ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) وضعیتی است که زمانی رخ می دهد که لخته خون در یک یا چند ورید عمیق بدن، معمولاً در پاها، ایجاد شود. این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که جریان خون کند یا محدود شود و باعث تجمع و لخته شدن خون شود. ترومبوز سیاهرگی عمقی می تواند یک بیماری جدی باشد زیرا لخته می تواند شکسته شود و به ریه ها برود و باعث آمبولی ریه شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد. علائم DVT شامل تورم، درد، گرما و قرمزی در ناحیه آسیب دیده است. در ادامه با ما همراه باشید تا۱۹ نکته مهم درباره بیماری DVT را بخوانیم.
۱. ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) چیست؟
ترومبوز سیاهرگی عمقی لخته‌ی خونی است که درون یک رگ، ممعمولا در عمق پا، ایجاد می‌شود. هر ساله ۹۰۰.۰۰۰ آمریکایی به این مشکل دچار می‌شوند و حدودا ۱۰۰.۰۰۰ نفر از آن‌ها به خاطر همین بیماری جان خود را از دست می‌دهند. خطر از آنجا ناشی می‌شود که آن لخته‌ی خون می‌تواند متلاشی شود و از طریق جریان خون در بدن حرکت کند. ممکن است در ریه‌ها گیر کند و جریان خون را مسدود کند، و باعث آسیب به اعضای بدن یا مرگ شود.
۲. علائم
یکی از علائم رایج DVT ورم پا در قسمت زیر زانو است. ممکن است سرخی و سفتی یا درد نیز در ناحیه‌ی لخته شدن خون احساس کنید.
اما همیشه هم این نشانه‌ها را ندارید. حدود نیمی از آدم‌های مبتلا به DVT هیچ علامت هشدار دهنده ای ندارند.
۳. آمبولی ریه
این لخته‌ای است که به درون ریه‌ها حرکت می‌کند و جلوی خونرسانی را می‌گیرد. این امر می‌تواند مشکلات تنفسی، فشار خون پایین، غش کردن، تپش قلب سریع‌تر، درد قفسه‌ی سینه و خون سرفه کردن به وجود بیاورد. اگر هر یک از این علائم را داشتید با ۱۱۵ تماس بگیرید و بلافاصله درخواست کمک پزشکی کنید.
۴. چه چیزی باعث DVT (ترومبوز سیاهرگی عمقی) می‌شود؟
هر چیزی که به لایه‌ی درونی رگ آسیب بزند ممکن است باعث ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) بشود – عمل جراحی، آسیب و جراحت، یا سیستم ایمنی. اگر خون‌تان غلیظ یا به کندی جریان داشته باشد، احتمال تشکیل لخته بیشتر است، به ویژه در رگی که از قبل آسیب دیده باشد. کسانی که اختلالات ژنتیکی خاص یا استروژن بیشتری در سیستم بدن‌شان دارند نیز بیشتر احتمال دارد دچار لخته خون بشوند.
۵. چه کسانی احتمال دارد به ترومبوز سیاهرگی عمقی دچار شوند؟
بعضی از آدم‌ها خطر بالاتری برای ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی DVT دارند کسانی که:
– سرطان دارند
– عمل جراحی داشته اند
– مدت‌ها بستری بوده‌اند
– مسن‌تر هستند
– دخانیات مصرف می‌کنند
– اضافه وزن دارند یا چاق هستند
– برای مدت زمانی طولانی می‌نشینند، مثلا در یک پرواز طولانی
۶. بارداری
زنان در دوران بارداری و ۴ تا ۶ هفته پس از زایمان، بیشتر احتمال دارد به ترومبوز سیاهرگی عمقی دچار شوند. این زمانی است که سطح بالایی از استروژن در بدن دارند که ممکن است باعث آسان‌تر لخته شدن خون بشود. فشار رحم در حال بزرگ شدن می‌تواند جریان خون را در رگ‌ها نیز کاهش دهد. اختلالات خونی خاص می‌توانند احتمال ابتلای آن‌ها به ترومبوز سیاهرگی عمقی را حتی بیشتر نیز بکنند.
