سندرم پای بی قرار یا RLS، نوعی بیماری عصبی است. RLS به عنوان بیماری ویلیس اکبوم یا RLS / WED نیز شناخته می‌شود. این بیماری احساسات ناخوشایندی در پاها ایجاد می‌کند، به علاوه‌ی این‌که انگیزه‌ای قوی برای حرکت آن‌ها خواهید داشت. برای اکثر آدم‌ها، میل به حرکت دادن پاها زمانی شدیدتر می‌شود که ریلکس هستند یا تلاش می‌کنند که به خواب بروند.
جدی‌ترین نگرانی برای افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار این است که خواب‌شان دچار اختلال می‌شود و در نتیجه روزها را در حالت خواب آلودگی و خستگی به سر می‌برند. RLS و کمبود خواب در صورتی که درمان نشود، می‌تواند شما را در معرض دیگر مشکلات سلامتی قرار دهد، از جمله افسردگی.
به گفته‌ی موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته‌ی مغزی، RLS حدود ۱۰ درصد از آمریکایی‌ها را تحت تاثیر قرار داده‌است. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد، هرچند که معمولا در میانسالی یا بعد از آن شدیدتر است. احتمال رخ دادن سندروم پای بیقرار در زنان دو برابر مردان است.
دست کم ۸۰ درصد از افراد مبتلا به RLS دارای یک اختلال مرتبط به نام اختلال حرکات دوره‌ای اندام حین خواب (PLMS) هستند. PLMS باعث می‌شود که پاها در طول خواب به حرکت در بیایند. این حالت می‌تواند به طور معمول هر ۱۵ ۴۰ 40 ثانیه اتفاق بیفتد و ممکن است در تمام شب ادامه پیدا کند. PLMS نیز می‌تواند منجر به کمبود خواب شود.
RLS یک اختلال بدون درمان است که مادام‌العمر ادامه دارد، اما مصرف دارو می‌تواند به کم‌تر شدن علائم کمک کند.
علائم سندرم پای بی قرار چیست؟
برجسته‌ترین علامت RLS، میل به حرکت دادن پاها است، به ویژه هنگامی که در حالت نشسته هستید یا دراز کشیده‌اید. شما همچنین ممکن است احساسات غیر معمولی مانند سوزن سوزن شدن، گزگز، یا احساس کشیدگی در پاها داشته باشید. تکان دادن اندام ممکن است این احساسات را تسکین بدهد.
اگر سندروم پای بیقرار در شما خفیف باشد، علائم ممکن است هر شب رخ بدهند. و شما ممکن است این حرکات را با بی‌قراری، نگرانی، یا استرس مرتبط بدانید.
موارد شدیدتر RLS بسیار آزاردهنده هستند و به همین دلیل نمی‌توانید آن‌ها را نادیده بگیرید. این سندروم گاه سبب می‌شود که ساده‌ترین فعالیت‌ها مانند رفتن به سینما برای‌تان دشوار باشد. بودن در هواپیما به مدت طولانی نیز می‌تواند برای افراد مبتلا به این سندروم آزاردهنده باشد.
افراد مبتلا به RLS به احتمال زیاد در فرایند به خواب رفتن یا خواب ماندن مشکل دارند زیرا علائم این بیماری شب‌ها بدتر می‌شود. خواب‌آلودگی در طول روز، خستگی و کمبود خواب می‌تواند به سلامت جسمی و روحی شما آسیب برساند.
علائم معمولا هر دو طرف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند، اما بعضی از مردم علائم را فقط در یک سمت بدن‌شان تجربه می‌کنند. در موارد خفیف علائم ممکن است گاه بیایند و بروند. RLS همچنین می‌تواند بر سایر قسمت‌های بدن، از جمله دست‌ها و سرتان تاثیر بگذارد. برای اکثر افراد مبتلا به سندروم پای بیقرار، علائم با بالا رفتن سن بدتر می‌شوند.
