سازمان بهداشت جهانی (WHO) در ۳۰ آگوست ۲۰۲۱، سویه‌ی جدیدی را با نام مو / Mu (B.1.621) به عنوان یکی از گونه‌های مورد مطالعه‌ی SARS-CoV-2 شناسایی کرد. میزان شیوع سویه مو ویروس کرونا در ایالات متحده تقریبا ۰.۱ درصد و در سطح جهان کم‌تر از ۰.۱ درصد گزارش شده است. داده‌های اولیه‌ی آزمایشگاهی نشان می‌دهند سویه مو ویروس کرونا دارای تغییرات ژنتیکی یا “جهش‌هایی” است که می‌توانند آن را در برابر ایمنی به دست آمده از واکسیناسیون یا سابقه‌ی ابتلا به عفونت مقاوم‌تر کند.
تمام ویروس‌ها، از جمله SARS-CoV-2 عامل بیماری کووید ۱۹، به مرور زمان دچار جهش می‌شوند. سویه‌ای از یک ویروس که دارای یک یا چند تغییر ژنتیکی باشد، جهش‌های آن ویروس نامیده می‌شود؛ این مسئله بر نحوه‌ی رفتار آن ویروس تاثیر می‌گذارد و آن را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند.
بسیاری از سویه‌ها SARS-CoV-2 در طول دوره‌ی همه‌گیری در ایالات متحده و سایر نقاط جهان گسترش یافته‌اند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده و سازمان بهداشت جهانی این سویه‌ها را از طریق مطالعات آزمایشگاهی و ایمنی شناسی و هم‌چنین، نظارت مبتنی بر توالی، به طور مرتب زیر نظر می‌گیرند.
دکتر ویلیام شفنر، پزشک و استاد بیماری‌های عفونی در مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت، در مصاحبه با مدیکال نیوز تودی، گفته است: “بسیاری از این جهش‌ها بی‌خطر هستند، قادر به مقاومت و تکثیر نیستند و در نهایت، از بین می‌روند. ولی هر از چند گاهی، یکی از این جهش‌ها به یک سویه مورد مطالعه (VOI) تبدیل می‌شود – به این معنی که دانشمندان مجبور می‌شوند این جهش را زیر نظر بگیرند.”
۱. سویه‌های جدید مورد مطالعه
سازمان بهداشت جهانی در ۳۰ آگوست ۲۰۲۱، سویه مو (Mu) را به عنوان یک سویه مورد مطالعه شناسایی کرد. این سویه از SARS-CoV-2 حاوی شاخص‌های ژنتیکی خاصی است که طبق انتظار کارشناسان، نحوه‌ی تشخیص، انتقال، شدت بیماری، فرار ایمنی، یا اثربخشی واکسن را تغییر می‌دهند.
به علاوه، طبقه‌بندی یک سویه جدید به عنوان سویه مورد مطالعه (VOI)، نیازمند شواهدی است که نشان بدهند این سویه باعث شیوع جمعی متعدد و منحصر به فرد یا افزایش درصد موارد ابتلا در چندین کشور با میزان شیوع و گسترش محدود شده باشد.
سویه مو (B.1.621) در ژانویه‌ی ۲۰۲۱ در کلمبیا ایجاد شد. کنون‌بینی مرکز پیشگیری از بیماری ایالات متحده تا تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ نشان داد، میزان گسترش سویه مو در ایالات متحده در مجموعه ۰.۱ درصد بوده است.
بر اساس به‌روزرسانی هفتگی ایمنی‌شناسی سازمان بهداشت جهانی که در ۳۱ آگوست ۲۰۲۱ منتشر شد، برخی از کشورهای اروپایی و کشور کلمبیا میزان شیوع سویه مو را بیشتر از سایر مناطق گزارش دادند؛ موارد دیگری نیز به صورت پراکنده در سایر نواحی گزارش شده‌اند. با این‌که میزان گسترش سویه مو در حال حاضر در سطح جهان کم‌تر از ۰.۱ درصد است، این آمار در کلمبیا (۳۹ درصد) و در اکوادور (۱۳ درصد) به طور مداوم در حال افزایش است.
دکتر شفنر سه ویژگی را شناسایی کرده است که دانشمندان هنگام ردیابی سویه‌ها جدید به دنبال آن‌ها می‌گردند: “شماره‌ی یک، آیا این سویه به طور ناگهانی مسری می‌شود و آیا راحت‌تر از سایر سویه‌ها گسترش می‌یابد – ما شاهد چنین وضعیت بوده‌ایم؛ بیش از همه در مورد سویه دلتا که اساسا در ایالات متحده از سایر سویه‌ها پیشی گرفت و اکنون به شایع‌ترین سویه تبدیل شده است.”
