خشونت و دیگر اشکال سو استفاده عموما به عنوان الگوی رفتاری شخصی تلقی می‌شود که قصد دارد بر خانواده، اعضای خانه، دوستان صمیمی، همکاران، افراد و گروه‌ها تسلط یابد و آن را حفظ کند. با این‌که بیشتر این تخلفات خشونت‌بار از جانب کسانی مرتکب می‌شود که با شخص قربانی آشنا هستند (دوستان و همسران جدا شده یا صمیمی، اعضای خانواده، بستگان، هم‌کلاسی‌ها، همکاران و غیره)، ولی هم‌چنین انجام اعمال خشن و سو استفاده از جانب غریبه‌ها نیز صورت می‌پذیرد.
خشونت و سو استفاده ممکن است تنها یک بار صورت بگیرد، می‌تواند شامل روش‌هایی گوناگون و دغل‌بازی‌هایی زیرکانه باشد، یا مکررا به وقوع پیوندند و در طول چندین ماه و سال تشدید شود. خشونت و سو استفاده به هر شکل، عمیقا بر سلامت و تن‌درستی افراد تاثیر می‌گذارد. ریشه‌های تمام اشکال خشونت در انواع مختلف بی‌عدالتی یافت می‌شوند که همواره در جامعه در حال حضور و رشد است.
از خشونت و سو استفاده برای ایجاد و حفظ قدرت و تسلط بر افراد دیگر استفاده می‌شود، و غالبا بازتاب عدم توازن قدرت میان قربانی و سو استفاده‌کننده است.
خشونتْ یک انتخاب، و از این رو، قابل پیشگیری است.
۹ شکل متمایز و مختلف از خشونت و سو استفاده وجود دارد:
۱. خشونت جسمی
۲. خشونت جنسی
۳. خشونت عاطفی
۴. خشونت روانی
۵. خشونت معنوی
۶. خشونت فرهنگی
۷. سو استفاده‌ی کلامی
۸. سو استفاده‌ی مالی و
۹. غفلت و بی‌توجهی
۱. خشونت جسمی
خشونت جسمی هنگامی اتفاق می‌افتد که فردی برای تسلط بر اَعمال فردی دیگر از بخشی از بدن خود یا وسیله‌ای دیگر استفاده کند.
خشونت جسمی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- استفاده از نیروی جسمی که باعث ایجاد درد، ناراحتی یا آسیب شود؛
- ضربه زدن، نیشگون گرفتن، مو کشیدن، پیچاندن دست، فشردن گلو، سوزاندن، ضربه زدن با جسم تیز، مشت زدن، هل دادن، سیلی زدن، کتک زدن، نقش زمین کردن، لگد زدن، خفه کردن، گاز گرفتن، با اجبار چیزی را به شخصی خوراندن، یا هر گونه رفتار خشن و ناهنجار دیگر؛
- حمله با اسلحه یا وسایل دیگر؛
- تهدید با اسلحه یا وسیله‌ی دیگر؛
- قرار دادن عمدی شخصی در شرایط آب‌و‌هوایی سخت یا اتاقی با دمای نامساعد؛ و
- قتل.سو مصرف دارویی
استفاده‌ی نامناسب از داروها که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خودداری از مصرف دارو؛
- عدم تبعیت از دستورالعمل‌های تجویزی؛ و
- استفاده‌ی بیش از اندازه یا کم‌تر از مقدار توصیه‌شده‌ی دارو.
اِعمال محدودیت
- حبس اجباری؛
- اعمال محدودیت‌های جسمی بیش از حد، بی‌جا، یا غیر ضروری؛
- اجبار شخص به ماندن در تخت‌خواب؛
- استفاده‌ی بی‌جا از دارو برای تسلط بر یک شخص (که آن را محدودیت شیمیایی نیز می‌نامند)؛ و
- بستن شخص به تخت‌خواب یا صندلی.
۲. خشونت جنسی
خشونت جنسی هنگامی اتفاق می‌افتد که فردی ناخواسته به حضور در یک فعالیت جنسی مجبور شود.
خشونت جنسی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- لمس کردن بدن یک شخص به شیوه‌ای جنسی و بدون رضایت وی (نظیر بوسیدن، گرفتن، یا نوازش کردن)؛
- برقراری رابطه‌ی جنسی اجباری؛
- اجبار یک شخص به انجام اعمال جنسی تحقیرکننده یا دردناک؛
- وارد کردن ضربه به بخش‌های جنسی بدن شخص؛
- اجبار یک شخص به تماشای محتویات پورنوگرافی و مستهجن؛ اجبار وی به حضور در فیلم‌های مستهجن؛
- استفاده از اسلحه برای پذیرش اجباری؛
- عریان‌گرایی؛
- اظهار نظرات و شوخی‌های جنسی ناخوشایند؛ چشم‌چرانی؛
- خودداری از ابراز محبت جنسی؛
- نادیده گرفتن تمایلات جنسی یا حریم خصوصی یک شخص (دید زدن)؛
- نادیده گرفتن حق شخص از داشتن اطلاعات و دانش جنسی؛
- تحقیر، سرزنش، یا تلاش برای تسلط بر تمایلات جنسی شخص؛
- اجبار شخص به روسپی‌گری؛
- اتهام‌زنی‌های بی‌پایه و اساس در مورد فساد و بی‌اخلاقی و/یا خیانت؛ و
- قرار دادن عمدی یک شخص در معرض ابتلا به HIV-AIDS یا دیگر عفونت‌های واگیردار جنسی.
