تولید بیش از حد آندروژن در زنان توسط تخمدان ها اختلالی است که در آن تخمدان‌ها بیش از حد تستوسترون تولید می‌کنند. این اختلال منجر به رشد ویژگی‌های مردانه در یک زن می‌شود. آندروژن‌های آزاد شده از قسمت‌های دیگر بدن نیز می‌توانند باعث بروز ویژگی‌های مردانه در زنان شوند.
علل بروز اختلال تولید بیش از حد آندروژن در زنان
در زنان سالم تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد تستوسترون بدن را تولید می‌کنند. تومورهای تخمدان و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) هر دو می‌توانند باعث تولید بیش از حد آندروژن شوند.
بیماری کوشینگ مشکلی در غده‌ی هیپوفیز است که به بالا رفتن بیش از حد کورتیکواستروئیدها منجر می‌شود. کورتیکواستروئیدها باعث ایجاد تغییراتی مردانه در بدن زنان می‌شوند. تومورها در غدد فوق کلیوی نیز می‌توانند باعث تولید بیش از حد آندروژن‌ها شوند و به این ترتیب ویژگی‌های مردانه در زنان ایجاد می‌شود.
علائم
سطح بالای آندروژن در بدن زنان می‌تواند سبب بروز علائم و نشانه‌ّای زیر شود:
– آکنه
– تغییر در شکل بدن زن
– کاهش اندازه‌ی پستان
– افزایش موهای بدن مطابق با یک الگوی مردانه، مثلا روی صورت، چانه و شکم
– فقدان یا قطع دوره‌های قاعدگی (آمنوره)
این تغییرات هم ممکن است رخ بدهند:
– افزایش اندازه‌ی کلیتوریس
– ضخیم شدن صدا
– افزایش توده‌ی عضلانی
– کم شدن حجم مو و ریزش مو در دو طرف قسمت جلوی سر
آزمایش‌ها و تست‌ها
پزشک‌تان روی شما معاینه‌ی بدنی انجام خواهد داد. آزمایش خون و تصویربرداری که پزشک توصیه می‌کند بستگی به علائم شما دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– آزمایش ۱۷ هیدروکسی پروژسترون
– آزمایش ACTH (غیر معمول)
– آزمایش کلسترول خون
– سی‌تی اسکن
– آزمایش خون DHEA
– آزمایش گلوکز
– تست انسولین
– سونوگرافی لگن
– تست پرولاکتین (در صورتی که برخی ماه‌ها را بدون قاعدگی می‌گذرانید یا دوره‌های قاعدگی‌تان به طور کلی قطع شده‌است)
– تست تستوسترون (تستوسترون آزاد و کل)
– تست TSH (در صورت ریزش مو)
درمان تولید بیش از حد آندروژن در زنان
درمان این اختلال به مشکلی بستگی دارد که باعث افزایش تولید آندروژن شده‌است. برای کاهش تولید مو در خانم‌هایی که موهای بدن‌شان بیش از حد زیاد است یا برای تنظیم چرخه‌ی قاعدگی می‌توان از برخی داروها استفاده کرد. در برخی موارد، عمل جراحی برای از بین بردن تومور تخمدان یا آدرنال ممکن است لازم باشد.
چشم‌انداز (پیش‌آگهی)
موفقیت در درمان به علت اصلیِ تولید بیش از حد آندروژن بستگی دارد. اگر این بیماری در اثر تومور تخمدان ایجاد شود، جراحی برای حذف تومور ممکن است مشکل را اصلاح کند. بیشتر تومورهای تخمدان سرطانی نیستند و پس از حذف دیگر عود نمی‌کنند.
در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، اقدامات زیر می‌تواند علائم ناشی از سطح بالای آندروژن را کاهش دهد:
– نظارت دقیق
– کاهش وزن
– اعمال برخی تغییرات در رژیم غذایی
– مصرف دارو
– ورزش سنگین و منظم
عوارض احتمالی
در اثر این اختلال، ناباروری و برخی عوارض دیگر در دوران بارداری ممکن است رخ بدهد.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ممکن است در برابر اختلالات زیر آسیب‌پذیرتر باشند:
– دیابت
– کلسترول بالا
– چاقی
پیشگیری
زنانی که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا هستند می‌توانند با حفظ وزن طبیعی از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، عوارض طولانی مدت و تغییرات ناشی از این اختلال را کاهش دهند.