دندان درآوردن فرآیندی است که طی آن، دندان نوزاد از لثه بیرون می‌آید. دندان درآوردن معمولا در ۶ تا ۲۴ ماهگی اتفاق می‌افتد. علائم دندان درآوردن نوزاد شامل تحریک‌پذیری، حساس شدن و تورم لثه می‌شود و در این زمان نوزاد تمایل دارد که اشیاء یا انگشتان خود را در دهان بگذارد تا ناراحتی ناشی از درآوردن دندان کاهش یابد. تب، سرفه، اسهال و علائم سرماخوردگی در زمان درآوردن دندان در نوزاد دیده نمی‌شود.
– داروهای مسکن خوراکی بدون نسخه (استامینوفن، ایبوپروفن( ادویل و موترین) باعث تسکین علائم می‌شوند.
– داروهای موضعی مانند بنزوکائین ممکن است باعث عوارض جانبی جدی و مرگبار شوند و نباید برای علائم درآوردن دندان از آن‌ها استفاده کرد.
۲. دندان درآوردن چیست؟
همان‌گونه که گفتیم دندان درآوردن فرآیندی است که طی آن دندان نوزاد از لثه بیرون می‌آید.
۳. نوزادان از چه زمانی دندان درمی‌آورند؟
آغاز علائم درآوردن دندان معمولا چند روز قبل از درآوردن دندان است. در حالی که درآمدن اولین دندان نوزاد بین ۴ تا ۱۰ ماهگی اتفاق می‌افتد، اما اولین دندان تقریبا در ۶ ماهگی درمی‌آید. برخی دندانپزشکان به این نکته توجه می‌کنند که برخی افراد بر اساس سابقه خانوادگی، زود، معمولی یا دیر دندان درمی‌آورند.
یک مشکل نسبتا نادر به نام natal (زایشی) موقعیتی را شرح می‌دهد که در آن، یک دندان در هنگام تولد در دهان نوزاد وجود دارد. احتمال چنین اتفاقی یک از ۳۰۰۰-۲۰۰۰ تولد است.
این دندان تقریبا بدشکل، اتفاقی خاص در یک کودک طبیعی به شمار می‌آید. وجود این دندان فقط یکی از یافته‌های جسمی است که باعث ایجاد یک سندروم می‌شوند. اگر احتمال یک سندروم وجود داشته باشد، مشورت با دندانپزشک متخصص اطفال میتواند مفید باشد. این دندان معمولا سست است و قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان، کشیده می‌شود تا خطر کشیده شدن هوا به داخل ریه‌ها را از بین ببرد.
۴. علائم دندان درآوردن نوزاد
دندان درآوردن معمولا با ناراحتی لثه و فک در ارتباط است زیرا دندان نوزاد ازسطح لثه بیرون می‌آید. زمانی که دندان به زیر سطح بافت لثه می‌رود، کمی قرمز و متورم می‌شود. گاهی وقت‌ها ممکن است یک ناحیه پر از مایع مانند تاول خونی روی دندانی که در حال درآمدن است ظاهر شود. برخی دندان‌ها در هنگام درآمدن ممکن است از برخی دیگر حساس‌تر باشند. دندان‌های بزگ‌تر یا آسیاب ممکن است ناراحتی بیشتری ایجاد کنند زیرا سطح بزرگ‌تری دارند که نمی‌تواند به راحتی و مانند دندان‌های پیشین، سطح لثه را بشکافند. به استثناء درآمدن دندان‌های آسیاب سوم (دندان‌های عقل)، درآمدن دندان‌های دائمی، ناراحتی کمتری نسبت به درآمدن دندان‌های نوزاد دارد.
دندان درآوردن ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
– افزایش بزاق دهان
– بی‌قراری و کاهش خواب به دلیل ناراحتی لثه
– نخوردن غذا به دلیل درد در ناحیه لثه
– آشفتگی و بی‌قراری
– گذاشتن دست در دهان
– راش‌های خفیف در اطراف دهان به دلیل تحریک پوست و افزایش بزاق دهان
– مالیدن ناحیه گونه یا گوش به دلیل درد ناشی از درآمدن دندان‌های آسیاب
مسئله مهم این است‌که درآوردن دندان با علائم زیر همراه نیست:
– تب (به ویژه بالای ۱۰۱ درجه فارنایت)
– اسهال، آبریزش بینی و سرفه
– بی‌قراری طولانی مدت
– راش در سطح بدن
۵. آیا درآوردن دندان باعث تب می‌شود؟
اگرچه مادربزرگ‌ها این مورد را قبول ندارند اما تحقیقات انجام شده، هیچ ارتباطی را میان درآوردن دندان و تب نشان نمی‌دهند. عفونت‌های ویروسی که معمولا همزمان با درآوردن دندان اتفاق می‌افتند می‌توانند باعث ایجاد تب شوند. اما هیچ ویروسی مرتبط با درآوردن دندان وجود ندارد.
