طبیعت درمانی شکلی از روان درمانی تجربی است که تجربه‌های محیط خارج را با جلسات روان درمانی ترکیب می‌کند.
به گفته‌ی دکتر سابرینا رومانوف، روانشناس معتبر در یک درمانگاه خصوصی، “طبیعت درمانی می‌تواند فضایی دلگرم‌کننده و قابل درک برای کشف درون انسان فراهم کند. ایده‌ی اصلی این روش روان درمانی یادگیری چگونگی زندگی درون یک گروه، توسعه‌ی روابط، و شناسایی ظرفیت‌تان برای پذیرش قدرت است.”
دکتر رومانوف می‌گوید، “طبیعت درمانی عمدتا برای نوجوانان در معرض خطری استفاده می‌شود که در محیط‌هایی زندگی می‌کنند که مجبور هستند چالش‌های درون ساختارهای اجتماعی طبیعی‌شان را تقلید کنند.”
گاهی اوقات، این نوع از روان درمانی به خانواده‌ها و زوج‌ها نیز توصیه می‌شود؛ زیرا این روش درمانی می‌تواند یک تجربه‌ی پیوند دهنده باشد. هم‌چنین، شرکت دسته‌جمعی در یک برنامهی گردشگری حیات وحش به خانواده‌های درگیر با مشکلات و مسائل مربوط به فرزندان نوجوان‌شان کمک می‌کند، روابط‌شان را تقویت و مشکلات خانوادگی‌شان را نیز برطرف کنند.
۱. انواع طبیعت درمانی
طبیعت درمانی یکی از دو نوع روان درمانی است که در فضای خارج از خانه و دفتر انجام می‌شود. رومانوف این اشکال روان درمانی و مسائل مربوط به هر یک را این گونه توضیح می‌دهد:
- طبیعت درمانی: این شکل از روان درمانی شامل انجام فعالیت‌هایی در فضای باز و متمرکز بر پشتکار و انعطاف‌پذیری است.
- ماجراجویی درمانی: این شکل از روان درمانی شامل انجام فعالیت‌های ماجراجویانه می‌شود. در این روش درمانی باید خودتان را به چالش بیندازید و از لحاظ جسمی و هیجانی ریسک کنید.
۲. تکنیک‌ها
به گفته‌ی رومانوف، “تکنیک‌های طبیعت درمانی شامل ماجراجویی، یادگیری مهارت‌های بقا، و فعالیت‌های پیونده‌دهنده‌ی گروهی هستند. با این‌که این تکنیک‌ها محتوای این روان درمانی را تشکیل می‌دهند، در طول این فرایند و در حین بروز موقعیت‌های خطرناک، هنگامی که باورهای و رفتارهای غیرسازنده در وجودمان ظاهر می‌شوند و فرصت بالقوه‌ای برای تغییر در ما ایجاد می‌شود، به یک دگرگونی دست خواهیم یافت.”
برخی از فعالیت‌های طبیعت درمانی عبارت هستند از:
- اردو و سفر گروهی: این فعالیت می‌تواند شامل سفرهای اکتشافی یا زندگی و بقا در حیات وحش باشد که معمولا به صورت گروهی انجام می‌شوند. این فعالیت‌ها می‌توانند در یادگیری مهارت‌های بقا، تشویق کار گروهی، و بهبود اعتماد و همکاری به شما کمک کنند.
- بازی: طبیعت درمانی می‌تواند شامل انجام بازی‌ها و فعالیت‌های حل مسئله باشد؛ مقابله با چالش‌ها و غلبه بر موانع می‌توانند اعتماد به نفس، عزت نفس، و مهارت‌های رهبری‌تان را تقویت کنند.
- ماجراجویی: در طبیعت درمانی ممکن است به انجام برخی فعالیت‌های ماجراجویانه نظیر راهپیمایی در طبیعت، سوار شدن بر بند سُره یا زیپ‌لاین، قایق‌سواری، و صخره‌نوردی بپردازید که در تقویت قوای جسمی و هیجانی به شما کمک می‌کنند.
- فعالیت‌های تفریحی: طبیعت درمانی معمولا شامل فعالیت‌های تفریحی در فضای باز نیز می‌شود؛ وقت‌گذرانی در طبیعت، به دور از محیط کار و زندگی همیشگی، می‌تواند به کشف درون‌تان کمک کند.
طبیعت درمانی، علاوه بر این فعالیت‌ها، شامل برگزاری جلسات روان درمانی با متخصصان سلامت روان نیز می‌شود. این جلسات معمولا به صورت گروهی برگزار می‌شوند؛ با وجود این، جلسات روان درمانی انفرادی و گروه‌های پشتیبان نیز وجود خواهند داشت. درمانگران بر رفتارها و باورهای منفی و چالش‌برانگیز‌تان کار می‌کنند و آن‌ها را با الگوهای فکری سالم‌تر و مثبت‌تر جایگزین می‌کنند.
