اسکولیوز یک ناهنجاری سه بعدی است که در اثر چرخش و انحراف جانبی ستون فقرات ایجاد می شود. این مشکل در اکثر موارد هیچ دلیلی ندارد و به همین دلیل هم اسکولیوز ایدیوپاتیک نامیده می شود.
اگرچه دلیل مشخصی برای اسکولیوز ایدیوپاتیک وجود ندارد، اما این معضل معمولا ارثی است. ژن های خاص موثر در بروز این مشکل هنوز شناسایی نشده اند، اما مواردی غیر از ژنتیک نیز در این رویه موثر است. بعضی به اشتباه فکر میکنند که حمل کیف سنگین یا خوابیدن به طرفین، منجر به بروز اسکولیوز می شود، اما اینگونه نیست. برآورد می شود که نزدیک به 3 درصد از جمعیت به اسکولیوز ایدیوپاتیک مبتلا هستند.
3 نوع اسکولیوز ایدیوپاتیک
معمولا اسکولیوز ایدیوپاتیک براساس سن شکل گیری این بدشکلی دسته بندی می شود:
- اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادان: که از بدو تولد تا 3 سالگی ایجاد می شود.
- اسکولیوز ایدیوپاتیک خردسالان: که در سنین 4 تا 9 سالگی شکل می گیرد.
- اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان: که در سنین 10 تا 18 سال ایجاد می شود.
تقریبا 80 درصد کل موارد اسکولیوز ایدیوپاتیک را اسکولیوز نوجوانان تشکیل می دهد. بلوغ با رشد سریعی همراه است و به همین دلیل هم مراحل رشد و تکامل اسکلتی کودک باید به دقت مد نظر قرار بگیرد.
علائم اولیه رایج اسکولیوز
معمولا شروع تشخیص اسکولیوز با احساس بیمار نسبت به وجود اشکالاتی در بدن و در میان گذاشتن آن با پزشک شروع می شود. مثالهایی از این مساله عبارتست از:
- لباسها در تنتان به درستی نمی نشیند. والدین، دوستان یا حتی خود فرد مبتلا به اسکولیوز هم احتمالا متوجه پایین و بالا بودن بلوز یا تیشرت در بدن می شوند که همین امر، نیاز به بررسی های بیشتر را ایجاد می کند.
- انحراف جانبی ستون فقرات که در لباس شنا یا در زمان تعویض لباس قابل مشاهده است. برای مثال والدین در حضور کودکان در استخر و ساحل می توانند نشانه های اولیه انحراف جانبی پشت نوجوان را ببینند.
حتی موارد خیلی خفیف عدم تقارن را نیز باید تحت درمان قرار داد، چرا که درمان اسکولیوز در مراحل اولیه اش ساده تر است.
علائم اسکولیوز متوسط یا شدید
در حدود 10 درصد از افراد مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک، درگیر انحنای پیشرونده ای هستند که ضرورت درمان را به همراه می آورد. پیشروی این انحنا باعث می شود تا دیگران هم متوجه این مشکل بشوند و علائم آن نیز بدتر شوند. بعضی از علائم رایج تر اسکولیوز متوسط و شدید عبارتند از:
- تغییر در نحوه راه رفتن. چرخش یا خمیدگی نسبتا زیاد ستون فقرات، تقارن لگن را به هم می زند و نحوه راه رفتن فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. تلاشی که فرد برای جبران عدم تعادل در لگن به کار می بندد، خستگی سریعتر عضلانی را به همراه می آورد. فرد همچنین ممکن است در حین راه رفتن شاهد برخورد یک دست به باسن باشد.
- کاهش بازه حرکتی. بدشکلی ناشی از چرخش ستون فقرات منجر به افزایش خشکی و کاهش انعطاف آن می شود.
- سختی نفس کشیدن. چرخیدن ستون فقرات منجر به پیچیدن قفسه سینه و تنگ شدگی فضای اطراف ریه ها می شود. در نتیجه، استخوان ها بر روی ریه ها فشار وارد می کند و تنفس را سخت می کند.
- مشکلات قلبی و عروقی. از طرفی، چرخش ستون فقرات فضای اطراف قلب را نیز کاهش می دهد و قدرت پمپاژ خون را کاهش می دهد.
- درد. انحنای نسبتا شدید ستون فقرات، عضلات پشت را بیش از پیش در معرض اسپاسم های دردناک قرار می دهد. التهاب موضعی اطراف عضلات کشیده شده و درد ناشی از آن از نشانه های انحنای ستون فقرات است. بعلاوه فشار بیشتر وارد بر ستون فقرات می تواند منجر به استهلاک دیسک ها و مفاصل فاست شود.
- پایین آمدن اعتماد به نفس. معمولا به این موضوع آنچنان اهمیت داده نمی شود، اما می تواند فاکتور بسیار مهمی برای افراد مبتلا به بدشکلی ستون فقرات باشد. این موضوع به خصوص برای نوجوانانی که به دنبال حضور در جمع دوستانشان هستند، عامل بسیار مهمی محسوب می شود و این تفاوت (بدشکلی ستون فقرات یا پوشیدن قوزبند) می تواند استرس زا و افسرده کننده باشد.
پیشروی اسکولیوز تا جایی که منجر به مرگ فرد شود، تقریبا غیرممکن است. فرد اصولا قبل از بروز احتمالی این مشکل هم، به گزینه هایی مثل جراحی دسترسی خواهد داشت.
