در فکر باردار شدن هستید؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است وقت آن رسیده که با تخمک گذاری آشنا شوید. درست همان‌طوری که چرخه‌ی قاعدگی برای هر زنی متفاوت است، تخمک‌گذاری هم در زنان متفاوت فرق دارد. با یاد گرفتن نشانه‌ها و علائم تخمک گذاری، می‌توانید برای افزایش شانس باردار شدن، رابطه‌ی جنسی تان را در زمان‌های مشخصی انجام بدهید. اما حتی در صورتی که فعلا قصد باردار شدن ندارید باز هم داشتن درک بهتر نسبت به علائم تخمک گذاری می‌تواند تصویر واضحی از چرخه‌ی قاعدگی‌تان به شما نشان دهد و کمک‌تان کند که علائم تخمک گذاری غیرطبیعی را درک کنید. این نوشتار را بخوانید تا اطلاعات مربوط به تخمک گذاری را از چگونگی جدول‌بندی چرخه‌ی قاعدگی گرفته تا چگونگی تشخیص علائم تخمک گذاری به دست بیاورید.
در این مقاله می‌خوانید:
– تخمک گذاری چیست؟
– چه زمانی تخمک گذاری می‌کنید؟
– چگونه تخمک گذاری را پیش‌بینی کنیم؟
– علائم و نشانه های تخمک گذاری چیست؟
تخمک گذاری چیست؟
شاید قبلا آموخته باشید که تخمک گذاری مرحله‌ای از چرخه‌ی قاعدگی شما است، زمانی که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود و مرحله تخمک گذاری را آغاز می‌کند. هر زن با میلیون‌ها تخمک نابالغ متولد می‌شود که منتظر آزاد شدن هستند. این اتفاق معمولا یک بار در هر ماه رخ می‌دهد. در طی فرایند تخمک گذاری، تخمک به پایین لوله‌ی فالوپی حرکت می‌کند، جایی که ممکن است با اسپرم ملاقات کند و بارور شود. برای اکثر زنان سالم، تخمک گذاری به طور کلی یک بار در ماه اتفاق می‌افتد، که آن هم چند روز پس از قاعدگی شروع می‌شود.
چه زمانی تخمک گذاری می‌کنید؟
ممکن است شنیده باشید که تخمک گذاری معمولا در روز ۱۵ سیکل قاعدگی اتفاق می‌افتد، اما این زمان برای همه یکسان نیست. اگر شما مانند اکثر زنانی هستید که در سن بارداری هستند، چرخه‌ی قاعدگی شما بین ۲۸ تا ۳۲ روز طول می‌کشد و تخمک گذاری معمولا بین روزهای ۱۰ و ۱۹ این دوره حدود ۱۲ تا ۱۶ روز قبل از دوره بعدی شما رخ می‌دهد. دونیکا ال. مور، پزشک، رئیس گروه بهداشت زنان و زایمان سفایر در چستر، نیوجرسی می‌گوید: “در زنان سالم، تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از شروع دوره قاعدگی اتفاق می‌افتد.” بنابراین اگر چرخه‌ی شما ۳۵ روزه باشد، تخمک گذاری در روز ۲۱ این دوره اتفاق خواهد افتاد. شانون مکلارک، پزشک، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تگزاس در گالوستون، تگزاس می‌افزاید: اگر چرخه‌ی شما ۲۱ روزه باشد، تخمک گذاری در روز هفتم اتفاق خواهد افتاد. زمان تخمک گذاری می‌تواند از چرخه به چرخه‌ی دیگر و از زنی تا زن دیگر متفاوت باشد، به همین دلیل بهتر است با تقویم قاعدگی بدن خودتان برای حداقل سه ماه یا بیشتر آشنا شوید، تا بتوانید چرخه‌ی تخمک گذاری‌تان را بهتر برآورد کنید.
