اگر پوست و سفیدی چشم‌های‌تان زرد شده‌اند، به احتمال بسیار زیاد به زردی یا یرقان مبتلا شده‌اید. هرچند زردی یا یرقان در بین نوزادان کاملا رایج است، اما در بزرگسالان نیز اتفاق می‌افتد. این زرد شدگی نتیجه‌ی سطح بیلی‌روبین بالای خون است. اگر می‌پرسید که آیا روش های خانگی درمان زردی یا یرقان وجود دارد به خواندن ادامه‌ی این مقاله بپردازید.
یرقان چیست؟
زردی یا یرقان اصطلاحی پزشکی است برای نامیدن زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها. هرچند این ناراحتی به خودی خود یک بیماری نیست، اما ممکن است نشانه‌ای از یک ناراحتی پزشکی جدی و نهفته باشد.
وقتی سطح بیلی‌روبین در خون شما از ۲.۵-۳ mg/dL بیشتر شود پوست شما به زردی می‌زند. در بزرگسالان، زردی یا یرقان می‌تواند نتیجه‌ی ناراحتی مهلکی باشد که نیاز به بررسی و ارزیابی دارد، در صورتی که، در نوزادان، این یک ناراحتی مادرزادی است که بدون عارضه‌ی جانبی زیادی درمان می‌یابد. اما، در بعضی از موارد، زردی یا یرقان ممکن است باعث آسیب به مغز و حتی مرگ نوزاد شود.
آنچه در ادامه می‌خوانید بعضی از نشانه‌ها و علائمی هستند که در بزرگسالان و اطفال مبتلا به زردی یا یرقان بروز پیدا می‌کنند.
علائم و نشانه های زردی یا یرقان چیست؟
در بزرگسالان، علائم رایج زردی یا یرقان عبارتند از:
– مدفوع کم رنگ
– ادرار تیره
– خارش پوست
– استفراغ
– خونریزی (در مقعد)
– اسهال
– لرز
– تب
– کم اشتهایی
– ضعف
– کاهش وزن
– دردهای شکمی و سردرد
– ورم (پا و شکم)
علائم زردی یا یرقان در اطفال عبارتند از:
– خواب آلودگی
– تغذیه ضعیف
– مدفوع کم رنگ
– ادرار پر رنگ
– شکم و اعضا زرد رنگ
– ضعف
– ناتوانی در وزن اضافه کردن
– بیقراری
حالا بیایید نگاهی بیندازیم به علت‌های زردی یا یرقان در بزرگسالان و همچنین نوزادان.
مطلب مرتبط: ۵ دلیل ابتلا به بیماری زردی (یرقان) در بزرگسالان را بدانید
دلایل و عوامل خطر زردی یا یرقان
در هر دو بزرگسالان و اطفال، زردی یا یرقان به خاطر ازدیاد بیلی‌روبین در بدن اتفاق می‌افتد. بیلی‌روبین یک محصول اضافی است که در نتیجه‌ی از کار افتادگی گلبول‌های قرمز خون حاصل می‌شود. این ترکیب تجزیه و از طریق مدفوع خارج می‌شود.
پیش از تولد، نوزادان نوع هموگلوبین متفاوتی دارند که بلافاصله بعد از تولد شروع به تجزیه‌ی و از کار افتادگی سریع می‌کنند. این امر سطوح بالایی از بیلی‌روبین تولید میکند که باید به طریقی از بدن دفع شود.
یک کبد ناقص نمی‌تواند بیلی‌روبین را به سرعتی که تولید می‌شود دفع کند، در نتیجه این ممکن است به هایپربیلی‌روبینمیا (ازدیاد میزان بیلی‌روبین در بدن) و زردی یا یرقان در اطفال منجر شود.
سایر دلایل و عوامل خطر ابتلا به زردی یا یرقان در اطفال عبارتند از:
– زردی یا یرقان شیردهی که وقتی رخ می‌دهد که نوزاد در هفته‌ی اول زندگی‌اش با شیر مادر خوب تغذیه نمی‌شود.