۶. آیا درآوردن دندان باعث استفراغ کردن می‌شود؟
فرآیند درآوردن دندان معمولا با استفراغ کردن همراه نیست. همان‌گونه که بسیاری از دندانپزشکان گفته‌اند، دندان درآوردن باعث تب، آبریزش بینی، سرفه یا اسهال نمی‌شود. دندان درآوردن فقط باعث درآمدن دندان می‌شود!
۷. ترتیب درآمدن دندان در نوزادان چیست؟
ترتیب معمول درآمدن دندان‌های اولیه به این شکل است:
دندان‌های پیشین مرکزی: ۱۲-۶ ماهگی
دندان‌های پیشین جانبی: ۱۶-۹ ماهگی
دندان‌های نیش: ۲۳-۱۶ ماهگی
– آسیاب‌های اول: ۱۹-۱۳ ماهگی
– آسیاب‌های دوم: ۲۴-۲۲ ماهگی
بین ۶ تا ۱۲ سالگی، ریشه این ۲۰ دندان نوزادی دوباره بازسازی شده و ۳۲ عدد دندان دائمی بزرگسالی جای آن‌ها را می‌گیرند. دندان‌های آسیاب سوم (دندان‌های عقل) در نوزادی درنمی‌آیند و معمولا در اواسط یا اواخر بزرگسالی درمی‌آیند. این دندان‌ها به دلیل ایجاد کجی و به هم ریختگی در دندان‌ها معمولا کشیده می‌شوند.
۸. دندان درآوردن چه مدت طول می‌کشد؟
بچه‌ها معمولا چند روز قبل از درآمدن دندان از لثه، اذیت می‌شوند. برخی بچه‌ها در زمان آمدن دندان از عمق لثه تا روی آن، بیشتر از باقی بچه‌ها اذیت می‌شوند. دندان‌های آسیاب به دلیل شکلی که دارند بیشتر باعث اذیت می‌شوند
۹. چه زمانی باید برای درد دندان درآوردن با پزشک اطفال تماس بگیریم؟
چون هم درآمدن دندان و هم علائمی مانند تب، بی‌قراری و اسهال، شایع هستند، ممکن است همزمان اتفاق بیفتند. دیگر بیماری‌ها یا اختلال‌ها ( مانند عفونت‌های ویروسی) به احتمال بیشتری ممکن است باعث تب، بی‌قراری، گرفتگی بینی، سرفه و اسهال شوند. اگر این علائم یا علائم دیگر، نگران کننده بودند باید با پزشک تماس بگیرید. این علائم را به درآوردن دندان ربط ندهید.
۱۰. چه داروهایی برای درمان درد دندان درآوردن به کار می‌روند؟
بحث‌هایی درمورد استفاده از دارو برای درد وجود دارد.
۱۱. داروهایی که می‌توان آن‌ها را روی لثه گذاشت
با این‌که برخی از والدین از داروهای موضعی استفاده می‌کنند، مطالعات انجام شده، فایده آن‌ها را اثبات نکرده است. سازمان غذا و دارو (FDA) در ۲۰۱۱ هشداری را درمورد ضرورت اجتناب از داروهای خوراکی از جمله بی‌حس کننده موضعی بنزوکائین (مانند اوراژل) منتشر کرد. بنزوکائین، ماده اصلی موجود در بسیاری از اسپری‌های دندان، قرص‌های مکیدنی و ژل‌هاست. هشدار FDA ارتباط میان این ماده و متهموگلوبینمیا یا سندروم کودک آبی (کمبود شدید اکسیژن در سلول‌های بدن) – یک مشکل نادر اما جدی – را نشان داد. این عارضه جانبی، توانایی سلول‌های قرمز خون برای انتقال اکسیژن در بدن را محدود می‌کند. این مسئله میتواند عواقب جدی و کشنده‌ای را به همراه داشته باشد. افرادی که دچار متهموگلوبینمیا می‌شوند، رنگ پریدگی، گیجی، آشفتگی و تنگی نفس را تجربه می‌کنند. ضربان قلب تند نیز از علائم آن است. چنین واکنشی ممکن است پس از اولین مواجهه با بنزوکائین یا بعد از چند بار مواجهه اتفاق بیفتد. هر فردی که پس از مواجهه با بنزوکائین دچار این علائم شود باید فورا تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرد. از برخی داروها می‌توان برای خنثی کردن این عوارض جانبی استفاده کرد.
