بورس یکی از بهترین بازارهای مالی جهت سرمایه‌گذاری بوده و در یک دهه اخیر بیشترین بازدهی در رقابت با دلار، طلا، خودرو و مسکن را داشته است. اما باید در نظر داشت که بورس یک بازار کاملا تخصصی است که فعالیت در آن نیازمند کسب دانش، مهارت و تجربه بوده و به همین دلیل سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس از طریق صندوقهای سرمایه‌گذاری و سبدگردانی اختصاصی راه حل مناسبی جهت سرمایه گذاری در بورس است.
صندوق سرمایه گذاری و سبدگردانی چه تفاوتی دارند؟
سبدگردانی و سرمایه‌گذاری در صندوقهای سرمایه‌گذاری از بهترین روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس هستند. هر دو ابزاری هستند که توسط مدیران خبره و باتجربه در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری مدیریت می‌شود. اما سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری تفاوت‌هایی با هم دارند که در ادامه این مقاله به صورت کامل به مزایا و معایب هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
تنوع در دارایی‌ها
صندوقهای سرمایه‌گذاری انواع مختلفی دارند و از جمله رایج‌ترین صندوقهای سرمایه‌گذاری می‌توان به صندوق سهامی، درآمد ثابت، مختلط، طلا، زعفران، صندوق اهرمی، صندوق بخشی، چند کالایی، پوشش ریسک و… اشاره کرد. به طور مثال بخش عمده دارایی‌ها در یک صندوق سهامی به سهام و حق تقدم سهام اختصاص می‌یابد یا در صندوق طلا، بخش قابل توجهی از کل دارایی‌ها به گواهی سپرده کالایی سکه طلا و شمش طلا اختصاص پیدا میکند.
با وجود اینکه مدیران سرمایه‌گذاری انواع صندوق‌ها سعی می‌کنند در چینش پرتفوی اصل تنوع‌بخشی را به منظور مدیریت ریسک رعایت کنند، اما قوانین موجود در اساس‌نامه و امیدنامه صندوق‌ها تنوع‌بخشی به پرتفوی صندوق‌ها را محدود می‌سازد. بنابراین تنوع دارایی‌ها در صندوقهای سرمایه‌گذاری در مقایسه با سبدگردانی اختصاصی در بورس کم‌تر بوده و مدیریت پرتفوی در سبدگردانی اختصاصی دارای انعطاف‌پذیری بسیار بالایی است.
در سبدگردانی اختصاصی، مدیر پرتفوی می‌تواند آزادانه ترکیب متنوعی از انواع دارایی‌ها مانند سهام، اوراق درآمد ثابت، اوراق مشتقه، طلا و انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری را تشکیل دهد.
مشاوره
به منظور نیازسنجی و میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار، معمولا جلسه مشاوره پیش از آغاز سرمایه‌گذاری در صندوق یا سبد اختصاصی صورت می‌گیرد. برخی از نهادهای بزرگ و معتبر مالی مشاوره در خصوص سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها را به صورت جدی در دستور کار قرار می‌دهند. در رابطه با سبدگردانی، جلسه مشاوره پیش از انعقاد قرارداد سبدگردانی با سرمایه‌گذار انجام شده و در این جلسه مواردی مانند میزان ریسک‌پذیری، بازدهی مورد انتظار و مدت‌زمان سرمایه‌گذاری مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین در طول دوره سبدگردانی یک مشاور سرمایه گذاری به صورت اختصاصی با سرمایه‌گذار در ارتباط خواهد بود.
شفافیت و گزارش‌دهی
صندوقهای سرمایه‌گذاری و سبدگردانی اختصاصی دارای شفافیت بسیار بالایی هستند و تحت نظر مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. وجود ارکانی مانند حسابرس مورد اعتماد سازمان بورس و همچنین متولی در صندوقهای سرمایه‌گذاری یا امین سبد در سبدگردانی، امنیت و شفافیت را افزایش می‌دهند.
صندوقهای سرمایه‌گذاری باید هر ماه صورت‌های مالی مبنی بر تغییرات پرتفوی را منتشر کنند. در سبدگردانی اختصاصی علاوه بر انتشار صورت‌های مالی به صورت ماهانه، سرمایه‌گذار با استفاده از کد اختصاصی PRX می‌تواند به صورت روزانه تغییرات سبد دارایی خود را مشاهده کند.