۳. خشونت عاطفی
خشونت عاطفی هنگامی اتفاق می‌افتد که گفتار یا رفتار عمدی یک فرد باعث شود فردی دیگر احساس حماقت یا بی‌ارزشی کند.
خشونت عاطفی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- استفاده از زبان توهین‌آمیز در قبال دیگران؛
- انداختن تقصیر تمام مشکلات موجود در یک رابطه به گردن شخص دیگر؛
- استفاده از ابزار قهر و سکوت؛
- عدم اجازه به شخص برای تماس با خانواده و دوستان؛
- از بین بردن حقوق مالکیت شخص؛
- حسادت؛
- تحقیر یا دست انداختن یک شخص؛
- ارعاب و ایجاد ترس به منظور مسلط شدن بر شخص؛
- تهدید به خودزنی در صورت عدم پذیرش شخص به همکاری؛
- تهدید به ترک شخص؛ و
- تهدید به تبعید یا اخراج شخص از کشور (در صورتی که آن شخص یک مهاجر باشد).
۴. خشونت روانی
خشونت روانی هنگامی رخ می‌دهد که فردی برای تسلط بر فردی دیگر، وی را تهدید کند و بترساند.
خشونت روانی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- تهدید به آسیب رساندن به شخص یا خانوادهاش در صورت ترک شخص مورد نظر؛
- تهدید به خودزنی؛
- تهدید به اقدام به اعمال خشونت‌آمیز؛
- تهدید به ترک کردن شخص؛
- تعقیب / آزار و اذیت مجرمانه؛
- تخریب اموال شخص؛
- پرخاشگری کلامی؛
- قرار دادن یک شخص در انزوای اجتماعی؛
- عدم اجازه‌ی دسترسی به تلفن؛
- عدم اجازه‌ی تصمیم‌گیری به اشخاص صالح و شایسته؛
- نظارت نامناسب بر فعالیت‌های شخص؛
- با یک شخص مانند کودک یا خدمتکار رفتار کردن؛
- خودداری از همراهی یا ابراز محبت؛
- اِعمال فشار بی‌مورد و ناروا برای:
- امضاء اسناد و مدارک حقوقی؛
- عدم طلب کمک یا مشاوره‌ی حقوقی؛
- ترک خانه؛
- افزودن یا تغییر بندهای وصیت‌نامه‌ی قانونی یا وراث
- افزودن یا تغییر بندهای توصیه‌نامه‌ای که شخص برای دوران ناتوانی عقلی و جسمی‌اش تهیه کرده است؛
- اعطای پول یا اموال دیگر به بستگان یا سایر مراقبت‌کنندگان؛
- انجام هر کار که شخص خواهان انجام‌اش نباشد.
۵. خشونت معنوی
خشونت معنوی (مذهبی) هنگامی رخ می‌دهد که فردی با استفاده از باورهای معنوی فرد دیگر به فریب، کنترل یا سلطه بر وی اقدام کنید.
خشونت معنوی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- عدم اجازه به شخص برای پیروی از سنت‌های معنوی یا مذهبی مورد علاقه‌اش؛
- اجبار شخص به انجام یک آیین یا پیروی از یک راه معنوی یا مذهبی؛
- تحقیر یا مسخره کردن آیین‌ها، باورها، یا سنت‌های معنوی یا مذهبی یک شخص؛ و
- استفاده از آیین‌ها، مراسم، یا جایگاه معنوی یا مذهبی برای کنترل یا سلطه بر یک شخص.
۶. خشونت فرهنگی
خشونت فرهنگی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک فرد به سبب اجرای آیین‌های متعلق به فرهنگ، مذهب، یا سنت خود دچار آسیب شود.
خشونت فرهنگی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- ارتکاب جنایت‌های ناموسی یا دیگر جرائم علیه زنان در برخی نقاط دنیا که طی آن، زنان به ویژه به دلایل زیر دچار آسیب‌های جسمی، محرومیت‌های اجتماعی، نقص عضو یا قتل می‌شوند:
- برقراری رابطه‌ای عاشقانه با شخصی “نادرست”؛
- درخواست طلاق؛
- خیانت؛ ارتکاب زنا؛
- مورد تجاوز واقع شدن؛
- انجام سحر و جادوگری؛ و
- پیر شدن.