درمان اسکولیوز
اسکولیوز معمولا با مواردی مثل قوزبند و یا خاطرات آزمایشات تشخیصی توسط مسئول بهداشت مدرسه همراه می شود. بستن قوزبند معمولا یکی از رایج ترین گزینه های درمانی اسکولیوز است و گاهی حتی بدون نیاز به جراحی هم می تواند انحراف ستون فقرات را درمان کند.
اما انحراف ستون فقرات گاهی تا حدی شدید می شود که قوزبند نمی تواند موثر باشد و در این صورت باید از جراحی برای اصلاح انحراف ستون فقرات استفاده کرد.
اگرچه پیشرفتهای فناوری دهه اخیر منجر به ایجاد روشهای جراحی جدید و مبتکرانه ای شده، تغییرات شدیدی در جامعه پزشکی به سمت محوریت یافتن مراقبت از بیمار رخ داده است. در مدل جدید درمان از تصاویر اشعه ایکس و اقداماتی برای ایجاد ارتباط با بیمار و خانواده او به منظور کنترل سبک زندگی و ایجاد طرح درمانی مبتنی بر آن کمک گرفته می شود.
مسکن‌ها
قرص های مسکن می تواند در تسکین درد ناشی از اسکولیوز موثر باشد. NSAIDهایی مثل ایبوپروفن معمولا از اولین گزینه های پیشنهادی به بیماران است. این داروها را می توان بدون نیاز به نسخه پزشک از داروخانه ها تهیه کرد. اما مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDها) برای همه مناسب نیست و باید ابتدا جعبه یا راهنمای مصرف آن را به دقت مطالعه کنید یا با دکتر داروساز صحبت کنید.
اگر مسکن های بدون نسخه از نتیجه مطلوبی برخوردار نبود، به یک پزشک عمومی مراجعه کنید، تا مسکن قوی تری برایتان تجویز کنید و یا شما را به یک مرکز تخصصی درد ارجاع دهد.
ورزش
فعالیت هایی به منظور تقویت یا ایجاد کشش در عضلات پشت می تواند در کاهش درد موثر باشد. ورزش همچنین می تواند به حفظ وزن ایده آل و کاهش تنش کششی وارد بر پشت نیز کمک کند. فرقی نمی کند که چه تمریناتی می کنید، نکته مهم آنست که تحرک عضلات پشت را حفظ کنید، بنابراین آنچه را انتخاب کنید که از انجام آن لذت ببرید و بتوانید آن را ادامه دهید.
بعضی ها می‌توانند اجرای حرکات پشت را تحت آموزش های متخصص فیزیوتراپ در دستور کار قرار دهند. این را هم باید گفت که بعید است که این تمرینات بتواند انحنا و انحراف ستون فقرات را ترمیم کند، اما می تواند در کنترل درد موثر باشد.
در صورت ابتلا به اسکولیوز بهتر است تا قبل از شروع یک برنامه تمرینی با یک متخصص طب فیزیکی، مثل یک پزشک عمومی، متخصص اسکولیوز یا فیزیوتراپ مشورت کنید و از ایمن بودن آن مطمئن شوید.
تزریق به ستون فقرات
اسکولیوز در مواردی می تواند منجر به آسیب دیدگی یا فشردگی اعصاب اطراف ستون فقرات، درد، بیحسی یا احساس گزگز در کمر یا حتی پاها شود. تزریق استروئید و بیحسی موضعی در این ناحیه می تواند باعث کمک به کنترل اوضاع شود. اما مزایای این تزریق ها معمولا از چند هفته تا نهایتا چندماه باقی می ماند و راهکار طولانی مدتی نیستند.
قوزبند
معمولا از قوزبند برای بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز استفاده نمی شود اما می تواند باعث کاهش درد و پشتیبانی از پایداری ستون فقرات شود. قوزبند برای کسانی که شرایط لازم برای قرارگرفتن زیر تیغ جراحی را نداشته باشند، می تواند گزینه نسبتا خوبی باشد. بریس اسکولیوز از عملکرد مشابهی با بریس‌های مناسب برای قوز برخوردار است و به اصلاح انحنای ستون فقرات کمک می کند.
جراحی
اکثر بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز به جراحی دکامپرشن کمر نیازی ندارند، اما اجرای آن در موارد زیر ضروری خواهد بود:
- انحنای ستون فقراتتان شدید باشد یا با افزایش شدید همراه شده باشد.
- کمردرد شدیدی دارید و روشهای درمانی دیگر جواب نداده باشد.
- با رنجش یا فشردگی شدید اعصاب ستون فقرات مواجه باشد
انواع جراحی
می توان از جراحی های مختلفی مثل گزینه های زیر استفاده کرد:
- لامینکتومی – که در آن بخشی از یکی از استخوان های ستون فقرات (مهره) برای کاهش فشار روی اعصاب اسیب دیده بریده می شود.
- دیسککتومی – که بخشی از یک یا چند دیسک برای کاهش فشار وارد بر عصب بریده و برداشته می شود.
- فیوژن ستون فقرات – که دو یا چند مهره برای پایداری، تقویت یا صاف کردن ستون فقرات به هم چسبانده می شود.
در بسیاری از موارد، ترکیبی از این روشها مورد استفاده قرار می گیرد.