– زردی یا یرقان شیر مادر که وقتی رخ می‌دهد که ترکیب‌های خاصی در شیر مادر وجود دارند که در اختلال ایجاد کردن در کار بیلی‌روبین دخالت می‌کنند
– ناراحتی پزشکی کم خونی داسی شکل، بیماری کبدی، و سپتیسمی (گندخونی)
– تولد زودهنگام
– کبودی هنگام زایمان
– ناسازگاری گروه خونی بین مادر و نوزاد
علل و عوامل خطر زردی یا یرقان یا سطوح بالای بیلی‌روبین در بزرگسالان عبارتند از:
– ناراحتی‌های پزشکی مانند مالاریا، کم خونی داسی شکل، سیروز، سرطان، سنگ صفرا و اختلالات خودایمن
– بعضی از ناراحتی‌های خاص
– انگل‌هایی مانند کرم‌های کبد
– قرار گرفتن در معرض انواع مختلفی از هپاتیت‌های ویروسی
– بیماری‌های وراثتی
– مصرف الکل
یرقان یا زردی را می‌توان بر اساس علت وقوع آن به سه دسته‌ی اصلی تقسیم بندی کرد:
– یرقان/زردی پیش کبدی: این نوع زردی یا یرقان به خاطر از کارافتادگی بیش از حد گلبول‌های قرمز خون حاصل می‌شود، که باعث می‌شود کبد نتواند بیلی‌روبین را متابولیزه کند.
– یرقان/زردی کبدی: وقتی کبد توانایی متابولیزه کردن بیلی‌روبین را از دست می‌دهد، به زردی یا یرقان کبدی مبتلا می‌شود. این نوع اغلب نتیجه‌ی اختلال عملکرد کبد است.
– یرقان/زردی پسا کبدی: وقتی مانعی بر سر راه دفع بیلی‌روبین از بدن وجود داشته باشد، زردی یا یرقان پسا کبدی ایجاد می‌شود.
حالا بیایید نگاهی بیندازیم به سطوحی از بیلی روبین بزرگسالان و اطفال که شروع یرقان/زردی را مشخص میکند.
مطلب مرتبط: یرقان در بزرگسالان : علت و علایم بیماری‌زردی
نمودار سطح زردی یا یرقان
رایج‌ترین راه آزمایش سطح بیلی‌روبین آزمایش خون است، هرچند تست مایع آمونیاک و آزمایش ادرار نیز می‌توانند نتایج قابل اتکایی به دست بدهند. این آزمایش سطح هر دوی بیلی‌روبین به هم پیوسته و نا پیوسته را اندازه‌گیری میکند.
سطح بیلی‌روبین در بزرگسالان بین ۰.۲ mg/dL تا ۱.۲ mg/dL است. هر سطحی بالاتر از این زیاده از حد به حساب می‌آید، و فرد در معرض خطر بالایی از ابتلا به زردی یا یرقان قرار دارد.
نوزادان نباید سطح بیلی‌روبین‌شان بالاتر از ۵ mg/dL باشد. نوزادانی که سطح بیلی‌روبینی بالاتر از این حد دارند بعد از چند روز از تولد در معرض ابتلاء به زردی یا یرقان قرار می‌گیرند.
سطوح بیلی‌روبین بالا مطلوب نیست، و شما باید همیشه آن را تحت کنترل داشته باشید تا از بیماری‌هایی که ممکن است به زردی یا یرقان منجر شود جلوگیری کنید. در ادامه چند راه طبیعی که می‌توانید از طریق آن‌ها سطح بیلی‌روبین را تحت کنترل بگیرید و با بیماری زردی یا یرقان در منزل خود مبارزه کنید.
راه‌های طبیعی درمان زردی یا یرقان
بهترین درمان‌های خانگی برای درمان زردی یا یرقان در ادامه آمده است:
۱. نور آفتاب
یکی از پر استفاده ترین درمان‌ها برای درمان زردی یا یرقان نوزادان فوتوتراپی است. اما، یکی از مطالعات انجام شده چنین بیان میکند که قرار گرفتن در معرض نور آفتاب حتی می‌تواند از فوتوتراپی در درمان زردی یا یرقان مادرزادی موثرتر باشد چون به همپاری (ایزومری) مولکول‌های بیلی‌روبین کمک میکند.