افراد مبتلا به RLS معمولا از حرکت دادن اندام به عنوان راهی برای از بین بردن علائم استفاده می‌کنند. حرکت دادن ممکن است به معنای ضربه زدن روی زمین یا چرخیدن و غلت زدن در رختخواب باشد. اگر با همسرتان بخوابید، ممکن است خواب او را نیز دچار مشکل کنید.
علل ابتلا به سندرم پای بی قرار می‌شود؟
در اغلب موارد علت بروز این اختلال به صورت رمز و راز باقی می‌ماند. ممکن است RLS علت ژنتیکی داشته باشد یا حتی یک محرک محیطی سبب بروز آن شده باشد.
بیش از ۴۰ درصد از افراد مبتلا به RLS دارای سابقه‌ی خانوادگی این بیماری هستند. در واقع، پنج نوع ژن مرتبط با RLS وجود دارد. هنگامی که این ژن در خانواده وجود دارد، علائم آن معمولا قبل از ۴۰ سالگی شروع می‌شوند.
ممکن است ارتباطی بین RLS و سطح پایین آهن در مغز وجود داشته باشد، حتی زمانی که آزمایش‌های خون نشان می‌دهند که سطح آهن شما طبیعی است.
RLS ممکن است به اختلال در مسیرهای دوپامین در مغز مرتبط باشد. بیماری پارکینسون نیز با دوپامین مرتبط است. این امر ممکن است توضیحی باشد برای این‌که چرا بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون RLS هم دارند. در واقع یک سری داروهای مشابه برای درمان هر دو مورد استفاده می‌شوند. تحقیقات در این رابطه و دیگر نظریه‌ها در حال انجام است.
ممکن است برخی از مواد مانند کافئین یا الکل باعث ایجاد علائم یا تشدید علائم این بیماری شوند. سایر علل بالقوه شامل داروهایی هستند که برای درمان موارد زیر تجویز می‌شوند:
– آلرژی
– افسردگی
RLS اولیه در اثر یک اختلال اساسی ایجاد نمی‌شود، اما در واقع می‌تواند نشانه‌ای از مشکل دیگری مانند نوروپاتی، دیابت یا نارسایی کلیه باشد. در این حالت، درمان اختلال یا بیماری اصلی ممکن است علائم RLS را از بین ببرد.
عوامل خطر سندرم پای بی قرار
موارد خاصی وجود دارد که ممکن است سبب شوند در معرض ریسک بالاتر RLS قرار بگیرید. اما هنوز هم به طور قطع مشخص نیست که این عوامل خود مسبب ایجاد سندروم پای بیقرار هستند یا نه.
بعضی از این عوامل عبارتند از:
– جنسيت: احتمال ابتلا به سندروم پای بیقرار در زنان دو برابر مردان است.
– سن: اگر چه ممکن است در هر سنی به RLSمبتلا شوید، اما این عارضه بعداز میانسالی شایع‌تر است و شدت بیش‌تری هم دارد.
– سابقه‌ی خانوادگی: احتمال رخ دادن RLS در شما بیشتر خواهد بود در صورتی که یکی از اعضای خانواده‌تان به این بیماری مبتلا شده باشد.
– بارداری: بعضی از زنان در طی بارداری، به خصوص در سه ماهه‌ی آخر، به این سندروم مبتلا می‌شوند. این اختلال در زنان باردار، معمولا ظرف چند هفته پس از زایمان حل می‌شود.
– بیماری‌های مزمن: اختلالاتی مانند نوروپاتی محیطی، دیابت و نارسایی کلیه ممکن است در بروز RLS نقش داشته باشند. اغلب درمان این بیماری‌ها علائم RLS را از بین می‌برد.
– داروها: داروهای آنفلوآنزا، آنتی‌بیوتیک، داروهای ضد افسردگی و آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند علائم RLS را تشدید یا ایجاد کنند.
– قومیت: هر کسی می‌تواند به سندروم پای بیقرار مبتلا شود اما این اختلال در مردم شمال اروپا، شایع‌تر است.
