سر و کله زدن و برخورد با کودک لجباز برای والدین چالش بسیار بزرگی است به طوری که آن‌ها برای راضی کردن فرزندان‌شان به انجام کارهای روزمره و اساسی مانند حمام کردن، خوردن غذا یا رفتن به رختخواب هر روز وارد مبارزه می‌شوند. والدین به طور غیر ارادای و با تشویق کردن کج‌خلقی‌های کوکان‌شان، لجبازی را در آن‌ها تشویق می‌کنند. بهترین راه برای مقابله و برخورد با کودک لجباز این است که به آن‌ها نشان بدهید رفتارشان اثری روی شما ندارد. و برای اینکه به نتایج مطلوب‌تری برسید، به رفتارهای خوب آن‌ها توجه نشان دهید. در این نوشتار فهرستی از شیوه‌های برخورد با کودک لجباز را خواهید دید. این شیوه‌ها تماما توصیه‌های روانشناسان و کارشناسان آموزش دیده در زمینه‌ی تربیت کودک هستند. در صورتی که شما هم در خانه‌تان کودکی لجباز دارید، روش‌های قید شده در این نوشتار را برای برخورد با لجبازی کودک به دقت بخوانید.
روش های برخورد با کودک لجباز
خصوصیات یک کودک لجباز
هر كودكی كه دوست دارد آزادی عمل داشته باشد، لجباز نیست. مهم است که قبل از انجام هر گونه اقدام جدی، بفهمید که آیا کودک شما لجباز و کله‌شق است یا خیر. کودکان لجبار می‌توانند بسیار هوشمند و خلاق باشند. آن‌ها پرسش‌های زیادی را مطرح می‌کنند که ممکن است حسابی ذهن شنونده را درگیر کند. این کودکان عقاید خودشان را دارند و در واقع «اهل عمل» هستند.
چند خصیصه‌ی دیگر که ممکن است نشان دهد کودک شما لجباز است عبارتند از:
– آن‌ها تمایل زیادی دارند به اینکه مورد اعتنای دیگران قرار بگیرند و حرف‌های‌شان شنیده شود. بنابراین ممکن است اغلب به دنبال جلب توجه شما باشند.
– آن‌ها می‌توانند به شدت مستقل باشند.
– آن‌ها متعهد و مصر به انجام کاری هستند که دوست دارند.
– همه‌ی بچه‌ها کله‌شقی می‌کنند، اما کودکان لجباز به کرات این ویژگی را از خود نشان می‌دهند.
– آن‌ها دارای ویژگی‌های رهبری قدرتمندی هستند – در حقیقت می‌توانند “رئیس” باشند.
– آن‌ها دوست دارند کارها را با سرعت خوشان انجام دهند.
کنترل کردن کودکان کله‌شق ممکن است دشوار باشد اما همه چیز هم در این مسیر بد نیست. تحقیقات ثابت کرده‌اند کودکانی که قوانین را اغلب زیر پا می‌گذارند و از هنجارها سرپیچی می‌کنند، در تحصیلات و رشته‌ی انتخابی‌شان عالی عمل می‌کنند و به موفقیت‌های زیادی دست می‌یابند. احتمال اینکه کودکان لجباز در مسیرهای اشتباه دوستان‌شان را دنبال کنند بسیار پایین است.
روانشناسی کودک لجباز: شناختن کودکانی که در خواسته‌های خود به شدت مصمم هستند و پافشاری می‌کنند
اگر داشتن عزم راسخ و اراده‌ای محکم یکی از ویژگی‌های بارز شما است حتما دوست دارید این خصیصه را در کودک‌تان هم ببینید. اما موضوع مهم این است که تفاوت بین عزم راسخ و لجبازی را بدانیم. فرق بین این دو چیست؟
* عزم راسخ به معنای داشتن اراده‌ی قوی درانجام امور است.