برای برخی از زنان تخمک گذاری همیشه انجام نمی‌شود یا ممکن است نامنظم باشد. به طور کلی، اگر شما حامله هستید، یائسگی را پشت سر گذاشته‌اید یا قرص‌های ضدبارداری را به طور مداوم و به موقع مصرف می‌کنید، تخمک گذاری نخواهید کرد. برخی از بیماری‌ها یا اختلالات (مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا نارسایی زودرس تخمدان) و بعضی از داروها (از جمله برخی از داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تهوع و شیمی‌درمانی) ممکن است سبب توقف تخمک گذاری در زنان شود. همچنین عوامل دیگر ی مانند سبک زندگی – استرس یا کم بودن بیش از حد وزن یا اضافه وزن بیش از حد (اندازه گیری شده با درصد چربی بدن) – ممکن است بر قاعدگی و تخمک گذاری تاثیر بگذارند. اگر چرخه‌های قاعدگی‌تان نامنظم است یا دوره‌های‌تان کوتاه (کم‌تر از ۲۱ روز) یا طولانی (بیش از ۳۵ روز) است، کلارک توصیه می‌کند که توسط یک پزشک مورد معاینه قرار بگیرید تا از بروز هر گونه اختلال پزشکی که ممکن است موجب ایجاد بی‌نظمی در چرخه‌ها شود، جلوگیری کنید. درست است که ردیابی تخمک گذاری با چرخه‌های نامنظم قاعدگی ممکن است دشوار باشد، اما در نظر داشته باشید که تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی رخ می‌دهد، بنابراین حتی در دوره‌های نامنظم هم می‌توانید در در قسمتی از چرخه‌ی قاعدگی‌تان باردار شوید.
اگر قصد دارید کودک‌تان را فقط با شیر خودتان تغذیه کنید (به این معنی که کودک هیچ منبع دیگری از تغذیه دریافت نکند)، باید بدانید که احتمالا در آن زمان تخمک گذاری نخواهید داشت. اما همیشه استثنا هم وجود دارد، بنابراین شما نمی‌توانید به تغذیه با شیر مادر به عنوان روشی برای جلوگیری از بارداری نگاه کنید. و هنگامی که کودک خوردن غذا یا شیر خشک را شروع کند، تخمک گذاری به احتمال زیاد دوباره شروع می‌شود. بر این اساس، روش پیشگیری از بارداری را برای خودتان برنامه‌ریزی کنید، مگر این‌که بخواهید نوزادتان را شگفت‌زده کنید – مثلا یک برادر یا خواهر جدید به او بدهید!
چه زمانی شانس باروری‌تان بالاتر است؟
مور می‌گوید: در حالی که برخی معتقدند شما می‌توانید هر روز ماه را باردار شوید و برخی دیگر عکس این موضوع را می‌گویند (این‌که شما باید در روز دقیق تخمک گذاری رابطه‌ی جنسی داشته باشید)، حقیقت این است که هر دو اشتباه هستند. در واقعیت، یک “پنجره باروری” شش روزه در چرخه‌ی شما وجود دارد – پنج روز قبل از تخمک گذاری، و روز تخمک گذاری. و از آن شش روز، زمان مناسب برای باردار شدن در طول دو تا سه روز قبل از تخمک گذاری و روز تخمک گذاری است، یعنی زمانی که در بالاترین سطح باروری قرار دارید. هنگامی که تخمک آزاد شده‌است، به مدت حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت زنده است. پس از آن، معمولا نمی‌توانید باردار شوید تا چرخه‌ی قاعدگی بعدی (اما اگر در حال تلاش برای باردار شدن نیستید، هنوز هم باید استفاده از ابزار و روش‌های جلوگیری از بارداری‌تان را ادامه بدهید).
چگونه تخمک گذاری را پیش‌بینی کنیم
فرقی نمی‌کند که در حال تلاش برای بارداری هستید یا صرفا می‌خواهید نشانه‌های تخمک گذاری بدن‌تان را بدانید، این شاخص‌ها، از جمله آزمایشات OTC خانگی می‌توانند به شما در پیش‌بینی زمان تخمک گذاری کمک کنند.
