گیاه دیفن باخیا یکی از ده برترین و محبوب‌ترین گیاه خانگی به شمار می‌رود. این گیاه که به سادگی می‌توان در خانه از آن نگهداری کرد، دارای برگ‌هایی پرنقش و زیبا، به رنگ‌های سبز و سفید است. در این مقاله، به تمام آن چیزی که برای آشنایی و نگهداری از گیاه دیفن باخیا نیاز دارید – روش نگهداری، تکثیر، آفت زدایی، بیماری‌ها، و مشکلات شایع – اشاره خواهیم کرد. پس تا پایان این مقاله با سایت بازده همراه باشید!
بررسی اجمالی
| نام‌های رایج (به انگلیسی) | Dumbcane، Leopard Lily | |
| نام علمی | دیفن باخیا (Dieffenbachia) | |
| تیره | گل شیپوریان (Araceae) | |
| خاستگاه | مکزیک و حوزه‌ی کارائیب | |
| ارتفاع | حداکثر ۱۵۲ سانتی‌متر | |
| میزان نور مطلوب | نور روشن | |
| میزان آبیاری | متوسط | |
| دمای مطلوب | ۱۵ الی ۲۶ درجه‌ی سانتی‌گراد | |
| میزان رطوبت | متوسط | |
| خاک | مرطوب و زهکشی شده | |
| کود دهی | کود دهی در فصل رشد، ماهی یک بار با قدرت متوسط | |
| روش تکثیر | قلمه روی خاک | |
| آفت | شته و شپشک |
چنان‌چه دیفن باخیا هرس نشود، این گیاه شبیه درخت نخل خواهد شد. دیفن باخیا یک گیاه پایا است (با طول عمری بیش از ۲ سال). بیشتر ارقام این گیاه دارای خال‌ها و خطوط سفیدی روی برگ‌های‌شان هستند؛ با این حال، تمام ارقام دیفن باخیا به این شکل نیستند.
در زبان انگلیسی، به این گیاه “dumb cane” گفته می‌شود؛ dumb به معنی لال، و cane به معنی چوب یا نی. آن‌ها به این دلیل گیاه دیفن باخیا را این گونه نامیده‌اند که برگ‌های این گیاه حاوی رافید (کریستال‌های دوسر سوزنی متشکل از کلسیم اگزالات) هستند، و در اثر تماس با دهان (بلعیده شدن) ممکن است باعث شوند فرد آسیب دیده برای مدتی قدرت تکلم‌اش را از دست بدهد.
انواع دیفن باخیا
بیش از ۳۰ گونه‌ی مختلف از گیاه دیفن باخیا، و بیش از ۱۰۰ رقم مختلف از آن وجود دارد (که نمی‌توان تمام این گونه‌ها را در این مقاله گنجاند). در ادامه، به چند مورد از محبوب‌ترین گونه‌های دیفن باخیا اشاره می‌کنیم:
۱. دیفن باخیای کاملیا (Camille)
کاملیا یکی از محبوب‌ترین ارقام گیاه دیفن باخیا به شمار می‌رود. معمولا بیشتر نمونه‌های دیفن باخیایی که در فروشگاه‌ها و گلخانه‌ها مشاهده می‌کنید، از این گونه هستند. دیفن باخیای کاملیا با رنگ کرم تیره‌ای که در میان برگ‌های‌اش وجود دارد، شناخته می‌شود. این گونه‌ی گیاهی در مقایسه با سایر انواع دیفن باخیا سایه را بیشتر دوست دارد.
۲. دیفن باخیای آمونا (amoena)
این گونه از دیفن باخیا می‌تواند تا ارتفاع نزدیک به ۱۸۲ سانتی‌متر رشد کند. برگ‌های این گونه‌ی گیاهی شبیه کاملیا هستند، ولی میزان رنگ کرم میان برگ‌ها در این گونه، در مقایسه با کاملیا کم‌تر به چشم می‌خورد.
۳. دیفن باخیای ماکولاتا (maculata)
دیفن باخیای ماکولاتا یکی از بزرگ‌ترین گونه‌های این گیاه است که می‌تواند از ۶۰ الی ۱۵۰ سانتی‌متر ارتفاع، و ۹۱ الی ۱۵۰ سانتی‌متر عرض داشته باشد. برگ‌های ماکولاتا دارای رنگ‌های نقره‌ای، کرم، و سبز، و پر از نقش و نگار هستند. دیفن باخیای ماکولاتا یکی از جذاب‌ترین و زیباترین گونه‌های این گیاه به شمار می‌رود.