۲. آب نیشکر
مواد لازم: ۱-۲ لیوان آب نیشکر
هر روز یک یا دو لیوان آب نیشکر بنوشید تا ناراحتی‌تان برطرف شود.
از آنجایی که آب نیشکر به تقویت کبد کمک میکند، درمان بی‌نظیری برای درمان زردی یا یرقان به حساب می‌آید. بازیابی عملکرد کبد می‌تواند سطح بیلی‌روبین را کنترل کند.
۳. روغن‌های معطر
الف. روغن معطر رزماری
– ۱۲ قطره روغن رزماری را با ۳۰ میلی‌لیتر از یک روغن حامل مخلوط کنید
– این مخلوط را به صورت موضعی روی شکم و ناحیه‌ی کبد خود بمالید و به آرامی ماساژ بدهید.
– بگذارید مدتی بماند تا خوب جذب شود.
این کار را روزی یک باز انجام دهید تا شاهد بهبود در وضعیت بیماری خود باشید.
روغن معطر رزماری فوق‌العاده برای کبد مفید است، چرا که دارای اثرات سم‌زدایی و ضد هپاتیتی است. از این رو، برای درمان زردی یا یرقان ، که اغلب در نتیجه‌ی نقص عملکرد کبد رخ می‌دهد، مناسب است.
ب. روغن معطر لیمو
– ۱۲ قطره روغن معطر لیمو را با ۳۰ میلی لیتر از یک روغن حامل مخلوط کنید
– آن را خوب هم بزنید و روی تمام شکم خود و درست بالای ناحیه‌ی کبد بمالید.
– بگذارید بماند تا کاملا جذب شود.
باید این کار را روزی یک بار انجام دهید. روغن معطر لیمو به خاطر خاصیت حفاظتی‌اش در برابر آسیب‌های کبدی معروف است. پتانسیل آنتی‌اکسیدان بالای آن به بهبود سلامت کبد و درمان زردی یا یرقان کمک میکند.
۴. شیر بز
روزانه یک فنجان شیر بز بنوشید. شیر بز جایگزین بسیار خوبی برای شیر گاو است. این شیر سرشار از بسیاری از مواد مغذی حیاتی است که برای بزرگسالان و اطفال مفید هستند. وجود پادتن‌ها در آن به درمان زردی یا یرقان کمک میکند.
۵. آب انگور سبز
– روزانه یک فنجان آب انگور سبز مصرف کنید.
– می‌توانید آب دو سه حبه انگور را بگیرید و به نوزاد خود بدهید.
باور بر این است که آب انگور سبز با افزایش عملکرد کبد زردی را جذب میکند. این امر می‌تواند سطح بیلی‌روبین را بهبود ببخشد و یرقان یا زردی را درمان کند.
۶. سیر
– چند حبه سیر ریز ریز شده را به رژیم غذایی روزانه‌تان اضافه و مصرف کنید.
– همچنین می‌توانید مستقیما حبه‌های سیر را بجوید.
هر روز این کار را انجام دهید. آلیسین موجود در سیر خواص آنتی اکسیدانی قدرتمندی از خود نشان می‌دهد. این می‌تواند به سم‌زدایی کبد شما، و درمان زردی یا یرقان کمک کند.
۷. زنجبیل
– دو سانتیمتر یا دو تکه زنجبیل خرد شده را به یک فنجان آب اضافه کنید.
– داخل یک قابلمه آن را بجوشانید.
– بگذارید به مدت ۵ دقیقه خیس بخورد بعد آن را صاف کنید.
– در حین این که گرم است از آن بنوشید.
– همچنین می‌توانید زنجبیل را به برنامه‌ی غذایی روزانه‌ی خود اضافه کنید.
زنجبیل داروی گیاهی دیگری است که در درمان زردی یا یرقان اثربخش است. این ماده حاوی خواص آنتی اکسیدانی و کاهنده‌ی لیپید است که به بهبود عملکرد کبد کمک میکند.
۸. آب لیمو
– آب نصف یک عدد لیمو را به یک لیوان آب اضافه کنید
– آن را خوب مخلوط کنید و کمی عسل به آن اضافه کنید
– بلافاصله آب لیمو را بنوشید.