بسته به نوع برنامهی انتخابی‌تان، ممکن است در گروه‌هایی قرار بگیرید که متشکل از افراد همسن یا افرادی باشند که با مشکلات مشابه‌ی شما دست و پنجه نرم می‌کنند. در برخی از برنامه‌ها، گروه‌ها در مراحل مختلف درمان با هم ترکیب می‌شوند؛ به این ترتیب، افرادی که مدت زمان بیش‌تری در برنامه بوده‌اند، می‌توانند افراد تازه‌وارد را هدایت، راهنمایی، الهام‌بخشی، و پشتیبانی کنند.
۳. طبیعت درمانی چه کمک‌هایی به شما می‌کند
طبیعت درمانی ممکن است برای درمان وضعیت‌های روانی نیز مفید باشد:
- اضطراب
- سندرم آسپرگر
- اختلال کم توجهی
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- اختلال وسواس فکری عملی
- سوء مصرف مواد
- تروما یا ضربه‌ی روحی
به علاوه، طبیعت درمانی می‌تواند به نوجوانان مبتلا به مشکلاتی از قبیل کمبود عزت نفس، اختلال شخصیتی اجتنابی، سرپیچی، رفتارهای تکانشی، بی‌پروایی، یا سرکشی کمک کند.
مراحل ابتدایی طبیعت درمانی می‌تواند شامل ارزیابی شرکت‌کنندگان باشند؛ طی این مراحل، مشکلات این افراد تشخیص داده می‌شوند.
۴. فواید طبیعت درمانی
برخی از فواید طبیعت درمانی عبارت هستند از:
- مدیریت هیجان‌ها: طبیعت درمانی، به عنوان یک شکل تجربی از روان درمانی، می‌تواند از همه‌ی جوانب کمک‌تان کند افکار و هیجان‌هایی را تجربه کنید که شاید تاکنون در آن‌ها آگاه نبوده‌اید. این روش درمانی می‌تواند کمک‌تان کند، چنین هیجان‌هایی را پردازش کنید، کنترل بهتری بر آن‌ها داشته باشد، و خودتان را بهتر درک کنید.
- تقویت روابط: این شکل از روان درمانی معمولا شامل آن دسته از فعالیت‌های گروهی است که نیازمند کار گروهی و همکاری هستند؛ این عوامل می‌توانند در ایجاد روابط قوی به شما کمک کنند. در نهایت، این روش درمانی می‌تواند در بهبود روابط‌تان با خانواده و دوستان در خارج از فضای حیات وحش نیز کمک کند.
- تقویت مسئولیت‌پذیری: طبیعت درمانی می‌تواند مهارت‌های بقا را به شما بیاموزد و حس مسئولیت‌پذیری‌تان را نیز افزایش دهد.
- تقویت اعتماد به نفس: طبیعت درمانی به دنبال غلبه بر چالش‌های جسمی و هم‌چنین باورها و افکاری منفی است؛ با غلبه بر این‌ها می‌توانید عزت نفس‌تان بهبود، و اعتماد به نفس‌تان را افزایش دهید.
- کاهش منفی‌بافی: بودن در حیات وحش می‌تواند کمک‌تان کند افکار و رفتارهای منفی‌تان را با الگوهای فکری سالم‌تر و مثبت‌تر جایگزین کنید.
- تقویت مهارت‌های مقابله‌ای: طبیعت درمانی می‌تواند شما را به مهارت‌های مقابله‌ای تجهیز کند؛ مهارت‌هایی که در سایر جنبه‌های زندگی‌تان، از جمله خانه، مدرسه، یا محیط کار نیز به دردتان می‌خورند.
- ترغیب به توسعه‌ی فردی: این شکل از روان درمانی می‌تواند کمک‌تان کند به سطح بالاتری از خودآگاهی برسید. هم‌چنین، این روش می‌تواند در توسعه‌ی مهارت‌های رهبری و تقویت اخلاق کاری نیز به شما کمک کند.
- بهبود وضعیت سلامتی و تناسب اندام: حفظ فعالیت بدنی، وقت‌گذرانی در طبیعت، و محدود کردن دسترسی به وسایل الکترونیکی می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت‌تان و تناسب اندام کمک کند.
بر اساس نتایج مطالعه‌ای در ۲۰۱۶، ماهیت تجربی طبیعت درمانی؛ فعالیت‌های گروهی؛ محیط طبیعی؛ دور ماندن از خانه؛ و موفقیت در فعالیت‌های خارج از خانه یا محیط کار و مقابله با چالش‌های فیزیکی از جمله برخی از جنبه‌هایی هستند که طبیعت درمانی را به یک روش درمانی مفید تبدیل کرده‌اند.
۵. اثربخشی
برنامه‌های طبیعت درمانی سابقه‌ای پر از مشکلات و موانع دارند. به گفته‌ی رومانوف، حتی امروزه، بسیاری از برنامه‌ها برای تحقق پیامدهای مطلوب با مشکلات مختلف مواجه هستند.
به گفته‌ی دکتر سابرینا رومانوف، “این شکل از روان درمانی به دلیل وجود نگرانی‌هایی در خصوص کیفیت مراقبت از افراد و اثربخشی درمان‌های مربوط به آن، همواره بحث‌برانگیز بوده است.”
