اختلال شخصیت نمایشی یک اختلال از گروهی اختلال‌ها است که گروه B یا اختلال‌های شخصیتی دراماتیک نامیده می‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال‌ها دارای احساسات و عواطفی پرشور و ناپایدار هستند و تصورات ذهنی آنها از خودشان غیرواقعی و تحریف شده است. عزت نفس افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی به تایید شدن آنها از جانب دیگران وابسته بوده و برخاسته از احساس واقعی خودارزشی نیست. آنها تمایل شدیدی به دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن دارند و اغلب برای دریافت توجه بگونه‌ای دراماتیک و نمایشی یا نادرست رفتار می‌کنند.
این اختلال در زنان شایع تر از مردان است و معمولا در نوجوانی یا اوایل جوانی آشکار می‌شود.
نشانه های اختلال شخصیت نمایشی
در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیتی نمایشی مهارت‌های اجتماعی خوبی دارند؛ با این وجود، آنها در تعامل با دیگران بگونه‌ای رفتار می‌کنند که خود را در مرکز توجه قرار دهند.
همچنین در فرد مبتلا به این اختلال موارد زیر مشاهده می‌شود:
- فرد تا زمانیکه در مرکز توجه قرار نگیرد احساس ناخوشایند و ناراحتی را تجربه می‌کند.
- لباس‌های تحریک آمیز می‌پوشد یا رفتاری نامتناسب بصورت اغواکنندگی جنسی یا تحریک کنندگی جنسی دارد.
- احساسات و عواطف خود را به سرعت تغییر می‌دهد.
- بصورت کاملا نمایشی رفتار می‌کند بگونه‌ای که احساس می‌کند نمایشی را در برابر بیننده‌ای اجرا می‌کند. در احساسات و کلماتش مبالغه می‌کند و هیچ صمیمیت و خلوصی را در رفتار او نمی‌توان پیدا کرد.
- بیش از اندازه به ظاهر فیزیکی اهمیت می‌دهد.
- همواره به دنبال تاییدشدگی و دریافت اطمینان دوباره است.
- براحتی گول می‌خورد و تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد.
- به شدت دربرابر انتقادها یا تایید نشدن از سوی دیگران حساس و آسیب پذیر است.
- دربرابر مسائل ناامید‌کننده صبر و تحمل کمی دارد و در امور روزمره و عادی به سرعت خسته می‌شود. اغلب پروژه‌ها را شروع کرده و آنها را ناتمام رها می‌کند یا از موردی به مورد دیگر می‌پرد.
- قبل از عمل کردن فکر نمی‌کند.
- تصمیم هایی عجولانه می‌گیرد.
- خودمحور است و به ندرت به دیگران توجه می‌کند.
- در حفظ و نگهداری روابطش اغلب با مشکل روبه‌رو می‌شود و غالبا در تعامل با دیگران غیرواقعی و سطحی به نظر می‌رسد.
- برای تهدید یا جلب توجه دیگران اقدام به خودکشی می‌کند.
علل شکل گیری اختلال شخصیت نمایشی:
علت اصلی شکل گیری اختلال شخصیتی نمایشی مشخص نیست اما بسیاری از متخصصان بهداشت روانی براین باورند که هم عوامل فراگرفته شده و هم عوامل ارثی در به‌وجود آمدن آنها موثر هستند. به عنوان مثال، شیوع اختلال شخصیتیپ نمایشی در برخی خانواده‌ها نشان می‌دهد که نوعی حساسیت ژنتیکی در برابر این اختلال بصورت موروثی در این خانواده وجود دارد. بااین وجود، فرزند پدر و مادر مبتلا به این اختلال براحتی رفتار خود را از آنها فراگرفته و تکرار می‌کند. دیگر فاکتورهای محیطی که می‌تواند در شکل گیری این اختلال موثر باشد عبارتند از: عدم تنبیه یا نقد شدن در دوران کودکی، پاسخ‌های تقویت‌کننده مثبت که تنها در صورت انجام رفتارهایی خاص و تایید شده توسط کودک به او داده می‌شود و توجه غیرقابل پیش‌بینی والدین به فرزندشان. تمامی این عوامل نوعی احساس سردرگمی در کودک به‌وجود می‌اورد و او نمی‌تواند تشخیص بدهد که کدام یک از رفتارها تایید پدر و مادرش را به همرا خواهد داشت. اختلال‌های شخصیتی معمولا تحت تاثیر خلق خوی فردی، سبک‌های روانشناسی و شیوه هایی که افراد در مسیر زندگی خود برای مدیریت استرس فرا می‌گیرند نیز قرار دارد.