۷. هورمون درمانی
مانند بارداری، قرص‌های ضد بارداری و بعضی از درمان‌های علائم پس از یائسگی مقدار استروژن را در بدن زنان افزایش می‌دهند. این امر می‌تواند احتمال ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را بیشتر کند.
۸. گیر افتادن پشت میزتان
مسافرت به اماکن جدید و دوردست می‌تواند هیجان انگیز باشد! اما چپیدن پشت یک صندلی راحت برای مدت زمانی طولانی در یک پرواز بین‌المللی قطعا اینگونه نیست. مطالعات انجام شده نشان می‌دهند مسافرت طولانی مدت – سفری که بیش از ۴ ساعت طول می‌کشد – احتمال ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را دو برابر می‌کند. فرقی نمی‌کند با هواپیما، اتوبوس، قطار، یا خودرو مسافرت کنید. وقتی درون یک صندلی کوچک مچاله شده‌اید و نمی‌توانید زیاد تحرک داشته باشید، جریان خون‌تان کاهش می‌یابد.
۹. تشخیص
پزشک‌تان به دنبال علائم ترومبوز سیاهرگی عمقی شما را معاینه خواهد کرد. او همچنین ممکن است درباره‌ی سابقه‌ی پزشکی‌تان، داروهایی که مصرف می‌کنید، مشکلات سلامتی اقوام نزدیک، و چیزهایی سوال کند که احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر می‌کنند. رایج‌ترین روش نیازمند انجام سونوگرافی برای تایید ابتلا به این بیماری است. در این روش از امواج صوتی برای «دیدن» جریان خون و آشکار کردن لخته‌ها استفاده می‌شود. همچنین ممکن است نیاز به آزمایش‌های دیگری نیز داشته باشید، مانند آزمایش خونی به نام دی دایمر (d-dimer).
۱۰. رقیق کننده های خون
داروهایی به نام ضد انعقاد رایج‌ترین راه درمان ترومبوز سیاهرگی عمقی هستند. هرچند به عنوان رقیق کننده‌ی خون شناخته می‌شوند، اما واقعا خون را رقیق نمی‌کنند. آن‌ها باعث «چسبندگی» کمتر خون می‌شوند تا از تشکیل لخته جلوگیری کنند. آن‌ها نمی‌توانند لخته‌ی خونی را که از قبل تشکیل شده است منهدم کنند، اما به بدن‌تان زمان می‌دهند تا خودش این لخته‌ها را برطرف کند. می‌توانید این داروها را به صورت قرص یا از طریق تزریق دریافت کنید.
۱۱. عوارض رقیق کننده‌های خون
کسانی که این داروها را مصرف می‌کنند ممکن است زیاد دچار کبودی شوند یا با سهولت بیشتری به خونریزی دچار شوند. وقتی بعضی از انواع خاص این دارو را مصرف می‌کنید، باید مراقب چیزهایی که می خورید باشید. و ممکن است لازم باشد مرتبا به آزمایشگاه بروید و خون‌تان را کنترل کنید. داروهای جدیدتر اگر دچار حادثه‌ای بشوید متوقف کردن خونریزی را دشوارتر می‌سازند.
اگر به خاطر صدمات و جراحات کوچک دچار خونریزی زیاد می‌شوید به پزشک اطلاع دهید.
۱۲. خونریزی داخلی
رقیق کننده‌های خون همچنین ممکن است خونریزی داخلی بدن را تسهیل کنند، یعنی جایی که نمی‌توانید آن را ببینید. خونریزی در شکم می‌تواند باعث درد، استفراغ سرخ رنگ یا شبیه دانه‌های قهوه، و مدفوع قرمز روشن یا سیاه بشود. خونریزی در مغز می‌تواند باعث سردرد شدید، تغییرات در بینایی، حرکات غیر طبیعی، و گیجی بشود. اگر متوجه هر یک از این علائم شدید با ۱۱۵ تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
۱۳. فیلتر ونا کاوا
اگر نمی‌توانید رقیق کننده‌ی خون مصرف کنید یا برای‌تان کارساز نیست، پزشک‌تان ممکن است توصیه کند داخل بزرگترین رگ‌تان یک فیلتر کار بگذارد که به آن ونا کاوا می‌گویند. این فیلتر لخته‌های خون را می‌گیرد و از آسیب رساندن آن‌ها به ریه‌ها و قلب جلوگیری می‌کند. این محصول از شکل گیری لخته‌های خونی جدید جلوگیری یا ترومبوز سیاهرگی عمقی را درمان نمی‌کند، اما می‌تواند به توقف آمبولی ریوی خطرناک کمک کند.