وی ادامه می‌دهد: “مسئله‌ی دوم، آیا این سویه باعث افزایش شدت بیماری می‌شود؛ بنابراین، آیا وقتی به این عفونت مبتلا شوید، احتمالا با بیماری وخیم‌تری مواجه خواهید بود؟ شماره‌ی سه، آیا این سویه دارای ساختاری است که می‌تواند از ایمنی ناشی از واکسن‌های کنونی فرار یا از آن‌ها ممانعت کند؟”
۲. فرار ایمنی
داده‌های اولیه نشان می‌دهند سویه مو ممکن است باعث فرار ایمنی مشابه‌ی سویه بتا شود. فرار ایمنی یعنی توانایی ویروس برای دور زدن تلاش‌های دستگاه ایمنی بدن یا ایمنی حاصل از واکسیناسیون.
در نشست (اطلاع رسانی) تیم مقابله با کووید ۱۹ در کاخ سفید، دکتر آنتونی اس. فائوچی، ریاست مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده، چنین توضیح داده است: “این سویه دارای مجموعه‌ای از جهش‌ها است که باعث می‌شود بتواند از آنتی‌بادی‌های خاص، نه تنها آنتی‌بادی مونوکلونال، بلکه از واکسن و آنتی‌بادی‌های ناشی از پشت سر گذاشتن دوره‌ي نقاهت فرار کند. ولی داده‌های بالینی زیادی در این زمینه وجود ندارند؛ یعنی این داده‌ها عمدتا آزمایشگاهی و درون‌کشتگاهی هستند.”
به گفته‌ی فائوچی، “با این‌که نباید خطر جهش‌ها را کم‌اهمیت جلوه داد، ولی حتی وقتی با سویه‌هایی مواجه می‌شویم که تا حدودی اثربخشی واکسن را کاهش می‌دهند، هم‌چنان واکسن‌ها قابلیت تاثیرگذاری‌شان را علیه سویه‌های مربوط به یک از ویروس حفظ می‌کنند.”
دکتر شفنر در پاسخ به سوال مدیکال نیوز تودی در خصوص احتمال تبدیل شدن سویه مو به عاملی برای افزایش نگرانی‌ها، این چنین گفت، “احتمال این مسئله بسیار کم است. من تا این لحظه کاملا مطمئن هستم سویه مو در سطح سویه مورد مطالعه (VOI) باقی می‌ماند و به سویه عامل نگرانی (VOC) تبدیل نخواهد شد.”
وی در این خصوص می‌گوید:
“بنابراین، به نظر نمی‌رسد سویه مو از لحاظ واگیردار بودن، به یک مشکل بزرگ تبدیل شود. هم‌چنین، تا آن‌جا که ما می‌دانیم، این سویه باعث افزایش شدت بیماری نیز نشده است.”
وی افزود، “ما دارای برخی داده‌های آزمایشگاهی اولیه هستیم که نشان می‌دهند واکسن‌های کنونی‌مان ممکن است تا حدودی در برابر سویه مو ضعیف باشند، ولی برای تایید این مسئله به اطلاعات بیش‌تری نیاز داریم. برای اثبات خطرناک بودن این سویه باید آزمایش‌های بیش‌تری انجام شود.”
دکتر فائوچی نظری مشابه دارد: “در نهایت، ما هم‌چنان این سویه را زیر نظر می‌گیریم. ما هر چیزی را نظیر این مسئله جدی می‌گیریم، ولی هم‌اکنون نمی‌توانیم آن را یک تهدید جدی تلقی کنیم.”
۳. توصیه‌ی اصلی: واکسیناسیون
دکتر شفنر در پاسخ به سوال مدیکال نیوز تودی در خصوص بهترین راه برای محافظت از خود در برابر سویه‌های SARS-CoV-2، این چنین توضیح داد: “سویه‌های جدید هنگامی ایجاد می‌شوند که افراد جدیدی به این عفونت مبتلا شوند؛ ویروس تکثیر یابد و فرصت مناسب را برای جهش و تشکیل سویه‌های جدید به دست آورد. بنابراین، آن‌چه باید انجام دهیم، کاهش فرصت ویروس برای تکثیر است.”
وی ادامه داد: “تنها راه برای رسیدن به این هدف واکسیناسیون، واکسیناسیون و واکسیناسیون است. تمام سویه‌های اصلی در کشورهای مختلف جهان و در بیرون از مرزهای ایالات متحده ایجاد شده‌اند [البته، این مسئله در مورد ایران نیز صدق می‌کند .مترجم]، بنابراین، تا آن‌جا که می‌توانیم باید افراد داخل کشور را واکسینه کنیم تا سویه‌ی جدیدی در داخل ایجاد نشود؛ ولی باید واکسیناسیون در سرتاسر جهان گسترش یابد.”