شیوه‌های تشخیص و شناسایی اختلال شخصیت نمایشی:
درصورت مشاهده علائم این نوع اختلال شخصیتی، پزشک مربوطه با انجام مجموعه کاملی از آزمایش‌های پزشکی و روانپزشکی به بررسی آن می‌پردازد. در صورت مشاهده علائم فیزیکی، یک معاینه بدنی و تعدادی تست آزمایشگاهی( مثل بررسی تصویربرداری‌های عصبی یا آزمایش خون) نیز پیشنهاد می‌شود تا این اطمینان حاصل شود که علائم موجود تحت تاثیر بیماری جسمی پدیدار نشده‌اند.
در مواردی که عاملی فیزیکی به‌وجودآورنده علائم موجود نباشد، بیمار به روانپزشک، روانشناس یا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی جهت تشخیص و درمان بیماری‌های ذهنی ارجاع داده می‌شود. روانشناسان و روانپزشکان برای ارزیابی و شناسایی اختلال شخصیتی در فرد از ابزارهای سنجش و سوالاتی استفاده می‌کنند که برای این منظور طراحی شده‌اند.
چگونگی درمان اختلال شخصیت نمایشی:
بطورکلی، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی خود را نیازمند درمان نمی‌دانند. همچنین این افراد در بیان احساسات و عواطف خود مبالغه کرده و علاقه‌ای به انجام کارهای عادی و روزمره ندارند و باین ترتیب دنبال کردن فرآیند درمان برای آنها سخت می‌شود. بااین وجود، درصورت بروز افسردگی- در نتیجه نداشتن رابطه یا شکست در یک رابطه- یا مسئله‌ای مشابه با افسردگی که در نتیجه کارهای این افراد برایشان پریشانی و احساسی ناخوشایند به همراه داشته است، آنها به کمک دیگران نیازمند می‌شوند.
روان درمانی( نوعی مشاوره) درمان انتخابی اختلال شخصیتی نمایشی است. هدف این درمان کمک به فرد در شناسایی و مشاهده انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با افکار و رفتارهای او و نیز کمک به او در برقراری ارتباط موثر و ایجاد تعامل سازنده با دیگران به شیوه‌ای مثبت تر است.
برخی اوقات برای درمان دیگر شرایط احتمالی موجود در این اختلال- ازجمله افسردگی و اضطراب- از دارو نیز استفاده می‌شود.
مشکلات مرتبط با اختلال شخصیت نمایشی:
اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند ارتباطات اجتماعی، حرفه‌ای یا رمانتیک و عاشقانه فرد و چگونگی واکنش‌های او به شکست‌ها یا ضررها و ازدست دادن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. افراد مبتلا به این اختلال بیشتر از سایر افراد در معرض افسردگی و رنج‌های حاصل از آن قرار دارند.
آینده افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی:
بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال قادر هستند که در محیط‌های کاری و اجتماعی عملکرد خوبی از خود نشان دهند. بااین وجود، در موارد خاص و تشدید یافته، این احتمال وجود دارد که افراد در زندگی روزمره خود با مشکلاتی قابل توجه روبه‌رو شوند.
آیا اختلال شخصیت نمایشی قابل پیشگیری است؟
اگرچه امکان پیشگیری از اختلال شخصیت نمایشی وجود ندارد اما درمان‌های موجود به فردی که در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارد کمک می‌کند تا شیوه‌های موثرتری برای مدیریت مسائل و موضوعات خود را پیدا کند.