن بدن شود، پیامدی که ممکن است بر عملکرد بهینه‌ی این ارگان‌‌ها تاثیر منفی داشته باشد.
به همین دلیل توصیه می‌شود مارچوبه و سایر غذاهای ادرارآور را در حد اعتدال بخورید.
۲. مصرف بیش از حد فیبر غذایی برای معده مضر است
ثابت شده که مصرف مارچوبه به طور منظم و متوسط برای معده بسیار مفید است و سیستم گوارشی ما را سالم نگه می دارد. این فواید مارچوبه عمدتاً به دلیل فیبرهای غذایی است که دارد.
فیبرهای غذایی موجود در مارچوبه به عنوان یک ملین طبیعی عمل می‌کنند، حرکات روده را بهبود می‌بخشند و دفعِ یکنواخت مدفوع را از سیستم ما تضمین می‌کنند. به این ترتیب از یبوست و سایر مشکلات گوارشی مانند درد شکم، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر، نفخ و غیره خلاص می‌شوید.
اگرچه فیبر غذایی برای معده مفید است، اما بهتر است مارچوبه را در حد اعتدال بخوریم به این دلیل که مصرف بیش از حد فیبر در رژیم غذایی ما می‌تواند بیشتر آسیب‌رسان باشد تا مفید. ثابت شده که خوردن بیش از حد فیبرهای غذایی می‌تواند مشکلاتی از قبیل درد شکم، سوء جذب، گاز روده، انسداد روده و غیره را ایجاد کند.
فیبرهای غذایی مقدار زیادی آب را از سیستم ما جذب می‌کنند، و در صورتی که آنها را بیش از حد مصرف کنید و به اندازه‌ی کافی آب ننوشید، ممکن است فرایند هضم تحت تأثیر قرار بگیرد و حتی مواد مغذی به درستی جذب نشود. کمبود آب همچنین می‌تواند مدفوع را سخت کند و مشکلاتی مانند یبوست، درد شکم، گرفتگی و غیره ایجاد کند.
۳. سبب بد شدن بوی مدفوع می‌شود
مارچوبه منبع غنی بسیاری از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C، ویتامین E و سایر ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است که فواید زیادی برای بدن دارند. این آنتی‌اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد در بدن ما مبارزه می‌کنند و مانعِ بروز آسیب اکسیداتیو سلول‌های بدن توسط آنها می‌شوند.
آنتی‌اکسیدان با محافظت از سلول‌های ما در برابر آسیب اکسیداتیو، کمک زیادی به بدن می‌کند از جمله کاهش خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان‌ها، از بین بردن سموم، پیشگیری از پدیدار شدن علائم پیری زودرس مانند خطوط ریز، چین و چروک، بهبود سلامت قلب و عروق، تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود سلامت پوست و بسیاری دیگر.
به علاوه، مارچوبه منبع خوبی از سولفورافان هم است، نوعی آنتی‌اکسیدان طبیعی که فواید زیادی را به همراه دارد. چنان‌چه از نام این آنتی‌اکسیدان پیداست، غنی از گوگرد معدنی است، ترکیبی که به دلیل بوی تندی که دارد، شناخته‌شده است. ثابت شده که خوردن مواد غذایی سرشار از گوگرد مانند مارچوبه می‌تواند بوی بدی در مدفوع ایجاد کند.
۴. بوی ادرار را تند می‌کند
یکی دیگر از عوارض جانبی مصرف بیش از حد مارچوبه، بوی بدی است که در ادرار ایجاد می‌کند. ثابت شده که برخی افراد طی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بعد از خوردن مارچوبه بوی تندی را در ادرار خود حس می‌کنند. این بوی ناخوشایند به دلیل وجود یک مشتق اسید آمینه غنی از گوگرد به نام متیونین است که بدن ما در هنگام تجزیه‌ی مارچوبه تولید می‌کند.
نکته‌ی جالب توجه این است که هر کسی نمی‌تواند متوجه بوی تند ناشی از مارچوبه در ادرار شود. اگرچه هنوز محققان دلیل دقیقِ این عارضه را پیدا نکرده‌اند، اما با توجه به یافته‌های کنونی، عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ایجاد یا عدم ایجاد بوی بد مارچوبه در ادرار شما دارند.
۵. برای افرادی که دچار بیماری ادم هستند مناسب نیست
مارچوبه منبع خوبی برای بسیاری از مواد مغذی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها، فیتون‌ها، فیبرهای غذایی و غیره است که فواید زیادی را برای سلامتی و زیبایی دارند.
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در مارچوبه نه تنها از سلول‌ها در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کند بلکه مزایای دیگری نیز برای بدن دارد از جمله از بین بردن سموم، بهبود سلامت قلب و عروق، تقویت سیستم ایمنی، بهبود سطح کلسترول و غیره.