* لجبازی به معنای عزم قاطع برای انجام کار یا عملی به یک شیوه‌ی خاص است. به عبارت ساده، لجبازی به معنای عدم تغییر افکار، رفتارها و اعمال بدون توجه به فشار از سوی دیگران برای اِعمال تغییر است.
* لجبازی در کودکان می‌تواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد. ممکن است شما خودتان به طور تصادفی به کودک‌تان آموزش داده باشید که لجبازی کند.
حالا که از این نکات آگاه هستید می‌توانید آگاهانه به کودک‌تان کمک کنید که این رفتار را برای همیشه کنار بگذارد!
نکاتی برای برخورد با کودکان لجباز
ممکن است یک کودک نوپای لجباز داشته باشید که هر بار می‌خواهید به او غذا بدهید قبول نمی‌کند سر جایش بنشیند یا قاشق را پرت میکند و غذا را می‌ریزد. یا ممکن است یک کودک شش ساله داشته باشید که اصرار دارد هر روز یک لباس را بپوشد و پاهایش را زمین می‌کوبد و هر دستوری که به او بدهید نادیده می‌گیرد. در صورتی که چنین کودکی در خانه‌تان دارید، با ما در این نوشتار همراه باشید!
مبارزه برای انجام کارهای روزمره
کودک نوپای شما نیمی از روز را صرف بیرون ریختن اسباب‌بازی‌ها از قفسه‌ها و جعبه‌ها میکند و وقتی زمان جمع کردن آن‌ها می‌رسد، مشغول کار دیگری شده و اهمیتی نمی‌‌دهد.
استراتژی‌های پنهانی
ساعت بگذارید
بهترین روش برای یاد دادن کار درست به چنین کودکانی این است که یک تایمر تنظیم کنید و با کودک برای جمع کردن وسایلش بازی کنید. کودکان لجباز غالبا در بازی‌ها و چالش‌ها سرگرم می‌شوند. مثلا می‌توانید به فرزندتان بگویید که امتحان کند و ببیند در ۵ دقیقه چند اسباب‌بازی را جمع میکند. شما می‌توانید این ایده را با آماده کردن یک نمودار و تشویق فرزندتان به آوردن بهترین امتیاز ممکن انجام بدهید. شاید دادن جایزه به او بعد از انجام بازی نیز کمک‌کننده باشد.
کودک‌تان را برای کمک کردن در امور ساده تشویق کنید
از او بپرسید: «آیا دوست داری امروز به من کمک کنی؟ تو در چیدن میز شام، جمع کردن لباس‌های شسته، تمیز کردن آینه خیلی وارد هستی … “به این ترتیب فرزند شما احساس میکند که کمک کردن به دیگران و مشغول انجام وظیفه‌ای شدن، یک امتیاز ویژه است.
مثبت فکر کنید
از کلمات تشویق‌کننده، حمایت‌کننده، به جای تهدید استفاده کنید تا به این ترتیب آن حالت میل برای مخالفت را در کودکان لجباز از بین ببرید. به جای گفتن اینکه “تا زمانی که اسباب بازی‌ها را جمع نکرده‌ای نمی‌توانیم به پارک برویم!” این جمله را امتحان کنید “به محض اینکه اسباب بازی‌ها را جمع کردی، به پارک می‌رویم!” اگر فرزند شما جواب داد که “اما واقعا دوست دارم زودتر به پارک برم”، به جای اینکه با تحکم به او بگویید که برای دریافت چنین جایزه‌ای باید ابتدا کاری که خواسته‌اید را انجام بدهد، خیلی راحت لبخند بزنید و بگویید:” چرا که نه، مطمئنا بلافاصله بعد از اینکه کار جمع کردن اسباب‌بازی‌ها تمام شد، به طرف پارک راه می‌افتیم”.