۴. دیفن باخیای هیلو (Hilo)
هیلو با سایر ارقامی که در بالا گفته شد، متفاوت است؛ زیرا دارای برگ‌هایی با نقش و نگارهای ترکیبی به رنگ سبز لیمویی و رنگ پایه‌ی سبز تیره است. تنها رنگ سفیدی که در برگ‌های دیفن باخیای هیلو مشاهده می‌شود، مربوط به رگ‌برگ‌های این گیاه است. این گونه از دیفن باخیا می‌تواند تا ۱۲۲ سانتی‌متر ارتفاع، و فقط ۳۰ الی ۶۰ سانتی‌متر پهنا داشته باشد.
نگهداری دیفن باخیا
هدف از این بخش از مقاله افزایش آگاهی خواننده در خصوص شرایط مورد نیاز این گیاه برای رشد و بالندگی کامل و موفق است. این بخش از مقاله، به قسمت‌های مختلفی تقسیم شده است که هر کدام به عوامل متغیر و مختلفی از روند نگهداری دیفن باخیا اشاره می‌کند.
۱. نور
بیشتر گونه‌های دیفن باخیا منبع نور متوسط یا روشن را ترجیح می‌دهند. از این رو، این گیاه را نباید در معرض نور مستقیم قرار داد؛ بهترین مکان برای رشد مناسب این گیاه، حدود ۶۰ الی ۱۵۰ سانتی‌متر دورتر از پنجره است. برخی از ارقام این گیاه، نظیر کاملیا، حتی نور کم‌تر از این را نیز ترجیح می‌دهند. برای به حداقل رساندن نگرانی درباره‌ی میزان نور دهی، میتوانید دیفن باخیا را در محیطی کاملا کم نور قرار دهید.
۲. آبیاری
بهترین روش برای آبیاری گیاه دیفن باخیا این است که ابتدا اجازه دهید خاک آن نسبتا خشک شود، سپس آن را کاملا سیراب کنید. به خاطر داشته باشید که تنها در صورتی میتوانید از این روش برای آبیاری دیفن باخیا استفاده کنید که گلدان دارای زهکشی مناسب باشد. بدون زهکشی (سوراخ بودن انتهای گلدان برای خارج شدن آب اضافه) ریشه‌های گیاه دیفن باخیا در معرض خطر پوسیدگی، و این گیاه در خطر نابودی، قرار خواهند گرفت.
قبل از هر بار آبیاری اجازه دهید خاک گلدان دست‌کم تا عمق ۲.۵ سانتی‌متر خشک شود؛ البته هرگز اجازه ندهید خاک این گیاه به طور کامل خشک شود.
۳. خاک
درست مثل بسیاری دیگر از گیاهان خانگی، گیاه دیفن باخیا نیز به خاکی نیاز دارد که بتواند مقداری آب را در خود نگه دارد، ولی هم‌چنین، به خوبی آب را تخلیه کند. اگر از خاک گلدان استاندارد استفاده کنید، ممکن است بیش از اندازه سفت شود و ریشه‌های گیاه تحت فشار زیادی قرار بگیرند؛ بنابراین، آن را با پرلیت یا شن درشت مخلوط کنید تا به خوبی به گیاه هوادهی شود.
اگر می‌خواهید از ابتدا، خاک ترکیبی مناسبی برای نگهداری از دیفن باخیا تهیه کنید، میتوانید طبق دستورالعمل زیر عمل کنید:
الف. یک قسمت پوده یا گیاه خاک
ب. یک قسمت خاک باغچه
پ. یک قسمت پرلیت یا شن درشت
ت. مقداری آهک
۴. کود
گیاه دیفن باخیا عاشق این است که دست‌کم ماهی دو بار تغذیه شود. برای کود دهی این گیاه از کودهای باکیفیت مخصوص گیاهان خانگی استفاده کنید، ولی مطمئن شوید که عاری از آهک باشد.
فقط در فصل رشد به این گیاه کود بدهید – این گیاه در طول ماه‌های زمستان به تغذیه‌ی اندک نیاز دارد (یا به طور کلی به تغذیه ندارد).
۵. تعویض گلدان
گیاه دیفن باخیا، بسته به اندازه و میزان رشد، ممکن است به تعویض گلدان نیاز داشته باشد. اگر تصمیم دارید گلدان این گیاه را عوض کنید، این کار را در اواخر زمستان و اوایل فصل رشد گیاه انجام دهید.
از گلدانی استفاده کنید که تا حدودی بزرگ‌تر از گلدان فعلی این گیاه باشد – ولی از انتخاب گلدان بیش از اندازه بزرگ اجتناب کنید.
۶. هرس کردن
با اینکه هرس کردن گیاه دیفن باخیا آن‌چنان ضروری نیست، برای کنترل و شکل‌دهی به رشد گیاه ممکن است به لازم باشد آن را کمی پیرایش کنید.
نکته‌ی مهم: هنگام هرس کردن گیاه دیفن باخیا، حتما یک جفت دستکش باغبانی خوب به دست کنید. شیره‌ی این گیاه حاوی بلورهای اگزالات است که در صورت وجود زخم‌های باز روی دست، باعث تحریک و سوزش پوست می‌شود.