- خشونت فرهنگی ممکن است به طرق زیر اتفاق بیفتد:
- مجازات اعدام یا سنگسار؛
- تبعید؛
- ترک شخص سالمند در بیمارستان توسط خانوادهاش؛
- ختنه‌ی زنان؛
- تجاوز جنسی زناشویی؛
- بردگی جنسی؛ و
- قتل.
۷. سو استفاده‌ی کلامی
سو استفاده‌ی کلامی وقتی رخ می‌دهد که فردی با استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری سبب آسیب زدن به فردی دیگر شود.
سو استفاده‌ی کلامی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- یادآوری اشتباهات گذشته‌ی شخص؛
- اظهار جملات و پیش‌بینی‌های منفی؛
- اظهار بی‌اعتمادی؛
- تهدید به خشونت علیه شخص یا اعضای خانوادهاش؛
- فریاد زدن؛
- دروغ گفتن؛
- توهین کردن؛
- استفاده از القاب و نام‌های موهن در مورد شخص؛
- توهین و فحاشی؛
- خودداری از ارائه‌ی اطلاعات مهم؛
- صدور دستورات نامعقول؛
- در مقابل یک شخص بی‌رحمانه از مرگ سخن گفتن؛ و
- شخص را بی‌ارزش و مایه‌ی دردسر خطاب کردن.
۸. سو استفاده‌ی مالی
سو استفاده‌ی مالی وقتی اتفاق می‌افتد که فردی بدون رضایت فردی دیگر منابع مالی وی را تحت کنترل خود درآورد یا از آن منابع استفاده‌ّهای نادرست به عمل آورد.
سو استفاده‌ی مالی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- عدم اجازه به شخص برای شرکت در برنامه‌های تحصیلی؛
- اجبار شخص به اشتغال در خارج از خانه؛
- عدم اجازه به شخص برای اشتغال در خارج از خانه یا رفتن به مدرسه؛
- محدود کردن حق شخص در انتخاب شغل؛
- استفاده‌ی غیرقانونی یا نامناسب از پول، دارایی، یا اموال شخص؛
- انجام اَعمال کلاه‌بردارانه و متقلبانه؛ فریب دادن شخص؛
- برداشت وجه بدون اجازه‌ی صاحب آن برای مقاصد شخصی؛
- استفاده‌ی نادرست از این وجوه از طریق دروغ، حیله‌گری، کنترل یا ضبط پول؛
- ممانعت از دسترسی شخص به حساب‌های بانکی، پس‌انداز، یا سایر درآمدها؛
- پرداخت مستمری، و سپس درخواست توضیح بابت تمام پول‌های خرج‌شده از جانب شخص؛
- وادار کردن شخص به خرید یک محصول یا واگذاری پول‌های‌اش؛
- فروش خانه، لوازم یا سایر اموال شخص بدون اجازه‌ی وی؛
- جعل امضای شخص بر روی چک بازنشستگی یا سایر اسناد حقوقی وی؛
- استفاده‌ی نادرست از وکالت‌نامه‌ی تام‌الاختیار، وکالت بلاعزل یا ولایت قانونی؛
- عدم پرداخت صورت‌حساب‌ها؛
- باز کردن نامه‌ها بدون اجازه‌ی شخص؛
- سکونت در خانه‌ی شخص بدون پرداخت عادلانه‌ی هزینه‌ها؛ و
- تخریب اموال شخص.
۹. غفلت و بی‌توجهی
بی‌توجهی هنگامی رخ می‌دهد که فردی مسئولیت ارائه‌ی کمک یا مراقبت به فردی دیگر را بپذیرد، ولی به تعهد خود عمل نکند.
بی‌توجهی شامل این موارد است، ولی محدود به این‌ها نیست:
- عدم رفع نیازهای شخصی که به تنهایی قادر به رفع نیازهای خود نباشد؛
- ترک شخص در اماکن عمومی؛ و
- تنها گذاشتن شخصی که به کمک نیاز دارد.
بی‌توجهی جسمی
- عدم توجه به ضروریات زندگی روزمره که عبارت است از عدم تامین موارد زیر به اندازه‌ی کافی یا لازم :
- مایعات و مواد مغذی؛
- سرپناه؛
- لباس و پارچه‌ی تمیز؛
- همراهی اجتماعی؛ و
- عدم جابه‌جایی مکرر شخص بستری و علیل به منظور پیشگیری از خشکی مفاصل و زخم بستر.
بی‌توجهی پزشکی
- نادیده گرفتن شرایط ویژه‌ی تغذیه‌ای شخص؛
- ندادن داروهای مورد نیاز؛
- عدم تماس با پزشک؛ عدم گزارش یا رسیدگی سریع به شرایط خاص، صدمات، یا مشکلات پزشکی؛ و
- عدم آگاهی از عوارض جانبی احتمالی داروها.