۱. نظارت بر دمای پایه‌ای بدن
دمای پایه‌ای بدن که گاهی اوقات BBT نامیده می‌شود، دمای بدن شما در حالت استراحت است. در ابتدای چرخه‌تان، درجه حرارت پایه نسبتا ثابت و میانگین بین ۹۷.۲ تا ۹۷.۶ درجه‌ی فارنهایت است. در حین این‌که به تخمک گذاری نزدیک می‌شوید، درجه حرارت پایه‌ی بدن کاهش می‌یابد و پس از آن افزایش شدیدی دارد، درست بعد از تخمک گذاری به طور معمول حدود ۰.۴ تا ۱.۰ درجه است. یکی از راه‌های تعیین زمان تخمک گذاری و این‌که آیا اتفاق افتاده یا نه این است که درجه حرارت پایه‌ی بدن خود را در طول چندین ماه پیگیری کنید. دمای بدن‌تان را با یک دماسنج دیجیتال طراحی شده برای دمای پایه‌ی بدن (شما می‌توانید به صورت آنلاین یا در داروخانه آن را خریداری کنید) به محض این‌که از خواب بیدار شوید، حتی قبل از این‌که از رختخواب بیرون بیایید و هر روز صبح اندازه بگیرید. در نظر داشته باشید که از روزی تا روز دیگر BBT می‌تواند تا نیم درجه یا کمی بیشتر متغیر باشد، بنابراین گول یک تغییر کوچک را نخورید و برای تأیید این‌که تخمک گذاری کرده‌ایدیا نه به دنبال افزایش پایدار باشید. بعد از چند ماه این اطلاعات به شما حس خوبی می‌دهد ناشی از این‌که می‌دانید معمولا چه زمانی تخمک گذاری می‌کنید، بنابراین می‌توانید زمان باردار شدن را بر اساس آن برنامه‌ریزی کنید.
۲. نمودار قاعدگی
یکی دیگر از راه‌های ساده و ارزان برای پیگیری تخمک گذاری این است که روزهای شروع و پایان چرخه‌ی قاعدگی‌تان را ثبت کنید. اگر دوره‌های قاعدگی نرمال داشته باشید – بین ۲۵ تا ۳۵ روز – احتمالا تخمک گذاری هم به طور منظم و حدود ۱۴ روز قبل از قاعدگی رخ می‌دهد. یادتان باشد هر زمانی که علائم بالقوه‌ی تخمک گذاری را تجربه می‌کنید، نشانه‌ها را یادداشت کنید. علائم ممکن است از گرفتگی، افزایش مخاط رحم، حساسیت پستان، احتباس مایعات، و اشتها و تغییرات خلقی متغیر باشد.
۳. کیت تخمک گذاری
کیت پیشگویی تخمک گذاری OTC سطح هورمون لوتئینه کننده (LH) را که می‌تواند در ادرار شما شناسایی شود، اندازه‌گیری می‌کند. این کیت‌ها واقعا کمک‌کننده هستند زیرا تخمک گذاری به طور معمول حدود ۱۰ تا ۱۲ ساعت پس از اوج LH در روزهای ۱۴ تا ۱۵ از چرخه‌ی قاعدگی رخ می‌دهد در صورتی که چرخه‌ی شما ۲۸ روز طول بکشد. غلظت LH شما باید به مدت ۱۴ تا ۲۷ ساعت بالا بماند تا بلوغ کامل تخمک امکان‌پذیر باشد.
این کیت‌ها چه‌طور زمان تخمک گذاری را نشان می‌دهند: روی آن میله‌ی پلاستیکی کوچک ادرارتان را بریزید و صبر کنید تا خط ظاهر شود. اگر رنگ خط با سایه‌ای که در دستورالعمل نشان داده شده مطابقت داشته باشد، تخمک گذاری قریب‌الوقوع است (معمولات در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت). اگر نتیجه‌ی تست خیلی واضح نبود، مجددا در ۱۲ ساعت آینده تست را انجام بدهید. اکثر کیت‌ها به اندازه‌ی ۵ روز میله‌ی پلاستیکی دارند، اما تاریخ انقضاء آنها را بررسی کنید: اکثر آنها تنها دو سال عمر مفید دارند. در حالی که اکثر آزمایشات پیش‌بینی تخمک گذاری را می‌توان هر زمانی از روز استفاده کرد، بسیاری از آنها پیشنهاد می‌کنند با اولین ادرار صبح تست را انجام بدهید. برای رسیدن به بهترین نتایج ممکن، آزمایش را هر روز در زمان یکسان انجام بدهید و مصرف مایعات را چهار ساعت قبل از انجام تست قطع کنید زیرا در این صورت ادرارتان غلیظ‌تر می‌شود و تشخیص LH شما آسان‌تر است.
