کاربردها و خطرات گاز h2s در پالایشگاه ها

در صنایع مختلف، از شیمی و عناصر آن، استفاده‌های گوناگونی می‌کنند. در حقیقت شیمی، عناصر شناخته شده و مواد ساخته شده از عناصر مختلف به عنوان یک خدمت بسیار بزرگ به صنایع مختلف شناخته می‌شوند.

برای مثال از گاز ترش (h2s) در صنایع مختلفی از جمله پتروشیمی استفاده می‌کنند. کاربردها و خطرات گاز h2s در پالایشگاه یکی از موضوعات بسیار مهمی است که باید به آن پرداخته شود. زیرا این گاز در کنار داشتن کاربردهای فراوان و مهم، خطرات مرگباری نیز دارد.

گاز h2s چییست؟

گاز h2s که با نام‌های مختلفی از جمله هیدروژن سولفید، دی سولفید هیدروژن، گاز ترش و گاز فاضلاب هم شناخته می‌شود، در غلطت‌های پایین بوی بدی مانند تخم مرغ فاسد شده، دارد. اما با افزایش این گاز در هوا بوی آن به یک بوی شیرین تغییر کرده و بعد از مدتی دیگر توسط افراد احساس نمی‌شود.

این گاز در اثر تجزیه گیاهان و اجساد جانواران که دارای گوگرد هستند، به وجود می‌آید. اگر بخواهیم به صورت عملی‌تر توضیح دهیم، می‌توانیم بگوییم:«از تخریب میکروبی مواد آلی در نبود اکسیژن، گازی به نام h2s تولید می‌شود.» منابع تولید این گاز را می‌توان به 5 دسته زیر تقسیم کرد:

1. هنگام عملیات حفاری زمین برای احداث تونل یا استخراج در معادن زغال سنگ این گاز متساعد می‌شود.
2. بعضی از مرداب‌ها
3. گاز خارج شده در عملیات حفاری برای کشف نفت و گاز
4. گازهای خارج شده از دهانه آتش فشان‌ها
5. یک ماده جانبی در صنایع مختلف

کاربردهای گاز h2s در صنایع

علاوه بر کاربردها و خطرات گاز  h2sدر پالایشگاه‌ها، از این گاز در صنایع مختلف دیگری استفاده می‌شود که در آنها نیز استفاده از این گاز با خطراتی همراه است. تعدادی از این صنایع را در ادامه آورده‌ایم:

1 . صنایع نیمه رسانا

برای تولید گالیوم آرسنید، ایندیوم فسفید، و زینک سولفید به این گاز نیاز است.

2 – صنعت تولید فلزات مختلف

هنگام تولید فلزات مختلف، باید اقداماتی نظیر جداسازی ناخالصی‌ها انجام شود. این کار توسط گاز h2s صورت می‌پذیرد. همچنین اگر قصد تولید سولفیدهای فلزی را داشته باشید، باید از این گاز استفاده کنید.

3 . صنایع پتروشیمی

از کاربرد گاز h2s در پالایشگاه می‌توان به تولید مخلوط‌های گازی مختلف مانند متان تایول، اتان تایول و تیوگلیکولیک اسید اشاره کرد. همچنین برای بازسازی انواع کاتالیزورها در صنعت پتروشیمی از این گاز استفاده می‌کنند.

4 . صنعت انرژی هسته ای

در نیروگاه‌های هسته‌ای برای جداسازی دوتریم اکسید یا آب سنگین از آب‌های طبیعی، گاز هیدروژن سولفید مورد استفاده قرار می گیرد.

5 . صنایع شیمیایی

کاربرد گاز h2s در صنایع شیمیایی بسیار گسترده است. هیدروژن سولفید منبع اصلی تولید گوگرد به حساب می‌آید. همچنین برای ساخت ترکیباتی نظیر ترکیبات سولفوره، مانند مرکاپتان‌ها، سولفیدها و … از این ماده بهره می‌برند. یکی دیگر از کاربردهای گاز  h2s در صنایع شیمیایی به عنوان تجزیه کننده‌ است.

6 . کاربردهای محیط  زیستی

از گاز  h2s در ترکیبات مختلفی برای کنترل آلایندگی‌ها استفاده می‌شود.

7 . کاربردهای دیگر

در صنایع پزشکی برای ساخت داروهای مختلفی نظیر آنتی بیوتیک‌ها از آن استفاده می‌کنند. همچنین در مراکز آزمایشگاهی کوچک برای تجزیه، تایواستامیدها جایگزین هیدروژن سولفید به عنوان منبع یون‌های سولفیدی است. پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص کاربردهای گاز h2s در صنایع مختلف، به این مطلب مرجعه کنید.

خطرات گاز h2s در پالایشگاه

هیدروژن سولفید خطرات زیادی را در کنار کاربردها و مزیت‌های فراوان خود دارد. به همین علت باید خطرات ناشی از این گاز را بشناسیم تا بتوانیم نکات ایمنی مربوط به هرکدام را رعایت کنیم.