ویتامین C موجود در آن طبیعت ضدالتهاب دارد به این معنی که برای رفع مشکلات التهابی مانند نقرس، ورم مفاصل، روماتیسم و غیره بسیار مؤثر است، اما طبیعت ضد التهابی مارچوبه برای بیماری ادم مناسب نیست. ( ادم تورم قسمتی از بدن در اثر صدمه یا التهاب است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که مایعاتی از رگ‌های خونی به بافت‌های اطراف نشت می‌کند.)
مطالعات مختلف نشان می‌دهند در صورتی که از ادم رنج می‌برید مصرف مارچوبه می‌تواند اوضاع را بدتر کند و از این رو توصیه می‌شود این ماده‌ی خوراکی را مصرف نکنید یا حداقل قبل از مصرف حتما با پزشک‌تان مشورت کنید.
این گیاه خوراکی همچنین سرشار از پورین است که باعث افزایش اسید اوریک در بدن ما می‌شود. سطح بالای اسید اوریک در خون می‌تواند منجر به بروز نقرس شود، که نوعی آرتروز است.
۶. ممکن است در بعضی از افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند
اگرچه مارچوبه منبع خوبی برای بسیاری از مواد مغذی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها و غیره است و فوایدی برای سلامتی و زیبایی دارد، اما برای همه‌ی ما مناسب نیست. ثابت شده که برخی افراد هنگام مصرف مارچوبه ممکن است واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند.
برخی از واکنش‌های آلرژیک رایج ناشی از مارچوبه عبارتند از تورم چشم، خارش چشم، آبریزش بینی، خارش گلو، راش پوستی، حالت تهوع، سردرد و سرگیجه.
۷. ممکن است سبب بروز نفخ شود
مصرف مارچوبه به طور منظم و در حد اعتال برای معده مفید است و دستگاه گوارش ما را سالم نگه می‌دارد. با این حال، مصرف بیش از حد مارچوبه می‌تواند خطر نفخ را افزایش دهد. این عارضه‌ی جانبی مارچوبه عمدتا به دلیل وجود کربوهیدرات‌هایی مانند شکر در آن است. فیبرهای غذایی موجود در مارچوبه نیز در افزایش احتمال بروز نفخ نقش دارد.
فیبر غذایی بیش از حد در سیستم ما می‌تواند مشکلات گوارشی مانند درد شکم، گاز روده، انسداد روده، نفخ، گاز معده و غیره ایجاد کند.
به علاوه، رافینوز، کربوهیدرات پیچیده‌ی موجود در مارچوبه حاوی ۳ نوع قند- گلوکز ، فروکتوز و گالاکتوز- است. دستگاه گوارش ما آنزیم لازم را برای تجزیه‌ی رافینوز ندارد و از این رو توسط باکتری‌ها تخمیر و به این ترتیب باعث ایجاد گاز بیش از حد می‌شود. این گاز بیش از حد در دستگاه گوارش ما نفخ ایجاد می‌کند و سبب آروغ زدن می‌شود.
۸. برای زنان باردار و شیرده چندان مناسب نیست
بارداری مرحله‌ی مهمی در زندگی هر زنی است. در این مرحله برای خانم‌ها بسیار مهم است که از داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی اطمینان حاصل کنند، زیرا آنچه می‌خورند و می‌نوشند، نه تنها برای سلامت خودشان تعیین‌کننده است، بلکه سلامتی و رشد جنین را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اسید فولیک موجود در مارچوبه برای رشد مغزی جنین و همچنین برای کاهش خطر بروزِ نقص لوله‌ی عصبی مانند اسپینا بیفیدا بسیار مفید است. سایر مواد مغذی مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی و ترکیباتی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها نیز در حفظ حاملگی سالم نقش مهمی دارند.
اگرچه مارچوبه برای بارداری مناسب است، اما به خانم‌های باردار توصیه می‌شود قبل از انتخاب مارچوبه به عنوان بخشی از رژیم غذایی‌شان ابتدا با پزشک مشورت کنند به این دلیل که ثابت شده عصاره‌ی مارچوبه به دلیل توانایی‌اش در تأثیرگذاری روی هورمون‌ها به جلوگیری از بارداری نیز کمک می‌کند. خوردن بیش از حد مارچوبه در دوران بارداری ممکن است عوارض مختلفی را به همراه داشته باشد و به همین دلیل توصیه می‌شود ابتدا با پزشک‌تان صحبت کنید.
به مادران شیرده نیز توصیه می‌شود میزان مصرف مارچوبه را در رژیم غذایی‌شان محدود کنند یا با پزشک‌شان مشورت کنند به این دلیل که فیبر غذایی مارچوبه می‌تواند باعث ناراحتی معده در نوزادان شود.
