آیا نگران سلامت کلیه یا کبد خود هستید؟ یکی از راه‌های پی بردن به چگونگی عملکرد این ارگان‌های بدن یک آزمایش خون معمول به نام آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN) است. وقتی آزمایش BUN می‌دهید، پزشکتان متوجه میزان نیتروژن اوره موجود در جریان خون شما خواهد داشت. مهم است بدانید که آیا سطح اوره خون تان متعادل است یا نه، چرا که BUN بالا به معنی آن است که کلیه یا کبدتان دچار مشکل است. انجام آزمایش BUN بخشی از کسب اطلاع درباره‌ی وضعیت بدن است، و به دست آوردن اطلاعات مفید برای کمک به حل مشکلات پیش آمده در ارگان‌های بدن پیش از آنکه این علائم وضعیت بدتری پیدا کنند. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا با مهمترین دلایل و علائم بالا بودن اوره خون یا BUN (نیتروژن اوره خون) آشنا شوید.
نیتروژن اوره خون چیست؟
BUN میزان اوره‌ی موجود در خون را نشان می‌دهد. اوره محصول اضافی دستگاه گوارشی بعد از خوردن پروتئین است. معموملا راهی بی‌خطر برای خلاص شدن از نتیروژن اضافی بدن است. اوره از پروتئین‌های رژیمی و به صورت محصولی تهیه شده از پروتئین بافت‌ها به دست می‌آید. در یک رژیم غذایی معمولی، بدن انسان حدودا در هر روز ۱۲ گرم اوره تولید می‌کند.
با وجود این، اوره مازاد، برابر با ۱۰ گرم در روز، به وسیله کلیه‌ها از بدن شسته می‌شود.
مقدار کمی از اوره به راحتی می‌تواند در روده‌ها، پوست و ریه نیز گم بشود. به عنوان مثال، وقتی ورزش می‌کنید، مقدار کافی اوره ممکن است از طریق تعریق دفع شود.
وقتی پزشک تعداد BUN شما را اندازه‌گیری می‌کند، به دنبال تعادل بین تولید اوره در کبد، و همچنین تجزیه و از بین رفتن آن در کلیه خواهد بود.
به همین خاطر این آزمایش‌ها انجام می‌شوند تا سلامت کلیه و کبدهای‌تان را بررسی و آزمایش کند.
در بعضی موارد، آزمایش سطح کراتینین نشانگر بهتری برای عملکرد کلیه‌ها است. چون احتمال آنکه BUN تحت تاثیر شرایط رژیمی و فیزیولوژیکی که لزوما با عملکرد کلیه مرتبط نیستند قرار بگیرد بیشتر است.
هنگامی که یک پروتئین رژیمی مانند گوشت مرغ یا ماهی، مصرف می‌کنید از روده‌ی کوچک‌تان عبور می‌کند و به روده بزرگ می‌رسد.
بعد اوره به سمت کلیه‌ها حرکت می‌کند تا با تشکیل ادرار از بدن دفع شود.
چرا آزمایش BUN انجام می‌شود
هر آزمایش خون استانداردی عموما شامل آزمایش BUN نیز می‌شود تا تعداد اوره‌ی دفع شده‌ی بدن را اندازه‌گیری کنند.
اکثر پزشکان به تعداد کم یا زیاد BUN نگاه میکنند و درباره‌ی علائم بیماری‌های خاص مربوط به کبد و کلیه سوال میکنند.
آزمایش خون BUN نماگر خوبی از چگونگی عملکرد بدن در پردازش غذا است و این که آیا آن را خوب پردازش می‌کند.
این آزمایش همچنین می‌تواند نشان دهد که آیا بدنتان به کم آبی شدید دچار شده است یا نه.
محدوده‌ی بهینه و نرمال BUN در آزمایش خون
در یک انسان بالغ معمولی، خون باید بین ۵ تا ۲۰ میلی گرم BUN به ازای هر ۱۰۰ میلی‌لیتر داشته باشد یا ۵ تا ۲۰ میلی‌گرم/ dLخون. این مقدار همچنین برابر با ۱.۸ تا ۷.۱ میلی‌مول اوره در هر لیتر است. برای تبدیل BUN از mg/dL به میلی‌مول/لیتر اوره، می‌توانید عدد اول را در ۰.۳۵۷ ضرب کنید.
این محدوده کاملا گسترده است و این به خاطر متغیرهای مرسوم حاصل از نوع پروتئینی که می‌خورید، و همچنین تجزیه‌ی آن، وضعیت آب بدنتان، تولید اوره در کبد، و حذف اوره توسط کلیه‌ها است.
