حتما وقتی اسم بازیکن هایی مثل کاسپاروف را می شنوید که حدود یک میلیون بار شطرنح بازی کرده و 10 سال استاد بزرگ شطرنج بوده اند ، به خودتان می گویید حتما خیلی سخت تلاش کرده و کل زندگی اش را صرف این ورزش کرده است؛ حالا اگر اضافه کنم که ادعا می کند همه بازی ها و حرکاتش را به یاد می آورد چه؟ و همین طور بگویم او تنها بازیکنی است که توانسته رایانه را شکست بدهد چه؟ حتما می گویید: چطور ممکن است ؟!
فرق بین بازیکن‌های آماتور و حرفه‌ای در شطرنج با پاسخ به این سوال مشخص می‌شود ،که آیا آنها الگوها را به خوبی به ذهن سپرده اند و به درستی از آنها بهره می‌برند؟
در هنگام بازی وقت برای تجزیه و تحلیل کل صفحه نیست و هر چند مهره باهم بازیکن‌ها را یاد یک الگوی خاص می اندازد؛ ارتباط بین این الگو ها با هم در نهایت حرکت بعدی بازیکن را تشکیل می‌دهد؛ اما این بازیکن‌ها در کودکی چه تمرین هایی داشتند که امروز این گونه الگوها رو به خاطر می سپارند؟ و در مواردی الگوسازی می‌کنند!
در پرورش ذهنی کودکان، 7 سال اول را متخصصان زمانِ طلایی می‌گویند؛ زیرا رشد روی حداکثر سرعت است.
شناخت و استفاده از الگو ها امری بسیار حیاتی است؛ زیرا داشتن الگو یکی از مهم‌ترین پایه‌های یادگیری در ریاضی، طراحی، موسیقی و بسیاری از علوم و هنرهای دیگر است .
برای درک بهتر اهمیت الگوها تصور کنید، کودک شما مجبور می شود از یک خیابان به تنهایی عبور کند؛ کودک می بیند که دو خودرو به سمتش می آیند؛ خودرویی که به او نزدیک تر است، سرعتی به مراتب کمتر از خودروی دور تر دارد .
اگر کودک متوجه این واقعیت بر اساس الگوی حرکتی دو خودرو نسبت به هم نشود، آنوقت او توجهش را معطوف به خودرو جلوتر می‌کند، بی آنکه حس کند احتمال تصادف با خودروی پشت سری هم هست!
حالا برای آشنایی کودکانمان با الگو ها و به دست آوردن درکی صحیح باید چه کنیم؟
شما را به همان شطرنج ارجاع می‌دهم. بازی شطرنج فکر خوبی است، ولی قدم اول نیست!
یک کودک برای آشنایی با الگو ها ابتدا باید با دفتر شطرنجی کار کند. در دفتر شطرنجی میتوان الگوهای مختلفی را برای کودکان طراحی کرد و از آن ها خواست تا در کامل شدن طرح همکاری کنند. این می تواند نوید بخش آن باشد که کودک شما در آینده از مولدین الگو ها و فرآیند ها باشد و نه از مقلدین!
دفتر شطرنجی مختص یک رده سنی و افراد خاص نیست؛ بلکه باید استفاده از آنها را قبل از ورود به مدرسه شروع کرد تا 7 سال طلایی یادگیری از دست نرود و همچنین کودکی که مهارت‌های دست ورزی را در سنین پیش از دبستان آموخته دیگر چالش چگونگی مداد در دست گرفتن را ندارد و بهتر می تواند نوشتن را آغاز کند، همچنین این نکته را باید درباره دفتر شطرنجی بدانید که دفتر شطرنجی یک دفتر تمرینی است که به منظور تقویت مهارت دست‌ورزی، تقویت حافظه، تقویت و هماهنگی ارتباط چشم و دست و آشنایی کودکان با حدود کادر، طراحی شده است .
کار با دفتر شطرنجی همان گونه که در داستان ماشین ها گفته شد؛ در تقویت فعالیت های بینایی، درکی، حرکتی و همچنین در رشد مهارت های نوشتاری کودکان تأثیر بسزایی دارد .
حالا به سوال اول پاسخ می دهیم که کاسپاروف بزرگ، در کودکی چه تمرینی داشته است، که به ضریب هوشی بالاتر از انیشتین و استیون هاوکینگ دست پیدا کرده!
کاسپاروف از سن دو تا 7 سالگی شطرنج بازی کردن پدر و مادرش را نگاه می کرده و با دیدن الگو های بازی آن ها، زمینه ذهنی شناخت الگوها برایش فراهم شده است. این نکته هم گفتنی است که کاسپاروف در سن 7 سالگی پدر خودش را از دست داد اما پدر، بزرگترین موهبت را برای پسرش به ارث گذاشت؛ این ارث در روانشناسی یک اصل در پرورش ذهنی کودک است :
« الگویابی و دنبال کردن الگو، مهارت حل مسئله را در کودک تقویت می‌کند» . شاید همین مهارت باعث شده که کاسپاروف بتواند از آن کیش چند جانبه آن هم در 7 سالگی، روح و ذهن سالم به در ببرد و به چنین جایگاهی برسد .
در انتها هم باید اشاره کنم با توجه به بدیهی بودن استفاده از دفتر های شطرنجی در سال های ابتدایی تحصیل، شما می توانید با پیش دستی کردن کودکان خود را به نسبت دیگر کودکان آماده تر کنید و از آن گذشته 7 سال طلایی را از دست ندهید .