به گفته‌ی رومانوف، “کیفیت درمانی مربوط به هر برنامه‌ای ممکن است بسیار متنوع و متفاوت باشد. با این‌که شاید برخی از این برنامه‌ها بیشتر شبیه اردوهای پیشاهنگی نوجوانان باشند، برگزارکنندگان‌شان آن‌چنان برنامهی خود را مانند یک مرکز تخصصی طبیعت درمانی تبلیغ می‌کنند که گاهی اوقات والدین مستاصل را به سرعت فریب می‌دهند.”
تلاش‌هایی برای تدوین بهترین اقدامات و استانداردهای کیفی برای این شکل از روان درمانی انجام شده‌اند؛ این تلاش‌ها در نهایت، به تاسیس انجمن پژوهشی مراقبت‌های رفتاری در فضای باز منجر شدند که اکنون با نام مرکز مراقبت‌های رفتاری در فضای باز شناخته می‌شود. این مرکز در خصوص اثربخشی طبیعت درمانی به انجام پژوهش‌هایی نیز می‌پردازد.
بر اساس نتایج مطالعه‌ای در ۲۰۱۷، هر روز شواهد بیش‌تری به دست می‌آیند که نشان می‌دهند، حیات وحش و ماجراجویی درمانی نتایج مثبت قابل ملاحظه‌ای به همراه دارند؛ این مسئله باعث افزایش اعتبار این روش درمانی شده است.
برای مثال، نتایج یک مطالعه‌ی محدود نشان دادند، شرکت در یک برنامهی حیات وحش و ماجراجویی درمانی ۱۰ هفته‌ای در استرالیا به درمان نوجوانان مبتلا به مشکلات روانشناختی، رفتاری، و روانی – اجتماعی کمک کرد. بر اساس نتایج این مطالعه، این برنامه باعث بهبود عزت نفس و تاب‌آوری روانشناختی این نوجوانان شد.
پژوهشگران تاکید کرده‌اند، تلاش‌های زیادی برای کسب اطمینان از معتبر و مجاز بودن چنین برنامه‌ها و متخصصان آن‌ها انجام شده‌اند.
۶. مواردی که باید مد نظر قرار دهید
طبیعت درمانی می‌تواند هم طولانی و هم گران‌قیمت باشد. به گفته‌ی رومانوف، این روش درمانی می‌تواند بیش از روزی ۵۰۰ دلار هزینه داشته باشد و ماه‌ها به طول بینجامد. اگر واقعا تصمیم دارید از این روش درمانی استفاده کنید، لازم است شرایط کاری‌تان را به گونه‌ای ترتیب دهید که چندین هفته از مسئولیت‌های کاری و خانوادگی‌تان دور باشید. هم‌چنین، لازم است وضعیت بیمه‌تان را نیز بررسی کنید؛ زیرا بسیاری از شرکت‌های بیمه احتمالا برنامه‌های طبیعت درمانی را تحت پوشش قرار ندهند.
هم‌چنین، لازم به ذکر است که طبیعت درمانی شاید به خودی خود به طور کامل اثربخش نباشد؛ این روش درمانی معمولا به عنوان مکمل برای سایر اشکال روان درمانی کاربرد دارد.
۷. نحوه‌ی شروع
وقتی تصمیم می‌گیرید از روش طبیعت درمانی استفاده کنید، انتخاب یک برنامهی معتبر با متخصصان مجاز از اهمیت بالایی برخوردار است.
شاید دوستان یا افراد خانواده‌تان بتوانند برنامه‌هایی را که پیش‌تر تجربه‌ی استفاده از آن‌ها را داشته‌اند، به شما معرفی کنند؛ این روش می‌تواند امن و قابل اعتماد باشد. اگر همیشه نزد یک متخصص سلامت روان می‌روید، وی پس از تشخیص مفید بودن این برنامه برای شما، شاید قادر باشد برنامهی قابل اعتمادی را به شما معرفی کند.
هم‌چنین، بررسی نظرات کاربران نیز می‌تواند مفید باشد؛ به این ترتیب، می‌توانید از سلامت، امنیت، یا مسائل اخلاقی برنامهی مورد نظر اطمینان کسب کنید.
وقتی مرکز مورد اعتمادی را پیدا کردید، در صورت امکان، پیش از عقد قرارداد، شرایط سفر و درمان را بررسی کنید. کمپ حیات وحش یا اردوی پیشاهنگی با برنامهی طبیعت درمانی متفاوت هستند؛ بنابراین، مطمئن شوید دقیقا دنبال چه هستند.
سخن آخر
طبیعت درمانی یعنی خارج شدن از فضاهای آشنا و غرق شدن در طبیعت؛ جایی که ترکیب فعالیت در فضای باز و جلسات روان درمانی به شما کمک می‌کند خودتان را کشف کنید و با هر مشکلی که آزارتان می‌دهد، مقابله کنید.
با وجود این، پس از انتخاب این روش درمانی، باید مطمئن شوید برنامه‌ای را انتخاب می‌کنید که امن، مجاز، و معتبر باشد و اثربخشی آن نیز تایید شده باشد؛ زیرا قرار است چندین هفته را دور از خانه و عزیزان‌تان سپری کنید.