۱۴. داروهای لخته شکن
داروهایی که لخته‌های خون را حل می‌کنند ترومبولیتیک نامیده می‌شوند. آن‌ها می‌توانند باعث خونریزی ناگهانی و شدید بشوند در نتیجه پزشکان از آن‌ها فقط در موارد ضروری استفاده می‌کنند – تا مثلا یک لخته‌ی خونی مهلک را در ریه‌ها از بین ببرند. ترومبولیتیک ها را در بیمارستان و از طریق تزریق داخل وریدی باید دریافت کرد.
۱۵. جوراب واریس
این جوراب‌های مخصوص فشار ملایمی روی پاهای‌تان وارد می‌کنند تا به حفظ جریان خون کمک کنند. آن‌ها کمک می‌کنند جلوی تشکیل لخته خون گرفته شود و همچنین در ناحیه‌ی تشکیل لخته خون ورم را کاهش و درد را تسکین می‌دهند. می‌توانید جوراب واریس را بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید، اما پزشک برای تجویز جوراب‌هایی با فشار بیشتر باید برای‌تان حتما نسخه بنویسد. حتی وقتی در خانه هستید نیز آن‌ها را بپوشید.
۱۶. پاهای‌تان را گرم نگه دارید
هر زمان که می‌توانید، جوری بنشینید که پاهای‌تان بالاتر از سطح بدن‌تان قرار داشته باشد. با این کار جریان خون به سمت قلب را در رگ‌های‌تان تسهیل می‌کنید. این امر ورم و ناراحتی را در پای مبتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی کم می کند.
۱۷. اثرات بلند مدت
وقتی لخته خون از بین می‌رود، گاهی ترومبوز سیاهرگی عمقی از خود نشانه‌ی ناخوشایندی به جا می‌گذارد. ممکن است ورم بلند مدت یا تغییراتی در رنگ پوست‌تان در ناحیه‌ی وجود لخته مشاهده کنید. یا اینکه می‌تواند دردناک باشد. این علائم، که با عنوان سندرم پسا- ترومبوتیک شناخته می‌شوند، گاهی تا یک سال بعد از از بین رفتن لخته‌ی خون نیز خودشان را نشان می‌دهند.
۱۸. ورزش
از عضلات‌تان برای به جریان انداختن خون‌تان استفاده کنید. به ویژه از عضلات قسمت پایینی پای‌تان کار بکشید. وقتی فعال نیستید – مثلا پشت میز کار – برای کش آوردن پاهای‌تان ادای گاز دادن روی پدال ماشین را در بیاورید. بلند شوید. مدتی راه بروید.
ورزش منظم نیز به حفظ وزن ایده‌آل کمک می‌کند و این امر احتمال ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را نیز پایین می‌آورد.
۱۹. توصیه‌های سفر
وقتی مسافرت می‌کنید و برای مدت بیش از ۴ ساعت مجبور به نشستن خواهید بود، لباس تنگ نپوشید، و آب فراوان بنوشید. بلند شوید و دست کم یکی دو ساعت دور بزنید. اگر مجبور هستید در صندلی بمانید، پاهای‌تان را کش بیاورید و حرکت بدهید. سعی کنید ساق پا و ران‌های‌تان را منقبض و شل کنید، یا پاشنه‌ّای‌تان را بلند کنید و پایین بیاورید در حالی که انگشت‌های‌تان روی کف زمین است. وقتی به مقصد رسیدید سعی کنید اکثر جاها را با پای پیاده بگردید!