برای بی‌حس کردن لثه‌ها هرگز نباید از الکل استفاده کرد.
داروهای خوراکی برای کاهش درد
ایبوپروفن (ادویل یا موترین) یا استامینوفن (تیلنول) می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. به کودکان کمتر از ۶ ماه نباید ایبوپروفن داد. داروها را باید فقط چند بار و فقط زمانی که روش‌های خانگی جواب نمی‌دهند استفاده کرد. باید مراقب باشید که برای دندان درآوردن خیلی از دارو استفاده نکنید. دارو ممکن است خیلی از علائم که دانستن آن‌ها ضروری است را بپوشاند. محصولات حاوی آسپرین را به بچه‌ها ندهید. هیچ داروی خاصی به شکل معمول برای دندان درآوردن تجویز نمی‌شود.
چه درمان‌های خانگی درد دندان درآوردن را کاهش می‌دهند؟
اگر فشار آرامی به لثه‌های کودکی که در حال دندان درآوردن است وارد شود، کودک احساس بهتری پیدا می‌کند. به همین دلیل، بسیاری از پزشکان آرام مالیدن لثه‌ها با انگشت تمیز و یا این‌که کودک یک پارچه تمیز را گاز بزند را توصیه می‌کنند. اگر این درد باعث بروز مشکل در غذا خوردن شود، گاهی وقت‌ها یک پستانک متفاوت یا استفاده از فنجان میتواند ناراحتی را کم کرده و به غذا خوردن کمک کند. اشیاء سرد به کاهش التهاب کمک می‌کنند. والدین باتجربه از مفید بودن پارچه یخ زده یا مکعب‌های یخ برای این کار آگاهند. مراقب باشید که اشیاء سرد را برای مدت طولانی روی لثه‌ها نگذاید. هرگز چیزی ( از جمله بیسکویت‌های مخصوص دندان درآوردن) را در دهان کودک نگذارید زیرا ممکن است باعث خفگی کودک شود. کارهای هومئوپاتی را باید با احتیاط انجام داد زیرا خلوص و غلظت مواد، تضمین شده نیستند. این محصولات در فهرست FDA قرار ندارند.
چگونه می‌توانم از دندان جدید نوزاد خود مراقبت کنم؟
بهداشت دهانی میتواند قبل از درآمدن اولین دندان شروع شود. پاک کردن لثه‌ها بعد از غذا خوردن با استفاده از حوله نرمی که برای پاک کردن دست و صورت به کار می‌رود، آسان و موثر است. فلوراید برای کاهش پیشرفت و شدت پوسیدگی مفید است. چون مقدار فلوراید با منبع آب متغیر است، درمورد هر مکمل ضروری با پزشک اطفال یا دندانپزشک مشورت کنید. تجویز فلوراید بر اساس غلظت فلوراید در آب و سن کودک، خواهد بود. فلوراید بیش از حد ممکن است باعث فلوئوروزیس دندانی – تغییر رنگ دندان – شود. دندان‌های کودکان در سه سال اول زندگی در آسیب‌پذیرترین حالت خود قرار دارند. به همین دلیل، خمیردندان فلورایدی خیلی برای کودکان زیر ۳ سال ضروری نیست. دریافت مکمل فلوراید در دوران بارداری فایده‌ای برای استحکام دندان نوزاد یا محافظت از دندان کودک یا دندان‌های دائمی در برابر ایجاد پوسیدگی ندارد.
نوزادان و کودکان هیچ‌گاه نباید بطری شیر را به رخت خواب ببرند. شیر مادر، شیر گاو، شیر سویا و آبمیوه، همه با ایجاد پوسیدگی در ارتباط هستند. خوردن میوه‌های چسبناک (مانند کشمش) یا دیگر خوراکی‌های حاوی قند (مانند آبنبات) نیز باعث افزایش احتمال ایجاد پوسیدگی در دندان می‌شود.
چه زمانی باید کودکم را پیش دندانپزشک ببرم؟
سازمان دندان آمریکا و آکادمی پزشکان اطفال آمریکا توصیه می‌کنند که اولین مراجعه کودک به دندانپزشک باید در ۱ سالگی باشد. اگر بخواهید آن را به تعویق بیندازید، دیرترین زمان برای اولین مراجعه به دندانپزشک در سن ۳ سالگی است. اگر والدین، هرگونه آسیب، بدریختی‌های دهانی، لکه‌های دندانی، درد دندان و تغییرات غیر طبیعی در دندان‌ها یا لثه‌ها را مشاهده کردند باید به دندانپزشک مراجعه کنند.