هزینه و کارمزد
کارمزد صندوقهای سرمایه‌گذاری کاملا با یکدیگر متفاوت بوده و کارمزد برخی از صندوق‌ها مانند صندوق تضمین اصل سرمایه می‌تواند به صورت سالانه تا ۴/۵ درصد هم افزایش پیدا کند. اما کارمزد ثابت خدمات سبدگردانی اختصاصی کاملا متغیر بوده و در برخی از طرح‌ها کارمزد صفر است. حداکثر کارمزد خدمات سبدگردانی معمولا بین ۱ تا ۱/۵ درصد در سال بوده و در صورتی که بازدهی سبد از درصد مشخصی بالاتر برود، کارمزد مدیر سبد به صورت توافقی افزایش پیدا میکند.
ریسک و بازدهی
همان‌طور که اشاره شد انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری وجود دارد و هر صندوقی میزان ریسک مشخص و بازدهی متفاوتی دارد. به طور مثال صندوق درآمد ثابت به عنوان یک دارایی بدون ریسک یا فوق‌العاده کم ریسک شناخته می‌شود، زیرا این حجم زیادی از دارایی‌های این صندوق را اوراق درآمد ثابت مانند اوراق قرضه دولتی(اخزا)، گواهی سپرده بانکی، اوراق مشارکت و… تشکیل می‌دهد. در طرف مقابل، صندوقهای بخشی را می‌توان جزء صندوقهای با ریسک بالا در نظر گرفت زیرا، بخش قابل توجهی از دارایی این نوع صندوق در سهام شرکت‌های یک صنعت خاص سرمایه‌گذاری شده و به همین دلیل تنوع دارایی در آن کم است. باید در نظر داشت که صندوق درآمد ثابت بازدهی مشخص دارد و یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک بوده و به طور مثال سالانه بین ۳۰ تا ۳۲ درصد است. این در حالی است که بازدهی دارایی‌هایی مانند صندوقهای بخشی، سهامی، اهرمی، طلا و … با توجه به اینکه میزان ریسک بالاتری دارند، می‌تواند بیشتر باشد. به طور مثال زمانی که تورم افزایش می‌یابد، صندوق طلا بازدهی بالایی را تجربه کرده و به همین علت طلا یک دارایی ضد تورمی شناخته می‌شود.
ریسک و بازدهی سبدگردانی به عواملی مانند میزان تحمل ریسک شخص سرمایه‌گذار و بازدهی مورد انتظار او بستگی دارد. با توجه به انعطاف‌پذیری بالای سبدهای اختصاصی، بازدهی می‌تواند مناسب‌تر از صندوقهای سرمایه‌گذاری باشد. هر چند که باید در نظر داشت عملکرد مدیر سبد نقش مهمی در بازدهی سبد اختصاصی داشته و بهتر است عملکرد شرکت سبدگردان را به صورت کامل مورد بررسی قرار داد.
حداقل مبلغ سرمایه گذاری
حداقل سرمایه برای شروع سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها و سبدگردانی کاملا متفاوت است. در حال حاضر، شما می‌توانید با حداقل سرمایه ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان در انواع صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنید. حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری در سبدگردانی کاملا بستگی به شرکت سبدگردان داشته و می‌تواند از حداقل مبلغ ۱۰۰ میلیون تا ۱۰ میلیارد تومان شروع شود.
مدت زمان سرمایه گذاری
در سبدگردانی بین سرمایه‌گذار و شرکت سبدگردان قرارداد یکساله منعقد می‌شود. اما سرمایه‌گذار مجاز به برداشت یا اضافه کردن سرمایه بوده و با توجه به انعطاف‌پذیری قوانین می‌تواند حتی قبل از یکسال نیز سرمایه خود را برداشت کند. در صندوقهای سرمایه‌گذاری محدودیتی در رابطه با مدت زمان سرمایه‌گذاری وجود نداشته و سرمایه‌گذار می‌تواند در زمان دلخواه سرمایه خود را خارج کند. اما بهتر است در رابطه با صندوقهای سهامی، طلا، بخشی و… سرمایه‌گذاران با افق زمانی بلند مدت یعنی، بیشتر از یک سال سرمایه‌گذاری کنند تا بازدهی بالاتری کسب کرده و اثر مرکب بر سرمایه آن‌ها پدیدار شود.
صندوق سرمایه گذاری بهتر است یا سبدگردانی؟
به صورت کلی تشکیل سبد دارایی از انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری یا سرمایه‌گذاری از طریق سبدگردانی اختصاصی می‌تواند بازدهی یک سرمایه‌گذاری را افزایش و ریسک آن را کاهش دهد. اما برای سرمایه‌های بیش از یک میلیارد تومان استفاده از خدمات سبدگردانی می‌تواند نتیجه بهتری داشته باشد.