الف. جهت هرس کردن این گیاه، ساقه‌ها را با زاویه‌ی ۴۵ درجه و به وسیله‌ی قیچی با چاقوی استریل شده ببرید.
ب. بعد از هرس، گیاه را آبیاری کنید.
۷. روش‌های تکثیر
سه راه برای تکثیر گیاه دیفن باخیا وجود دارد؛ خواباندن هوایی، پا جوش، و قلمه‌ی ساقه.
این کارها را میتوانید در هر فصلی از سال انجام دهید.
۱. خواباندن هوایی
جهت تکثیر گیاه دیفن باخیا با روش خواباندن هوایی، تقریبا ساقه‌ای را در فاصله‌ی بیشتر از ۳۰ سانتی‌متری بالاترین نقطه‌ی گیاه انتخاب کنید و سپس با استفاده از یک چاقوی بسیار تیز، برشی را در عرض و وسط ساقه ایجاد کنید. با استفاده از خلال دندان یا وسیله‌ی تیز و نازک دیگری، مخلوط خاک را در اطراف برش ساقه قرار دهید.
اطراف قسمت باز شده‌ی ساقه را با استفاده از خزه‌ی مرطوب بپوشانید و آن را با یک نوار یا بند پلاستیکی سر جای خود محکم کنید. هنگامی که در محل بریدگی ساقه، ریشه تشکیل شد، آن را از گیاه اصلی جدا کنید و داخل یک گلدان قرار دهید.
۲. قلمه ساقه
برای تکثیر گیاه دیفن باخیا از روش قلمه‌زنی میتوانید ساقه‌ای با جوانه یا با ساقه‌های کوچک دیگر را از گیاه انتخاب کنید و ببرید.
بعد از بریدن ساقه، آن را به صورت افقی روی خاک مناسب قرار دهید و نیمی از آن را با خاک بپوشانید. جوانه‌های گیاه باید به سمت بالا قرار بگیرند. برای تسریع فرایند تشکیل ریشه که معمولا بین ۲ الی ۴ هفته زمان می‌برد، رطوبت مورد نیاز قلمه را به مقدار زیاد تامین کنید.
فارغ از روش انتخابی‌تان برای تکثیر گیاه دیفن باخیا، نکته‌ی مهم این است که هنگام بریدن ساقه باید از ابزار برش استریل شده استفاده کنید. گیاه دیفن باخیا به شدت در برابر باکتری‌ها حساس است.
مشکلات
به طور کلی، دیفن باخیا گیاه خانگی مقاومی است که آسانی رشد می‌کند. چند نوع باکتری وجود دارند که می‌توانند به این گیاه حمله کنند و آن را از بین ببرند؛ بنابراین، باید در این خصوص به خوبی از گیاه مراقبت کنید.
هم‌چنین، مسائل بحث‌برانگیزی درباره‌ی سمی بودن این گیاه برای انسان و حیوانات خانگی وجود دارد؛ ولی تا هنگامی که نکات زیر توجه کنید، نگهداری از دیفن باخیا در خانه مشکلی برای‌تان ایجاد نخواهد کرد.
۱. مسمومیت
به گزارش انجمن آمریکایی برای پیشگیری از خشونت علیه حیوانات، گیاه دیفن باخیا ممکن است باعث مسمومیت سگ‌ها و گربه‌ها شود. برگ‌های این گیاه حاوی بلورهای اگزالات کلسیم هستند باعث تحریک و سوزش دهان این حیوانات می‌شوند از انجام بسیاری از کارکردهای طبیعی مانند بلع غذا جلوگیری می‌کنند.
اگر قصد نگهداری از گیاه دیفن باخیا را دارید و در خانه‌تان نیز از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنید، حتما این گیاه را در مکانی قرار دهید که در دسترس حیوانات خانگی‌تان نباشد. اگر متوجه شدید حیوان خانگی‌تان برگ‌های دیفن باخیا را خورده است، آن را به سرعت به یک مرکز درمانی مخصوص حیوانات ببرید.
گیاه دیفن باخیا برای انسان نیز سمی است. خوردن برگ این گیاه می‌تواند باعث سوزش و تورم دهان و گلو شود. در موارد شدید، تورم می‌تواند مجاری هوا را مسدود و باعث بروز خفگی شود.
۲. مشکلات رشد و نگهداری
در این بخش به بیان مشکلات رایج برای رشد و نگهداری از این گیاه می‌پردازیم که باغبان‌ها نیز به آن مواجه هستند؛ هم‌چنین، در ادامه به راه‌های پیشگیری و کنترل آن‌ها نیز اشاره خواهیم کرد. این مشکلات غالبا به دلیل انجام نادرست کارهای مراقبتی که در بخش‌های بالا به آن‌ها اشاره شد (از قبیل قرار گرفتن در مکانی بیش از اندازه تاریک، آبیاری بیش از حد، و غیره) ایجاد می‌شوند.