ترفند واقعی برای موفق شدن در استفاده از کیت پیش‌بینی تخمک گذاری، دانستن این است که چه موقع استفاده از آن را شروع کنید. اگر چرخه‌ی قاعدگی‌تان منظم باشد، نموداری که آماده کرده‌اید می‌تواند به شما کمک کند که زمان مطلوب را شناسایی کنید. اگر چرخه‌های‌تان نامنظم است، بهتر است به علائم تخمک گذاری توجه کنید. حتی اگر مطمئن شده‌اید که تخمک گذاری در حال رخ دادن است (از طریق آزمایشات یا نشانه های دیگر)، سعی کنید تا زمانی که متوجه افزایش مقدار مخاط گردن رحم شدید صبر کنید، چرا که به این ترتیب احتمال لقاح افزایش می‌یابد.
۴. مانیتورهای بررسی باروری
در حالی که یک کیت پیش‌بینی تخمک گذاری می‌تواند زمان رخ دادن تخمک گذاری را تشخیص دهد (به شما ۲۴ ساعت برای لقاح احتمالی وقت می‌دهد)، یک مانیتور بررسی باروری می‌تواند پنج روز را که در بیش‌ترین سطح باروری قرار دارید، شناسایی کند. این مانیتور برای شناسایی دو روز اوج باروری به علاوه‌ی یک تا پنج روز باروری که به آنها منتهی می‌شود، LH و استروژن را اندازه‌گیری می‌کند. برخی از انواع این مانیتورها اطلاعات را از شش چرخه‌ی قبلی ذخیره می‌کنند. هر چند توجه داشته باشید، از آن‌جایی که مانیتورها به شما اطلاعات پیشرفته‌تری می‌دهند در مقایسه با کیت تخمک گذاری گران‌تر هستند.
علائم و نشانه‌های تخمک گذاری چیست؟
قبل از تخمک گذاری و در طول آن، تغییرات هورمونی بر کل بدن تاثیر می‌گذارد. ممکن است علائم مختلف تخمک گذاری مانند حساسیت پستان، تغییر خلق و خو و سردرد را تجربه کنید، اما اگر هیچ یک از علائم تخمک گذاری را متوجه نمی‌شوید، نگران نباشید. این بدان معنا نیست که شما تخمک گذاری ندارید. مور می‌گوید: “اکثر زنان هیچ نشانه و علامتی ندارند.” اگر بتوانید تشخیص نشانه‌های شایع تخمک گذاری را که در ادامه‌ی مطلب قید شده یاد بگیرید، پیش‌بینی زمان تخمک گذاری برای‌تان آسان‌تر خواهد بود.
۱. تغییراتی در مخاط گردن رحم
در حین این‌که زمان تخمک گذاری نزدیک می‌شود، بدن شما استروژن بیش‌تری تولید می‌کند، و باعث می‌شود که مخاط گردن رحم کشدار و روشن شود (مانند سفیده‌ی تخم‌مرغ) که به انتقال اسپرم به تخمکی که در طی تخمک گذاری آزاد می‌شود، کمک می‌کند. مور می‌گوید تغییرات مخاط رحم در اکثر زنان اتفاق می‌افتد، اما شما باید بدانید که دنبال چه چیزی هستید. مقدار مخاط گردن رحم و این‌که چه‌طور به نظر می‌رسد و چه حالتی دارد از زنی به زن دیگر متفاوت است. برای آزمایش آن جهت تخمک گذاری، یک انگشت تمیز را در واژن وارد کنید، مقداری از موکوس را بردارید و سپس ترشح را بین انگشت شست و سبابه‌تان لمس کنید. اگر چسبناک یا بسیار مرطوب و لیز است، می‌توانید به این نتیجه برسید که در حالت تخمک گذاری قرار دارید.
۲. قوی‌تر شدن حس بویایی
برای بعضی از زنان قوی‌تر شدن حس بویایی در نیمه‌ی دوم چرخه‌ی قاعدگی طبیعی می‌تواند نشانه‌ی تخمک گذاری باشد. در این مرحله‌ی باروری، بدن شما برای جذب فرومون مردانه‌ی آندراستنون آماده است.
۳. درد یا حساسیت پستان به لمس
حساسیت پستان و نوک پستان، حساسیت به لمس یا درد و سوزش می‌تواند نشانه‌ی دیگری از تخمک گذاری باشد. این حالت به لطف هورمون‌هایی است که درست قبل و بعد از تخمک گذاری به بدن شما وارد می‌شوند.