ابتلا به RLS می‌تواند سلامت کلی و کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. اگر RLS و کمبود خواب مزمن دارید، ممکن است خطر بروز موارد زیر هم در شما بالاتر باشد:
– دیابت
– بیماری کلیوی
– افسردگی
– مرگ زودهنگام
تشخیص سندرم پای بی قرار
یک آزمایش واحد وجود ندارد که بتواند RLS را تایید یا رد کند. بخش بزرگی از فرایند تشخیص بر اساس توصیف علائم توسط خود شما خواهد بود.
برای این‌که RLS به درستی در شما تشخیص داده شود، تمام موارد زیر باید حاضر باشند:
– میل بسیار شدید برای حرکت دادن اندام که معمولا با احساسات عجیب و غریب همراه است
– علائم در هنگام شب بدتر می‌شوند و در اوایل روز خفیف هستند یا به طور کلی از بین می‌روند
– علائم حسی تحریک می‌شوند هنگامی که می‌خواهید استراحت کنید یا بخوابید
– علائم حساسیت هنگامی که اندام را حرکت می‌دهید بهتر می‌شود
حتی اگر تمام این موارد وجود داشته باشند، احتمالا باز هم معاینه‌ی فیزیکی لازم است. احتمالا پزشک‌تان دلایل عصبی دیگر را نیز برای علائمی که دارید بررسی خواهد کرد.
اطمینان حاصل کنید که اطلاعات لازم را در مورد هر دارو و مکملی که بدون نسخه و تجویز تهیه می‌کنید، داشته باشید. اگر به اختلال یا بیماری مزمنی مبتلا هستید، حتما پزشک‌تان را در جریان قرار بدهید.
آزمایش خون برای کمبود آهن و سایر نقص‌ها یا ناهنجاری‌ها انجام می‌شود. در صورتی که نشانه‌ای وجود داشته باشد مبنی بر این‌که چیزی غیر از RLS در این میان نقش دارد، ممکن است لازم باشد به یک متخصص خواب، متخصص مغز و اعصاب یا متخصص دیگری مراجعه کنید.
تشخیص سندروم پای بیقرار در کودکان که قادر به توصیف علائم خود نیستند، ممکن است سخت‌تر باشد.
سندروم پای بیقرار در کودکان
کودکان هم می‌توانند مانند بزرگسالان همان حالت گزگز و سوزن سوزن شدن را در پاهای‌شان تجربه کنند. اما ممکن است توصیف علائم برای‌شان دشوار باشد. آن‌ها ممکن است بیماری را به عنوان یک حالت چندش‌‌آور توصیف کنند.
کودکان مبتلا به RLS همچنین میل شدیدی به تکان دادن پاهای‌شان دارند. آن‌ها بیش از بزرگسالان علائم این سندروم را نشان می‌دهند.
RLS می‌تواند در خواب کودکان تداخل ایجاد کند، مشکلی که بر تمام جنبه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به RLS ممکن است بی‌توجه، تحریک‌پذیر یا بیقرار باشند، حتی ممکن است از نظر دیگران مزاحم یا بیش‌فعال خطاب شوند. تشخیص و درمان RLS می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند و عملکرد آن‌ها را در مدرسه بهبود ببخشد.
برای تشخیص RLS در کودکان بالای ۱۲ سال، همان علائم بزرگسالان باید وجود داشته باشند:
– میل بسیار شدید برای حرکت دادن اندام که معمولا با احساسات عجیب و غریب همراه است
– علائم در هنگام شب بدتر می‌شوند
– هنگامی که کودک می‌خواهد استراحت کند یا بخوابد، علائم حسی تحریک می‌شوند
– علائم هنگامی که اندام را حرکت می‌دهید بهتر می‌شوند
علاوه بر این، کودک باید قادر باشد احساسی را که دارد به زبان خود توصیف کند.
در غیر این صورت، دو مورد از موارد زیر باید درست باشد:
– اختلال خواب بالینی در کودک وجود دارد.
– یکی از والدین یا خواهر و برادر به سندروم پای بیقرار مبتلا هستند.
– یک مطالعه روی خواب نشان می‌دهد که در فرد مبتلا به این اختلال در ساعت ۵ حرکت یا بیشتر رخ می‌دهد.