زنان باردار عموما کاهش یا افزایش تعداد BUN را تجربه می کنند.
پزشکان معمولا به دنبال یافتن تعداد BUN در محدوده‌ی بین ۷ تا ۱۵ میلی گرم/ d هستند که «محدوده‌ی بهینه» به حساب می‌آید.
دلایل بالا رفتن اوره خون
پایین نگه داشتن شمار BUN لزوما چیزی نیست که بتوانید به صورت طبیعی آن را انجام بدهید به ویژه اگر مشکلات کلیوی یا کبدی را تجربه می‌کنید. تشخیص این بیماری‌ها ابتدا توسط آزمایش خون شروع می‌شود.
هنگامی که پزشک به تعداد BUN نگاه می‌کند، از شما سوالاتی درباره‌ی رژیم غذایی‌تان و هر علامت دهیدراته شدنی که ممکن است اخیرا تجربه کرده باشید خواهد پرسید. عواملی که می‌‌توانند تعداد BUN را نیز افزایش دهند عبارتند از:
۱- تب یا عفونت
۲- پروتئین بالا
۴- دهیدراسیون یا کاهش مصرف آب
۵- استرس
۶- خونریزی روده
۷- جریان خون ضعیف
۹- گلوکوکورتیکوئیدها
۱۰- هورمون رشد کمتر
۱۱- بیماری کلیه
چرا میزان BUN شما بالا است
اگر به تب یا عفونت دچار شده‌اید، احتمالا میزان تجزیه‌ی پروتئین‌های بدنتان افزایش پیدا کرده است. هنگام درگیر بودن با یک بیماری این عموما مسئله‌ای رایج است.
تجزیه‌ی پروتئین توسط هورمون‌هایی مانند گلوکاگون، کورتیزول، و اپی‌نفیرین، و همچنین سیتوکین‌های التهابی تحریک می‌شود. اگر تولید پروتئین در حال انجام باشد، در آنصورت ممکن است با پایین آوردن هورمون رشد یا سطح تستوسترون، یا انسولین کاهش پیدا کند.
دهیدراسیون یکی دیگر از مقیاس‌هایی است که می‌تواند میزان هیدراته بودن بدن بیمار را به خوبی نشان بدهد. وقتی حجم خون به خاطر کمبود آب کاهش پیدا می‌کند BUN ممکن است افزایش یابد.
و استرس عاملی است که می‌تواند سطح BUN را افزایش دهد. این به خاطر آن است که استرس سیستم رنین-آنژیوتانسین را فعال می‌کند و سیستم‌های آرژنین وازوپرسین سطح BUN را افزایش می‌دهد.
اختلالات قلبی معمولا با این سطوح مرتبط است، همچنین افزایش در کورتیزول چون پروتئین تجزیه می‌شود.
وقتی قسمت فوقانی دستگاه گوارش خونریزی می‌کند، خون به پروتئین گواریده می‌شود. بعد این پروتئین به کبد منتقل می‌شود، و در نتیجه به BUN متابولیزه می‌شود. جریان خون ضعیف می‌تواند به گردش خون کمتر به سمت کلیه‌ها منجر شود که پاکسازی اوره برای تولید ادرار را دشوار می‌سازد.
اگر سنگ کلیه مجرای ادرار شما را مسدود کرده باشد، تعداد BUN به طرز چشمگیری افزایش پیدا خواهد کرد. اگر دچار اختلال عملکرد کلیه باشید نیز این قضیه صادق است. بهتر است درباره‌ی هر علامتی که نشان می‌دهد مشکلی مربوط به کلیه یا کبد دارید با پزشک مشورت کنید.
آن وقت پزشکتان قادر خواهد بود به درستی تشخیص خود را ارائه دهد و قدم‌های بعدی برای درمان علائم را بردارد.
وقتی که اوره در جریان خون زیاد می‌شود، می‌تواند اثرات بدی بر بدن به جا بگذارد. به عنوان مثال، تجمع اوره‌ی بالا می‌تواند باعث استرس اکسیداتیو در گلبول‌های خون‌تان بشود. همچنین ممکن است علت‌ها و ناراحتی‌های زمینه‌ای نیز وجود داشته باشند، که یک آزمایش BUN می تواند آن‌ها را تشخیص دهد. پزشکتان به تمام شاخص‌های موجود در آزمایش خون‌تان نگاه می‌کند تا بتواند بفهمد چه اتفاقی در خون شما در حال رخ دادن است. سطح بالای BUN می‌تواند نشان دهنده‌ی یک بیماری جدی باشد. اما، این در واقع به معنی آن است که تجزیه‌ی پروتئین در بدنتان افزایش پیدا کرده است. پزشکان این مسئله را با کاهش عملکرد ایمنی نیز مرتبط می‌دانند. پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهند بیمارانی که تعداد BUN آن‌ها افزایش پیدا کرده است و کمتر از ۲۰ mg/dl است احتمال عفونت در آن‌ها بیشتر است.