مبارزه بر سر حمام رفتن و خوابیدن
فرزند شما می‌داند که بیرون آمدن از وان و حمام، به این معنا است که زمان خواب نزدیک شده، بنابراین به هیچ وجه حاضر نیست از حمام بیرون بیاید! زمانی که که باید به رختخواب برود از هیچ بهانه‌ای برای فرار کردن از این کار فروگزار نمی‌کند. این اتفاق هر روزه، واقعا باعث ایجاد آزار و اذیت زیادی در خانواده‌ی شما شده‌است.
استراتژی‌های پنهانی
سراغ موسیقی بروید!
همان روشی را انتخاب کنید که فروشگاه‌ها و تولیدکنندگان فیلم همیشه به کار می‌برند: استفاده از موسیقی برای تاثیر گذاشتن روی آدم‌ها. آهنگ‌های آرامش‌بخش به راحتی بچه‌ها را به سمت خواب سوق می‌دهد بدون اینکه مخالفتی از آن‌ها سر بزند. هر کودک یک سری موسیقی مورد علاقه دارد که مادر می‌تواند سی‌دیِ آن را در هنگام حمام کردن داخل دستگاه پخش بگذارد و حتما آهنگ‌های آرام‌بخش نیز در زمان قبل از خواب کمک‌کننده خواهند بود. این کار به خصوص روی بچه‌های لجباز که برای ریلکس شدن و آماده شدن جهت خواب مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند، خیلی تاثیرگذار است.
بازی “بله” را انجام بدهید
سعی کنید این استراتژی هوشمندانه را حتما امتحان کنید: سوالاتی را از فرزندتان بپرسید که او را وادار میکند دست کم سه بار پشت سر هم بله بگوید، مانند «وای خدا! مثل اینکه توی وان آب و با آن اسباب‌بازی‌ها حسابی به تو خوش می‌گذرد ؟ “(بله!)” می‌خوای دفعه‌ی بعد که حمام می‌آیی عینک شنا هم با خودت بیاوری؟ فکر خوبیه، نه؟ «(هی، آره، خیلی فکر خوبیه!)» آیا این دایناسور روی آب شناور است؟ میشه به من هم نشون بدی؟ «(بله که می‌تونم! ببین!)». به زبان آوردن «سه بله» به شکستن مقاومت کودک شما کمک میکند، و در عین حال کودک‌تان احساس میکند که هم حرف‌هایش شنیده شده و هم از سوی شما مورد درک قرار گرفته‌است.
چند گزینه در اختیار او بگذارید
با دو گزینه به راحتی او را به سمت گام بعدی هدایت کنید، مثلا اینکه «آیا خودت بدن‌ات رو خشک می‌کنی با حوله یا کمک‌ات کنم؟» اعلام نکنید که زمان حمام به پایان رسیده‌است؛ به سادگی روند بیرون آمدن از حمام را شروع کنید. آرام و بدون گفتن چیزی مراحل آماده شدن برای خواب را نیز آغاز کنید، و در حین انجام فرایند دو گزینه در اختیار فرزندتان بگذارید، مثلا اینکه “کدوم کتاب رو قبل از خواب بخونیم؟ این کتاب رو یا اون یکی؟” اگر فرزند شما از انتخاب یکی از گزینه‌ها سرپیچی میکند مثلا می‌گوید: “نه! من نمی‌خوام بخوابم! »- آرام بگویید: « اینکه جزو گزینه‌های من نبود. دوست داری این کتاب رو بخونیم؟ ». بچه‌های لجباز معمولا از شنیدن تکرار یک عبارت یا جمله نفرت دارند و زود تسلیم می‌شوند. اگر تسلیم نشدند خیلی ساده بگویید: “خوب، من حدس می‌زنم امشب این کتاب رو انتخاب می‌کنی. شب به خیر عزیزم!” و بعد چراغ‌ها را خاموش کنید. حتی اگر فرزندتان سر و صدا راه انداخت تسلیم نشوید. پایبندی به حرفی که زده‌اید، سبب می‌شود که مجبور نشوید فردا شب دوباره این داستان را تکرار کنید!