هر گونه کمبود غذایی باید مورد توجه قرار گیرد. کودکان مبتلا به RLS باید از کافئین دوری کنند و عادت‌های خوبی را برای خوابیدن توسعه دهند.
در صورت لزوم، داروهایی که روی دوپامین تاثیر می‌گذارند، بنزودیازپین‌ها و آنتی‌کانوالسانت‌ها ممکن است برای کودکان تجویز شوند.
توصیه‌های غذایی برای افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار
هیچ رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به RLS وجود ندارد. اما بررسی رژیم غذاییتان برای اطمینان از این‌که ویتامین و مواد مغذی لازم را به اندازه‌ی کافی دریافت می‌کنید، می‌تواند ایده‌ی خوبی باشد. سعی کنید مقدار مصرف غذاهای فرآوری‌شده با کالری بالا یا بدون ارزش غذایی را کاهش دهید.
برخی از افراد مبتلا به علائم RLS در بعضی ویتامین‌ها و مواد معدنی کمبود دارند. اگر کمبود مواد مغذی مسبب بروز سندروم پای بیقرار باشد، می‌توانید تغییراتی را در رژیم غذاییتان اعمال کنید یا مکمل‌های غذایی مصرف کنید. این موضوع بستگی به نتایج آزمایشات شما دارد.
اگر شما کمبود آهن دارید، سعی کنید غذاهای غنی از آهن را به میزان بیش‌تری به رژیم غذاییتان اضافه کنید:
– سبزیجات برگدار سبز تیره
– نخود فرنگی
– میوه‌های خشک
– لوبیا
– گوشت قرمز
– مرغ و غذاهای دریایی
– غذاهای غنی‌شده از آهن مثل غلات صبحانه، ماکارونی و نان
ویتامین C به بدن شما در جذب آهن کمک می‌کند، بنابراین می‌توانید غذاهای غنی از آهن را همراه با این منابع ویتامین C مصرف کنید:
– آب مرکبات
– گریپ‌فروت، پرتقال، نارنگی، توت‌فرنگی، کیوی، خربزه
– گوجه‌فرنگی، انواع فلفل
– کلم بروکلی، سبزیجات برگدار سبز
مصرف یا عدم کافئین برای افراد مبتلا به سندروم پای بیقرار موضوع حساسی. این ماده می‌تواند نشانه‌های RLS را در برخی از آدم‌ها تحریک کند، اما در واقع به برخی دیگرکمک می‌کند. برای بررسی این‌که آیا کافئین روی علائم شما تأثیر دراد یا نه، می‌توانید مقداری از نوشیدنی‌های حاوی کافئین را امتحان کنید.
الکل می‌تواند RLS را بدتر کند، به علاوه ثابت شده‌است که خواب را مختل می‌کند. سعی کنید الکل را کنار بگذارید.
سندرم پای بیقرار و خواب
این احساسات عجیب و غریب در پاها می‌تواند ناراحت‌کننده یا دردناک باشد. در واقع علائم این سندروم سبب می‌شود که فرایند به خواب رفتن و عمیق شدن خواب تقریبا غیرممکن باشد.
کمبود خواب و خستگی برای سلامتی و تندرستی شما بسیار مضر است.
علاوه بر مشورت با پزشک برای پیدا کردن شیوه‌های بهبود اوضاع خواب‌تان، چند راه‌حل وجود دارد که با امتحان کردن آن‌ها می‌توانید اوضاع خواب‌تان را بهبود بدهید:
– تشک و بالش‌تان را بررسی کنید. اگر آن‌ها قدیمی و کهنه هستند، ممکن است زمان عوض کردن‌شان فرا رسیده باشد. همچنین بد نیست برای خرید ملحفه، پتو، بالش و لباس خواب راحت هزینه کنید.
– اطمینان حاصل کنید که پرده‌ی مناسبی پنجره را پوشانده است و نور از آن عبور نمی‌کند.