الف. آفت‌ها
آفت‌های شایعی که می‌توانند بیشتر گیاهان خانگی را آلوده کنند، باعث آلودگی گیاه دیفن باخیا نیز می‌شوند؛ شپشک آردی، کنه‌ی تار عنکبوتی، و شته‌ها از جمله‌ی این آفت‌ها هستند.
برای از بین بردن تمام این آفت‌ها، میتوانید با استفاده از پنبه‌ای آغشته به الکل آن‌ها را از سطح گیاه پاک کنید. اگر آلودگی گیاه را به آفت به سرعت تشخیص داده باشید، این روش می‌تواند بسیار موثر باشد.
هم‌چنین، میتوانید برگ‌های گیاه را با آب بشویید و تمام آفت‌ها را از سطح آن جدا کنید. لازم است این کار را ۳ الی ۴ مرتبه انجام دهید تا از پاک شدن سطح گیاه از تمام آفت‌ها مطمئن شوید.
در صورتی که وضعیت آلودگی گیاه به آفت‌ها وخیم شده باشد، بهترین گزینه استفاده از آفت‌کش‌های مخصوص است؛ که باید طبق دستورالعمل متخصصان آن را به کار بگیرید تا برگ‌های این گیاه از شر آفت‌ها خلاص شوند.
ب. بیماری‌ها
بیشتر بیماری‌هایی که به سراغ گیاه دیفن باخیا می‌آیند، باعث پوسیدگی این گیاه می‌شوند:
ب.۱. آتشک یا بادزدگی
ب.۲. لکه‌های برگی زانتوموناس
ب.۳. پوسیدگی ریشه‌ی فیوزاریم
ب.۴. لکه‌های برگی زغالک
ب.۵. لکه‌ی برگی میروتسیوم و پوسیدگی دمبرگ
ب.۶. گیاه‌کش ساقه، پوسیدگی ریشه، و لکه‌های برگی
با اینکه هر یک از این بیماری‌ها دارای نشانه‌ها، علائم، و راهکاری پیشگیری مخصوص به خود هستند، برخی قواعد کلی وجود دارند که با رعایت آن‌ها میتوانید از مواجهه با هر یک از این بیماری‌ها پیشگیری کنید.
از آبیاری بیش از اندازه‌ی گیاه خودداری کنید – آبیاری بیش از اندازه باعث بروز بسیاری از انواع بیماری‌ها می‌شود؛ زیرا قرار گرفتن بیش از اندازه‌ی ریشه‌ی گیاه در آب به پوسیدگی آن منجر خواهد شد.
همیشه از وسایل استریل شده برای گیاه دیفن باخیا استفاده کنید – هنگام هرس کردن و بریدن ساقه‌ها، پیوند زدن، و تعویض گلدان، تمام وسایل مورد نیاز را استریل کنید تا از انتقال بیماری به این گیاه جلوگیری کنید.
پاسخ به پرسش‌های متداول
الف. گیاه دیفن باخیای من قبلا سالم بود، ولی اکنون برگ‌های‌اش در حال زرد شدن هستند و نقطه‌های خشک شدگی روی آن‌ها دیده می‌شود.
به مرور زمان، خاک خاصیت اولیه‌اش را از دست می‌دهد و به اندازه‌ی کافی ریشه‌های هوا دهی نمی‌شوند. اگر مدتی است که از دیفن باخیا نگهداری می‌کنید، شاید لازم باشد گلدان یا خاک گلدان را عوض کنید و در ریشه‌های گیاه به دنبال نشانه‌های پوسیدگی بگردید و آن‌ها را جدا کنید.
ب. چگونه می‌توانم گیاه دیفن باخیای‌ام را که به عنوان هدیه دریافت کرده‌ام، مجددا احیا کنم. به نظر، حال گیاه‌ام خوب نیست …
به نکته‌های اساسی برای نگهداری از گیاه دیفن باخیا توجه کنید – نور ملایم و روشن، خشک شدن نسبی خاک قبل از آبیاری مجدد، افزایش رطوبت، و نگهداری از گیاه دور از مکان‌های بسیار گرم.
پ. آیا ساقه‌های جوانه‌دار دیفن باخیا داخل آب ریشه می‌دهند؟
معمولا قلمه‌های دیفن باخیا داخل آب به خوبی ریشه نمی‌دهند. برای تکثیر دیفن باخیا بهتر است از روش‌های خواباندن هوایی یا قلمه‌زنی روی خاک – به همراه مقدار زیادی خزه‌ی پوده‌دار – استفاده کنید.