باید ۳ تا ۴ بار در روز این کار را انجام بدهید. خواص آنتی‌اکسیدانی قدرتمند آب لیمو به باز کردن مجرای صفراوی‌تان کمک میکند. این امر سلامت کبد را بهبود می‌بخشد و همچنین از آن در برابر آسیب‌های بیشتر محافظت میکند.
۹. ویتامین D
از آنجایی که نوزادان تازه متولد شده به ندرت در معرض آفتاب قرار می‌گیرند، اغلب کمبود ویتامین D دارند. بر اساس مطالعه‌ی منتشر شده در ژورنال انجمن پزشکی چین، اطفال مبتلا به زردی یا یرقان در مقایسه با اطفال سالم کمبود ویتامین D داشتند.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند تا حدود ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D در روز نیاز دارند. یا می‌توان به آن‌ها قطره‌های این ویتامین را داد، یا مادران شیرده می‌توانند خوراکی‌های سرشار از ویتامین D بیشتری مانند تخم مرغ، پنیر، و ماهی مصرف کنند. بزرگسالان نیز می‌توانند در صورت کمبود ویتامین D از این درمان بهره ببرند.
۱۰. ماست
هر روز یک پیاله ماست پروبیوتیک ساده مصرف کنید. ماست پروبیوتیک با تقویت سطح ایمنی بدن و تنظیم کلونی‌های باکتریایی موجود در بدن می‌تواند به پایین آوردن سطح بیلی‌روبین کمک کند. نوزادان نیز می‌توانند از مکمل‌های پروبیوتیک سود ببرند. از این رو، مادران شیرده می‌توانند مصرف ماست پروبیوتیک را افزایش دهند تا فرزندان‌شان زودتر بهبود پیدا کنند.
۱۱. گوجه فرنگی
– ۲ یا ۳ عدد گوجه فرنگی را در یک قابلمه بجوشانید.
– مخلوط به دست آمده از آن را صاف کنید و پوست گوجه‌ها را جدا کنید.
– گوجه‌فرنگی‌های آب‌پز شده را با یک لیوان آب مخلوط کنید.
– باید به مدت یکی دو هفته هر روز صبح از این آب گوجه فرنگی مصرف کنید.
گوجه فرنگی ترکیبی دارد که لیکوپن نامید می‌شود و یک آنتی اکسیدان قدرتمند است. این ماده به سم زدایی کبد شما کمک میکند و همچنین می‌توان از آن در درمان زردی یا یرقان استفاده کرد.
۱۲. آملا
– ۲-۳ عدد آملا (انگور فرنگی هندی) را در یک قابلمه بجوشانید.
– پالپ آلما را با آب باقیمانده بجوشانید.
– وقتی این مخلوط خنک شد، کنی عسل به آن اضافه کنید و از آن بنوشید. شما باید ۲ تا ۳ بار در روز آب آلما بنوشید.
آلما یک درمان قدیمی برای معالجه‌ی زردی یا یرقان است. این میوه سرشار از ویتامین C و بسیاری از مواد مغذی دیگر است و یک آنتی اکسیدان قوی است که می‌تواند سلامت کبد شما را بهبود ببخشد.
۱۳. ماء الشعیر
مواد لازم: – ۱ قاشق چایخوری پودر دانه‌ی جو بو داده – ۱ لیوان آب – ۱ قاشق چایخوری عسل
– یک قاشق چایخوری پودر دانه‌ی جو بوداده را به یک لیوان آب اضافه کنید و هم بزنید.
– یک قاشق چایخوری عسل به آن اضافه کنید و بلافاصله از این مخلوط بنوشید.
شما باید این کار را هر روز انجام دهید. جو دارای خواص ادرار آور و آنتی اکسیدانی است که به بیرون راندن مواد سمی و همچنین بیلی‌روبین از طریق ادرار کمک میکند. از این رو، یکی از بهترین و ساده‌ترین درمان‌ها برای درمان زردی یا یرقان به حساب می‌آید.
۱۴. ریحان مقدس
مواد لازم: چند عدد برگ ریحان مقدس.
– کمی برگ ریحان مقدس (۱۰ تا ۱۲ عدد) را بردارید و بجوید.