– تمام دستگاه‌های دیجیتال، از جمله ساعت‌ها را دور از تختخواب‌تان قرار بدهید.
– اتاق خواب‌تان را منظم و مرتب نگه دارید.
– درجه حرارت اتاق‌تان را خیلی بالا نبرید تا بیش از حد گرم‌تان نشود.
– یک برنامه‌ی زمانی مشخص برای خواب داشته باشید. سعی کنید هر شب در ساعت ثابتی به رختخواب بروید و هر روز صبح، حتی آخر هفته‌ها، در همان ساعت همیشگی از خواب بیدار شوید. به این ترتیب ریتم خواب طبیعی‌تان مورد پشتیبانی قرار می‌گیرد.
– از به کار بدن دستگاه‌های الکترونیکی دست کم یک ساعت قبل از خواب پرهیز کنید.
– درست قبل از خواب، پاها را ماساژ دهید یا دوش آب گرم بگیرید.
سعی کنید با یک بالش بین پاهای‌تان بخوابید. این کار ممکن است به جلوگیری از فشار روی عصب‌ها و تحریک علائم بیماری کمک کند.
سندرم پای بیقرار و بارداری
علائم سندروم پای بیقرار یا RLS ممکن است برای اولین بار در دوران بارداری، معمولا در سه ماهه‌ی آخر، پدیدار شود. داده‌ها نشان می‌دهند که زنان باردار ممکن است دو یا سه برابر افراد دیگر در معرض خطر ابتلا به RLS باشند.
دلایل بالا رفتن ریسک RLS در دوران بارداری هنوز مشخص نشده‌است. برخی از احتمالات عبارتند از: کمبود ویتامین یا مواد معدنی، تغییرات هورمونی یا فشار عصبی.
بارداری همچنین می‌تواند موجب گرفتگی عضلات پا و مشکل خواب شود. این علائم را به سختی می‌توان از علائم RLS متمایز کرد. اگر باردار هستید و علائم RLS دارید، با پزشک‌تان صحبت کنید. ممکن است لازم باشد برای احتمال ابتلا به کمبود آهن یا مواد مغذی دیگر نیاز به آزمایش خون داشته باشید.
شما همچنین می‌توانید برخی از این روش‌های مراقبتی را در خانه امتحان کنید:
– از نشستن به مدت طولانی، به ویژه در هنگام شب پرهیز کنید.
– سعی کنید هر روز یک تمرین کوتاه داشته باشید، حتی اگر فقط یک پیاده‌روی بعد از ظهر باشد.
– قبل از خواب پاها را ماساژ بدهید یا تمرینات کششی انجام دهید.
– وقتی که علائم اذیت‌تان می‌کنند، گرم کردن و سرد کردن پاها را امتحان کنید.
– یک برنامه منظم برای خواب داشته باشید و به آن پایبند باشید.
– از آنتی‌هیستامین، کافئین، سیگار و الکل پرهیز کنید.
– اطمینان حاصل کنید که تمام مواد مغذی مورد نیاز را از رژیم غذاییتان یا ویتامین‌های بارداری دریافت می‌کنید.
بعضی از داروهای RLS برای استفاده در حین بارداری ایمن نیستند.
RLS در دوران بارداری معمولا در عرض چند هفته پس از زایمان به طور خودکار از بین می‌رود. در صورتی که علائم از بین نرفتند، با پزشک‌تان را در مورد سایر درمان‌ها مشورت کنید. اگر خودتان به فرزندتان شیر می‌دهید، موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
بازوی بیقرار، بدن بیقرار و سایر اختلالات مرتبط
این بیماری، سندرم “پای” بیقرار نامیده می‌شود، اما می‌تواند روی بازوها، تنه یا سرتان هم تأثیر بگذارد. هر دو طرف بدن معمولا درگیر می‌شوند اما برخی از آدم‌ها تنها در یک طرف بدن‌شان علائم را تجربه می‌کنند. با وجود این اختلافات، همگی به یک اختلال مبتلا هستند.
حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به RLS دارای اختلال حرکات دوره‌ای اندام‌ها (PLMS) هم هستند. این اختلال باعث می‌شود که ساق پا در طول خواب مدام تکان بخورد. تکان خوردن پا ممکن است تمام شب طول بکشد.
نوروپاتی محیطی، دیابت و نارسایی کلیه باعث بروز علائمی مانند RLS می‌شود. درمان اختلال اصلی اغلب به درمان علائم کمک می‌کند.
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، دارای RLS نیز هستند. اما اکثر افرادی که RLS دارند، به پارکینسون مبتلا نمی‌شوند. داروهای یکسان می‌توانند علائم هر دو بیماری را بهبود ببخشند.
برای افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروز (MS)، اختلالات خواب، از جمله بی‌قراری پاها، اندام‌ها و بدن، غیر معمول نیست. آن‌ها همچنین در معرض اسپاسم و گرفتگی عضلانی هستند. داروهای مورد استفاده برای مبارزه با خستگیِ همراه با بیماری‌های مزمن نیز می‌توانند این علائم را ایجاد کنند. تغییر دارو و درمان‌های خانگی ممکن است کمک کننده باشند.
زنان باردار بیش از بقیه در معرض خطر RLS هستند. البته معمولا پس از تولد نوزاد، علائم به طور خود به خود از بین می‌روند.
هر کسی می‌تواند گاه گاهی دچار گرفتگی پا یا احساسات عجیب و غریب در اندام‌ها شود که می‌آیند و بعد هم از بین می‌روند. اما وقتی علائم خواب شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند، به پزشک‌تان مراجعه کنید تا تشخیص و درمان مناسب روی‌تان صروت بگیرد. فقط یادتان باشد که همه‌ی اختلالات بهداشتی را که دچارشان هستید به اطلاع پزشک برسانید.
حقایق و آمارها در رابطه با سندرم پای بیقرار
بر اساس گزارش موسسه‌ی ملی اختلالات عصبی و سکته‌ی مغزی، RLS حدود ۱۰ درصد از آمریکایی‌ها را تحت تاثیر قرار داده‌است. این رقم یک میلیون کودک مدرسه‌ای را شامل می‌شود.
در بین افرادی که دارای RLS بودند، ۳۵٪ قبل از ۲۰ سالگی علائم را تجربه کرده‌اند. از هر ۱۰ مورد علائم گزارش شده، یک مورد در سن ۱۰ سالگی است. نشانه‌های این بیماری با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.
میزان بروز این بیماری در زنان دو برابر مردان است. زنان باردار ممکن است دو یا سه برابر بیشتر از سایر افراد در معرض این بیماری باشند.
احتمال رخ دادن سندروم پای بیقرار در کسانی که از شمال اروپای هستند بیشتر از دیگر نژادها است.
بعضی از آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد انعقادی، داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد سایکوتیک می‌توانند علائم RLS را تحریک کنند یا سبب بدتر شدن آن‌ها شوند.
حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به RLS دارای اختلال دیگری نیز هستند که حرکات دوره‌ای اندام‌ها (PLMS) نام دارد. این اختلال سبب می‌شود که ساق پا به طور غیرارادی هر ۱۵ تا ۴۰ ثانیه یک بار تکان بخورد. غالب افراد مبتلا به PLMS ، RLS ندارند.
در بیشتر مواقع، علت RLS مشخص نیست. اما بیش از ۴۰ درصد افراد مبتلا به RLS دارای سابقه‌ی خانوادگی این بیماری هستند. هنگامی که این بیماری در خانواده وجود داشته باشد، علائم معمولا قبل از ۴۰ سالگی شروع می‌شوند.
پنج نوع ژن مرتبط با RLS وجود دارد. تغییر در ژن BTBD9 که با خطر بالای ابتلا به RLS مرتبط است، حدودا در ۷۵ درصد از افراد مبتلا به RLS وجود دارد. این ژن همچنین در ۶۵ درصد افراد بدون RLS یافت می‌شود.
هیچ درمانی برای RLS وجود ندارد اما تغییر دادن دارو و سبک زندگی می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.