از طرفی، تعداد BUN بالا به افزایش خطر سکته در حین عمل قلب منجر می‌شود، همچنین اگر تصلب شرایین داشته باشید یا قبلا مشکل قلبی را تجربه کرده باشید نیز با پیامدهای دردسرسازی مواجه خواهید شد.
وقتی پزشکان به تعداد BUN نگاه میکنند، به محدوده‌ی نرمال توجه خواهند داشت و طبق آن افزایش یا کاهش را مشخص میکنند.
عموما مقادیر BUN باید تا از بین رفتن ۵۰٪ عملکرد کلیوی ثابت بماند.
در آن محدوده، دو برابر شدن مقادیر BUN، مانند افزایش از ۸ mg/dl به ۱۶ mg/dl، به معنی نقص ۵۰٪ در عملکرد کلیه است.
اگر علائم یا دردی را در کبد یا کلیه‌ی خود احساس می‌کنید، در آن صورت ممکن است نشانه‌ای از بیماری کبد یا کلیه در شما باشد. پزشکتان از شما آزمایش خون خواهد گرفت تا BUN شما را آزمایش کند و ببیند که آیا هیچ نشانگری از آنچه در خون‌تان در حال وقوع است وجود دارد یا نه.
می‌توانید هنگامی که با پزشکتان درباره‌ی درمان صحبت می‌کنید به دنبال علائم زیر باشید:
۱- تکرر ادرار
۲- درد مفاصل
۳- درد استخوان
۴- درد پشت
۵- تغییر رنگ ادرار (خونی، تیره، کف دار)
۶- سندرم پای بی‌قرار
۸- خستگی مفرط
۹- گرفتگی عضلات
۱۰- اشتهای ضعیف
۱۱- ورم
۱۲- خارش
اگر بسیاری از این علائم را دارید پس احتمال دارد به یکی از ناراحتی‌های عملکرد کلیوی مبتلا شده باشید. می‌توانید درباره‌ی این علائم با پزشکتان صحبت کنید و باعث شوید تشخیص بهتری بدهد تا بدانید در مرحله‌ی بعد چه باید بکنید.
چگونه BUN را کاهش دهیم
اگر می‌خواهید میزان BUN را در بدنتان کاهش دهید، تمام کاری که باید انجام دهید این است که آب بیشتر و پروتئین کمتری مصرف کنید. زنجبیل نیز قادر است به از بین بردن اوره موجود در خون کمک کند. پژوهش‌های انجام شده نشان داده است در موش‌هایی که به آن‌ها عصاره‌ی زنجبیل داده شده بود یک کاهش چشمگیر BUN به وجود می‌آید.
اگر BUN بالا داشتید چه کاری باید انجام دهید
BUN در بدن انسان و از پروتئینی که مصرف می‌کنید به وجود می آید. این ماده از درون کبد و کلیه‌ها عبور می‌کند و نهایتا به ادرار تبدیل می شود.
برای تعیین اینکه علائم ناراحتی های زمینه‌ای که تعداد BUN را افزایش داده است تجربه می‌کنید یا نه آزمایش خون انجام می‌شود. سطح BUN بالا احتمالا به معنی این است که دچار عقونت شده‌اید یا عملکرد کبد یا کلیه‌های‌تان کاهش پیدا کرده است.
اکثر آزمایش‌های BUN شاخص‌هایی برای مشکلات مختلف مربوط به کلیه‌ها را به نمایش می‌گذارند. پزشکان همچنین از شما آزمایش کراتینین خواهند گرفت تا از نسبت BUN به کراتینین باخبر شوند و همچنین بفهمند که آیا عملکردهای کلیه تحت تاثیر قرار گرفته‌اند یا نه.
اگر سطح BUN بالایی دارید و می‌خواهید آن را کاهش دهید، چند کار وجود دارد که می‌توانید در راستای این هدف انجام دهید:
– آب بیشتری بنوشید چون این کار میزان اوره موجود در سیستم بدنتان را رقیق خواهد کرد.
– پروتئین کمتری مصرف کنید چون اوره مستقیما از گوشت، لوبیا، حبوبات و محصولات سویایی تجزیه می‌شود.
– درباره ی علائم عملکرد ضعیف کبد و کلیه بیشتر بیاموزید تا اینکه بتوانید از تجربه‌های خود با پزشک حرف بزنید.