·        قابلیت اشتعال پذیری و انفجار

این گاز قابلیت اشتعال‌زایی فراوانی دارد. بنابراین باید کاملاً مراقب باشیم تا هنگام کار با آن، زمینه مشتعل شدن آن را فراهم نکنیم.

·        ایجاد مسمومیت

این گاز بد بو و بی‌رنگ نباید تنفس شود، همچنین نباید بدون پوشش مناسب با آن تماس مستقیم داشت. زیرا می‌تواند سبب تحریک چشم‌ها، سیستم تنفسی، ترس از نور، گیجی، سردرد و به طور کلی مسمومیت با گاز شود.

اگر فردی به مدت طولانی در تماس با این گاز باشد، خطر رفتن به کما و تشنج برای وی ایجاد می شود و در نهایت مرگی خاموش را تجربه خواهد کرد.

کمک های اولیه برای افراد مسموم شده با گاز h2s در پالایشگاه

1. با رعایت موارد مرتبط با تنفس مانند استفاده از کپسول اکسیژن، به محلی که فرد مسموم قرار دارد، بروید.
2. مصدوم را سریعا به محوطه‌ای باز و بدون آلودگی برسانید.
3. اگر مصدوم تنفس ندارد، اقدام به انجام تنفس مصنوعی کنید.
4. ضربان قلب مصدوم را کنترل کنید، در صورت نداشتن ضربان قلب اقدام به انجام احیای قلبی کنید.
5. اگر فرد بعد از انتقال به محیط باز دارای تنفس و ضربان است، او را تحت نظر داشته باشید تا اورژانس و کمک‌های پزشکی برسند.
6. در صورتی که مصدوم دچار سوزش و خارش چشم‌ها است باید از محلول اسید بوریک برای شستشوی چشم‌ها استفاده کنید.
7. در صورت بالا بودن شدت جراحت در چشم‌ها می‌توانید از کمپرس یخ استفاده کنید تا امدادگران خود را برسانند.
8. در صورتی که مصدوم دارای سرفه‌های خشک شدید باشد، از محلول 10 درصد نقره نیترات برای شستشوی گلو استفاده می‌کنند.

روش های اندازه گیری و ارزیابی گاز h2s در پالایشگاه

همان‌طور که بیان کردیم h2s یک گاز بی رنگ و در درصدهای بالا بی بو است؛ بنابراین امکان دارد افراد متوجه آن نشوند. به همین منظور در اماکنی مانند پالایشگاه‌ها که امکان نشت آن وجود دارد، باید تمهیداتی در نظر گرفته شود تا سلامت کارگران در خطر نباشد.

·        تجهیزات ارزیابی

كنترولرها، صفحه نمايشگر، سنسور يا حسگر كابل‌های ارتباطي، تجهیزاتی هستند که در این گونه مکان‌ها نصب می‌شوند. این تجهیزات به محض این که میزان گاز h2s به مرز خطر برسد با هشدارهایی افراد را متوجه می‌سازند.

·        تجهیزات آزمایشگاهی

یکی از روش‌های تشخیص این گاز، آزمایش هوای یک مکان است. هوای اماکن مستعد آلودگی در فواصل زمانی منظم از طریق نمونه‌گیری و انجام آزمایشات بررسی می‌شود.

راه دیگری که برای کنترل وجود دارد، گرفتن آزمایش ادرار از افراد مشغول در آن مکان است. گاز سولفید هیدروژن در بدن انسان تبدیل به سولفات شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.

·        احساس بویایی

این روش بسیار ناایمن است، اما اگر در محیطی احساس بوی تخم مرغ فاسد شده کردید و بعد از مدتی آن بو به یک بوی شیرین تغییر کرد، به وجود گاز هیدروژن سولفید شک کرده و سریعاً محیط را ترک کنید. در ادامه نیز اقدامات ایمنی لازم را انجام دهید.

توجه کنید این گاز در صورتی که با غلطت بالا در محیط وجود داشته باشد، رفته رفته از حس بویایی شما کاسته و دیگر بویی را حس نخواهید کرد.

·        تنفس سخت

این روش ارزیابی نیز مانند روش بالا جزء روش‌های میدانی و ناامین به حساب می‌آید. اما باید دانست که این گاز صرف مدت کوتاهی سبب تحریک مجاری تنفسی شده و تنفس را برای افراد سخت می‌کند. بنابراین اگر در محیطی کار می‌کنید که احتمال نشت این گاز وجود دارد، به محض مواجه شدن با این علائم محیط را ترک و موارد ایمنی را انجام دهید.

اهمیت آشنایی با کاربردها و خطرات گاز h2s در پالایشگاه ها

حال که کاربردها و خطرات گاز h2s در پالایشگاه و مکان‌های مختلف را شناختید، بهتر می‌توانید در موقعیت‌‌های مختلف رویارویی با این گاز، عمل نمایید. کارگرانی که با گاز h2s سر و کار دارند، حتماً باید با ویژگی‌ها، خطرات و نحوه روبرو شدن با خطرات این گاز را بشناسند، تا صدمات آن را به حداقل برسانند.