– اگر طعم آن خیلی شدید است و نمی‌توانید تحمل کنید، می‌توانید آن را آسیاب کنید و آب میوه‌ی محبوب‌تان را به این خمیر اضافه کنید. شما باید سه بار در روز از این معجون بنوشید.
ریحان مقدس بیشتر با نام تولسی شناخته می‌شود. این گیاه خواص ضد هپاتیتی از خود نشان می‌دهد و برای کبد مفید است و به درمان زردی یا یرقان کمک میکند.
۱۵. پونه کوهی
مواد لازم: ۱-۲ قاشق چایخوری ارگانو یا پونه‌ی کوهی – ۱ لیوان آب
– یک تا دو قاشق چایخوری برگ پونه‌ی کوهی را به یک لیوان آب اضافه کنید.
– آن را در یک قابلمه بجوشانید.
– بگذارید به مدت ۵ دقیقه بجوشد و بعد آن را صاف کنید.
– وقتی این جوشانده کمی خنک شد، بلافاصله از آن بنوشید.
– همچنین می‌توانید برای طعم دهی کمی عسل به آن اضافه کنید.
باید سه بار در روز از این جوشانده مصرف کنید. پونه‌ی کوهی آنتی اکسیدانی قدرتمند است که سلامت کبد را بهبود می‌بخشد، و به آن کمک میکند مولکول‌های بیلی‌روبین را تجزیه کند و از بین ببرد. این کار، به نوبه‌ی خود، به مبارزه‌ی طبیعی با یرقان/زردی کمک میکند.
۱۶. پاپایا
مواد لازم: -برگ‌های پاپایا – عسل
– یک یا دو دسته برگ پاپایا را آسیاب و از آن‌ها یک خمیر درست کنید
– مخلوط به دست آمده را برای گرفتن آب از آن صاف کنید
– یک قاشق غذاخوری عسل به نصف قاشق غذاخوری از این آب اضافه کنید.
– از این مخلوط بنوشید.
باید ۲ تا ۳ بار در روز از آن بنوشید.
برگ‌های پاپایا منبعی غنی از آنزیم‌هایی مانند پاپئین و چیپاپائین است. این آنزیم‌ها از سلامت دستگاه گوارش حمایت می‌کنند و همچنین مشکلات کبدی مانند زردی یا یرقان را برطرف می‌کنند.
یادتان باشد قبل از امتحان کرده هر یک از این درمان‌ها ابتدا با پزشک مشورت کنید. با کمک داروهای مرسوم و این درمان‌های خانگی، می‌توانید یرقان یا زردی را شکست دهید و دوباره به سرعت سرپا شوید. همچنین یک سری توصیه وجود دارند که می‌توانید با رعایت آن‌ها سریعتر بهبود پیدا کنید.
پیشگیری از زردی یا یرقان
– سعی کنید وزن‌تان را در سطح ایده‌آلی حفظ کنید
– از نوشیدن الکل جدا بپرهیزید.
– سطح کلسترول خود را تحت کنترل داشته باشید.
– بهداشت را رعایت کنید.
– آب پاکیزه بنوشید و خوراکی تازه بخورید.
در رابطه با رژیم غذایی، در قسمت زیر چند خوراکی نام برده شده است که ممکن است ناراحتی شما را بدتر کنند در نتیجه بهتر است از مصرف آن‌ها پرهیز کنید.
خوراکی‌هایی که باید از آن‌ها پرهیز کرد
اگر از یرقان یا زردی رنج می‌برید از خوردن این خوراکی‌ها پرهیز کنید:
– شکر
– گوشت
– فراورده‌های لبنی
– نمک
این خوراکی‌ها هضم‌شان بسیار دشوار است و نهایتا وضعیت شما را بدتر می‌کنند. بنابراین، از آن‌ها دوری کنید تا سرعت بهبودتان و رهایی از یرقان یا زردی بیشتر شود.
اگر درمان مدت زمانی طولانی به تعویق بیفتد ، یرقان یا زردی می‌تواند شکل وحشتناکی به خود بگیرد. بنابراین، بهترین کار آن است که با درمان‌های معمول پزشکی خود کار را شروع کنید و درمان های ارائه شده در این مقاله را نیز دنبال کنید تا سریعتر بهبود پیدا کنید.