با فرزندتان ارتباط برقرار کنید
قبل از اینکه واقعا کودکان‌‌تان را به سمت اتاق خواب بفرستید، از تکنیک “برقراری ارتباط پیش از هدایت کردن” استفاده کنید. چند دقیقه صبر کنید و کنار فرزندتان بنشینید و به بازی که مشغول‌اش است یا برنامه‌ی تلویزیونی که در حال تماشای آن است، علاقه نشان بدهید. از چند سوال خوب استفاده کنید یا جمله‌ای حمایتی بگویید مانند: “من می‌دونم چرا این برنامه رو دوست داری – چون واقعا جالب و خنده‌داره!” هنگامی که بچه‌ها احساس می‌کنند به شما نزدیک هستند، بیشتر احتمال دارد که حرف‌تان را بپذیرند.
روی تعیین زمانی جدیدی برای خواب مذاکره کنید
کم کم که بچه‌ها بزرگ می‌شوند، عادات خواب آن‌ها هم تغییراتی میکند. اگر ترجیح می‌دهید فرزندتان را در ساعت هشت و نیم شب به رختخواب بفرستید اما او تا ساعت ۹ اصرار دارد که اصلا خواب‌اش نمی‌آید، به او بگویید که از ساعت هشت و نیم به اتاق خواب برود و ساکت و آرام بماند و حتی مدام بیرون از اتاق نیاید. به این ترتیب می‌تواند در اتاق‌اش بماند و به آرامی کتاب بخواند یا بازی کند، و شما به او اعتماد خواهید کرد که راس ساعت ۹ صبح چشم‌هایش را می‌بندد و می‌خوابد. بچه‌های لجباز این نوع معامله را به نوعی “پیروزی” در نظر می‌گیرند، زیرا به آن‌ها استقلال بیش‌تری می‌بخشد. اما واضح است که اگر فرزند شما این معامله را، با تولید صدای بلند، بیرون آمدن از اتاق یا نادیده گرفتن ساعت خاموشی جدید – خراب کند به زمان خواب قبلی باز خواهید گشت.
لجبازی‌های مرتبط با غذا خوردن
فرزندتان از خوردن تمام سبزیجات پرهیز میکند، فقط غذاهای سفید مصرف میکند و اصرار دارد که اصلا گرسنه نیست. شما نگران هستید که نکند گرسنگی بیش از حد به او آسیب وارد کند یا از رفتار او بعد از آن همه زحمتی که برای آماده کردن غذا کشیده‌اید، ناراحت می‌شوید.
استراتژی‌های پنهانی
با مقادیر کوچک شروع کنید
به بچه‌های بد غذا قسمت‌های کوچکی از غذایی که آماده کرده‌اید را بدهید، بعد بگذارید آن‌چه را که دوست دارند بخورند. کلید به راه آوردن بچه‌های بدغذا به صورت پنهانی این است که یک کلمه هم در مورد غذا چیزی نگویید. فرزندتان را مجبور نکنید که اگر شده فقط یک لقمه بخورد. در عوض در مورد روزی که سپری کرده‌اید، آب و هوا و هر چیزی غیر از غذا صحبت کنید، زیرا بچه‌های بدغذا منتظر صحبت کردن در مورد غذا هستند، فرصتی برای بحث و جدل با شما!