۴. درد خفیف در ناحیه لگن یا پایین شکم
بعضی از زنان واقعا می‌توانند تخمک گذاری را احساس کنند، که معمولا به عنوان درد خفیف در قسمت پایین شکم، معمولا در یک طرف (هر بار یک طرف) حس می‌شود. این احساس که میتل‌اشمرتز نام دارد، می‌تواند بین چند دقیقه تا چند ساعت به طول بینجامد. شما همچنین ممکن است خونریزی واژینال، ترشح یا حالت تهوع را همراه با درد تجربه کنید که معمولا خفیف و کوتاه است.
مور می‌گوید نیازی نیست که در مورد درد تخمک گذاری که با OTC، داروهای ضد التهابی (مانند مورتین) از بین می‌رود، نگران باشید. اما اگر درد تخمک گذاری مداوم یا شدید باشد، به پزشک مراجعه کنید تا احتمال وجود اختلالاتی مانند اندومتریوز یا کیست تخمدان را رد کند. مور پیشنهاد می‌کند که هر ماه به بررسی و ثبت علائم تخمک گذاری خود بپردازید تا متوجه شوید که چه چیزی برای بدن شما عادی است و به این ترتیب بتوانید علائم و نشانه‌های تخمک گذاری غیر طبیعی را دریابید. او اضافه می‌کند: “وقتی نسبت به چیزی شک دارید، حتما آن را چک کنید”.
۵. لکه‌بینی یا ترشخ سبک
ترشح قهوه‌ای یا لکه بینی در طی تخمک گذاری طبیعی است هر چند شیوع زیادی ندارد. این علامت تخمک گذاری می‌تواند زمانی رخ دهد که فولیکول‌های محافظت‌کننده از تخمک در حال رشد، بالغ می‌شوند، رشد می‌کنند و سپس تجزیه می‌شوند و منجر به مقدار کمی خونریزی می‌شوند. در حین این‌که خون کهنه می‌شود، به رنگ قهوه‌ای درمی‌آید، به همین دلیل است که ترشح واژن ممکن است از قرمز تا قهوه‌ای تیره باشد. این موضوع جای نگرانی ندارد مگر این‌که لکه‌بینی ادامه بیابد و در این صورت باید برای بررسی علائم عفونت و احتمال حاملگی خارج از رحم در صورتی که از نظر جنسی فعال بوده‌اید، به پزشک مراجعه کنید.
۶. تغییر میل جنسی
بعضی از زنان متوجه می‌شوند که در طول تخمک گذاری، میل جنسی‌شان افزایش می‌یابد، که ممکن است شیوه‌ی مادر طبیعت باشد برای اطمینان از این‌که این گونه‌ها را زنده نگه می‌داریم! اما، چنان‌چه مور می‌گوید، “محرک جنسی می‌تواند فقط با هر چیزی تحت تاثیر قرار گیرد، از جمله غذاهایی که اخیرا میل کرده‌اید”.
۷. تغییرات در گردن رحم
در طول تخمک گذاری، گردن رحم شما ممکن است نرم‌تر و بازتر باشد. شما می‌توانید گردن رحم را همراه با مخاط برای علائم تخمک گذاری بررسی کنید، اما برای شناخت تفاوت‌هایی که احساس می‌کنید زمان زیادی لازم است و اغلب این روش دشوارتر از سایر علائم قید شده در بالا است. مور می‌گوید در صورتی که تمایل دارید به بررسی تغییرات گردن رحم به عنوان نشانه‌ی تخمک گذاری بپردازید، در موقعیتی که برای قرار دادن تامپون در واژن استفاده می‌کنید (مثلا در کنار توالت با یک پا روی توالت فرنگی) قرار بگیرید و با استفاده از انگشت‌تان سعی کنید ناحیه‌ی داخل واژن را حس کنید. این ناحیه در بسیاری از زنان که چرخه‌ی منظمی دارند، درست قبل از تخمک گذاری، نرم‌تر است انگار که لب‌تان را لمس کرده باشید، اما بعد از تخمک گذاری، این ناحیه سفت‌تر خواهد شد، مانند لمس کردن نوک بینی.