۹. ممکن است سبب افت قند خون شود
ثابت شده که خوردن مارچوبه برای بیماران دیابتی یا افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند بسیار مفید است. این مزیت عمدتاً به دلیل پایین بودن شاخص گلیسمی مارچوبه است. شاخص گلیسمی مارچوبه ۱۵ است که پایین در نظر گرفته می‌شود. شاخص گلیسمی پایین بدین معنی است که مارچوبه قند خون را با سرعت کم آزاد می‌کند و از افزایش ناگهانی سطح قند خون جلوگیری می‌کند و در نتیجه به مدیریت دیابت کمک می‌کند.
فیبرهای غذایی مارچوبه نیز نقش مهمی در مدیریت دیابت دارند زیرا میزان جذب قند در جریان خون را کاهش می‌دهند.
اگرچه مارچوبه برای کنترل سطح قند خون مفید است، اما توصیه می‌شود آن را در حد اعتدال بخورید به این دلیل که خوردن بیش از حد مارچوبه ممکن است قند خون ما را به حد خطرناکی پایین بیاورد، و خطر افت قند خون را افزایش دهد، اختلالی که ناشی از پایین بودن قند خون است. برخی از علائم شایع افت قند خون عبارتند از تعریق بیش از حد، گرسنگی شدید، غش کردن، خستگی، سرگیجه و غیره.
علاوه بر این ، اگر بیمار دیابتی هستید و در حال حاضر دارو مصرف می‌کنید، باید مصرف مارچوبه را هم محدود کنید زیرا می‌توانند با داروهای دیابت تداخل کنند.
۱۰. ممکن است باعث افت فشار خون شود
به نظر می‌رسد مارچوبه برای کنترل فشار خون بالا بسیار مفید است. بالا بودن فشار خون دلیل اصلی مشکلات مختلف قلبی عروقی مانند حمله‌ی قلبی، سکته‌ی قلبی، نامنظم شدن ضربان قلب و برخی دیگر است.
این فواید مارچوبه عمدتاً به دلیل وجود پتاسیم در آن است. پتاسیم یک ماده‌ی معدنی حیاتی است که به عنوان یک گشادکننده‌ی عروق عمل می‌کند به این معنی که رگ‌های خونی را شل می‌کند، گردش خون را بهبود می‌بخشد و فشار خون را تنظیم می‌کند.
با این وجود توصیه می‌شود این گیاه خوراکی را به مقدار محدود در رژیم غذایی‌تان قرار بدهید به این دلیل که سطح بالای پتاسیم در سیستم ما می‌تواند فشار خون ما را تا حد بسیار پایینی کاهش دهد و در نتیجه خطر افت فشار خون را افزایش می‌دهد. برخی از علائم رایج افت فشار خون عبارتند از: خستگی، سرگیجه، سرد شدن پوست، افسردگی، تاری دید و غیره.
همچنین، در صورتی که از فشار خون بالا رنج می‌برید و در حال حاضر دارو مصرف می‌کنید، فقط پس از مشورت با پزشک مارچوبه را در رژیم غذایی‌تان قرار دهید به این دلیل که پتاسیم مارچوبه می‌تواند در داروها تداخل ایجاد کند.
۱۱. آنتی‌اکسیدان بیش از حد برای سلامتی مضر است
مصرف منظم و متعادلِ مارچوبه برای کاهش خطر ابتلا به چندین نوع سرطان مانند سرطان روده‌ی بزرگ، سرطان معده، سرطان ریه، سرطان پوست، سرطان پستان و غیره بسیار مفید است و این فواید مارچوبه عمدتا به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C، ویتامین E، سولفورافان و سایر ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است.
این آنتی‌اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد در بدن ما مبارزه می‌کنند و در نتیجه مانعِ بروز آسیب اکسیداتیو به سلول‌ها و بافت‌های ما می‌شوند و خطر سرطان را کاهش می‌دهند.
اگرچه آنتی‌اکسیدان‌ها برای بدن مفید هستند، اما توصیه می‌شود مارچوبه را در حد اعتدال بخورید به این دلیل که دریافت بیش از حد آنتی‌اکسیدان می‌تواند بیشتر آسیب‌رسان باشد تا مفید.
طبق مطالعه‌ای که در ژورنال انستیتوی سرطان منتشر شد‌ه‌است، مشخص شد احتمال ابتلا به سرطان ریه در افرادی که مکمل‌های بتاکاروتن را بیش از حد و به مدت طولانی مصرف می‌کنند، در مقایسه با افرادی که این مکمل‌ها را بیش از حد مصرف نمی‌کنند، بالاتر است.
این اثر جانبی آنتی‌اکسیدان به این دلیل است که در مقدار بیش از حد، نه تنها رادیکال‌های آزاد و سلول‌های سرطانی بلکه سلول‌های سالم اطراف آنها را نیز هدف قرار می‌دهند.