دسر را کنار بشقاب غذا بگذارید
اگر می‌دانید فرزندتان تمام مدت سر میز غذا منتظر است تا دسر را بخورد، مانع او نشوید فقط سعی کنید تا جایی که امکان دارد سایز دسر را کوچک کنید. حتی می‌توانید آن را گوشه‌ای از بشقاب کنار غذا قرار بدهید، بنابراین کودک شما می‌داند که تمام چیزی که قرار است بعد از غذا بخورد، همین است. به این ترتیب، با فرزندتان چانه نخواهید زد که غذای “واقعی” را به جای شیرینی بخورد. او بدون توجه به حرف‌تان دسر را خواهد خورد و شما هم احساس نخواهید کرد که تسلیم شده‌اید زیرا سایز دسر کوچک است. به علاوه، هیچ دلیلی وجود ندارد که دسر کوچک شکم کودک‌تان را پر کند. اگر او هنوز هم گرسنه بود – که خواهد بود – باید مجددا به بشقاب غذا و سبزیجات کنارش برگردد!
آرامش خود را حفظ کنید
یک جایگزین غذایی غیرقابل تغییر داشته باشید که فرزند شما اگر غذایی که شما آماده کرده‌اید دوست ندارد، بتواند خودش آن را درست کند. این غذا باید آسان و مغذی باشد، چیزی که همیشه در دسترس دارید و نیاز به پخت و پز ندارد. لوبیا، ماست، هوموس یا حتی ساندویچ گزینه‌های خوبی هستند. حتی سه ساله‌ها می‌توانند کره‌ی بادام زمینی را روی نان بمالند و خود کودک لجباز مسئول غذای جایگزین است. اکثر بچه‌ها پس از چند وعده که مدام همان غذا را خوردند، از تهیه (و خوردن) غذای جایگزین خسته می‌شوند و به چیزی که شما آماده کرده‌اید روی می‌آورند. اگر فرزند شما تصمیم به خوردن هیچ چیزی نداشته باشد، خیلی آرام از تصمیم‌اش حمایت کنید و بگویید: بسیار خب! می‌تونی فردا صبح یک صبحونه‌ی عالی بخوری!
بچه‌های واقعا لجباز می‌توانند این کار را به مدت طولانی ادامه دهند، بنابراین آماده باشید. مهمترین نکته این است که آرام باشیم و واکنش احساسی نداشته باشیم. تشویق کردن کودک ( و نه مجبور کردن او) برای خوردن انواع غذاها باید هدف اصلی باشد. در نظر داشته باشید که ذائقه در طول زمان تغییر میکند، بنابراین آن‌چه که یک کودک امروز حاضر به خوردن آن نیست، ممکن است چند ماه بعد دقیقا غذای مورد علاقه‌ی او باشد.
مشکلاتی که در زمینه‌ی لباس پوشیدن با کودکان لجباز دارید
کودک‌تان اصرار دارد لباس‌ّهایی را بپوشد که شما فکر می‌کنید احمقانه به نظر می‌رسند یا برای آب و هوای فعلی مناسب نیستند. یا حتی گاهی مدام و پشت هم لباس عوض میکند.
استراتژی‌های پنهانی
کمد را خلوت کنید
پیش از هر چیزی دقت کنید که در این مورد، وجود تعداد زیادی لباس سبب بدتر شدن مشکل می‌شود. در صورتی که کمد کودک‌تان پر از لباس است، هر چند هفته یک بار لباس‌ها را با هم جا به جا کنید (لباس‌های اضافی را در کشوها و دور از چشم کودک‌تان قرار بدهید) یا به سادگی لباس‌هایی را که به درد این فصل نمی‌خورند، کنار بگذارید. اگر لباس خاصی در کمد کودک‌تان وجود دارد که فکر می‌کنید مناسب نیست (شلوارهای تنگ، پیراهن پاره شده یا رنگی شده، چکمه در فصل تابستان)، خیلی ساده آن‌ها را کنار بگذارید و دیگر جایی برای بحث و جدل و لجبازی نمی‌ماند.
گزینه‌های محدودی را در اختیار او بگذارید
هر شب قبل از خواب، دو یا سه ست از لباس‌ّهای فرزندتان را انتخاب کنید و آن‌ها را صبح روز بعد در اختیار او بگذارید تا یکی را انتخاب کند. اما به یاد داشته باشید: هنوز هم اهمیت بسیار زیادی دارد که تصمیم نهایی را بر عهده‌ی کودک بگذارید. “کودکان هم مانند بزرگسالان، زمانی که لباس مورد علاقه‌شان یا مواردی که در آن احساس راحتی دارند، می‌پوشند در تمام طول روز راحتی بیش‌تری خواهند داشت. پس در این رابطه استراتژی پنهانی این است که از قبل لباس را آماده کنید تا صبح دچار بحث و جدل با کودک‌تان نشوید.
هوا را نادیده بگیرید
گاهی فقط بی‌خیال شوید. اگر فرزند شما نمی‌خواهد کاپشن بپوشد سکوت کنید، و بعد به صدای دندان‌هایش که به هم می‌خورند در صندلی عقب ماشین یا در حین پیاده‌روی گوش کنید. شما همچنین می‌توانید به فرزندتان بگویید که کاپشن‌اش را در دست بگیرد یا آن را در کوله پشتی‌اش قرار بدهد (دوباره، دو گزینه موجود است). پدر و مادرهای عاقل به کودک‌شان اجازه می‌دهند که خودش قدر لباس‌های بیرون از خانه را بداند زیرا بدین وسیله به بهترین نحو ممکن آن را آموخته‌است.
تکالیف منزل
کودک‌تان مدام غر می‌زند و برای انجام تکالیف‌اش کمک شما را می‌خواهد در حالی که خودش به تنهایی هم قادر به انجام آن است یا در نوشتن تکالیف آن‌قدر دست دست میکند که نزدیک زمان خواب هنوز هم کارش تمام نشده‌است!
استراتژی‌های پنهانی
تکالیف را به چند بخش تقسیم کنید
اولا، در نظر داشته باشید که لجبازی و غر زدن کودک شما ممکن است نشانه‌ای باشد از اینکه او در اثر کار مدرسه بیش از حد خسته شده یا مشکل تمرکز دارد. اگر موضوع این بود، سعی کنید وظایف او را به چند بخش کوچک (دو مساله‌ی ریاضی، دو خط املا و غیره) تقسیم کنید و اجازه بدهید به عنوان زنگ تفریح زمانی را به بازی و گشت زدن در خانه و انجام کار مورد علاقه‌اش سپری کند. برای موارد دشوار از روش تایمر استفاده کنید: کودک شما به مدت ده دقیقه کار میکند، یک تا دو دقیقه استراحت میکند، سپس ۱۰ دقیقه‌ی دیگر کار میکند. اکثر بچه ها می‌توانند تقریبا هر کاری را طی مدت مدت ده دقیقه تمرکز انجام دهند!
کاری کنید که انجام تکالیف برای کودک‌تان سرگرم‌کننده باشد
آیا پسر شما می‌تواند فلان متن را زیر چادری که به کمک میز و یک تکه پارچه درست کرده‌اید بخواند؟ یا با چراغ قوه در یک اتاق تاریک؟ آیا فرزند شما می‌تواند املای خود را در حالی که توپ را زمین می‌زند و دریبل میکند بخواند؟
گاهی از جلوی چشم‌اش دور شوید
اگر اطمینان دارید که فرزند شما واقعا می‌تواند خودش کارهای‌اش را انجام بدهد زمانی که در حال انجام کارهای‌اش است، عمدا به قسمت دیگری از خانه بروید. به او بگویید که اگر سوالی برای‌اش پیش آمد حتما نزدتان بیاید و بپرسد. البته، بهتر است یکی دو بار به او سر بزنید و ببینید که هنوز هم مشغول کار است یا خیر. اما اگر دانش‌آموزتان برای پرسیدن سوال از شما مجبور باشد چند پله را طی کند یا یک کتاب درسی سنگین را حمل کند و پیش شما بیایید، احتمالا تلاش خواهد کرد که قبل از پیش شما آمدن کمی بیشتر فکر کند.