سدیم یک الکترولیت بسیار مهم و یک یون ضروری در مایع برون سلولی (ECF) است. یکی از خواص سدیم برای سلامتی، نقش مهمی است که در عملکردهای آنزیمی و انقباض ماهیچه ایفا می‌کند. سدیم برای تنظیم فشار اسمزی و حفظ مایعات در بدن انسان اهمیت دارد. دیگر خواص سدیم برای سلامتی، بهبود عملکرد قلب، سیستم عصبی و جذب گلوکز هستند.
اهمیت سدیم در چیست؟
سدیم برای تنظیم خون، مورد نیاز است و عدم وجود آن می‌تواند باعث مشکلات جدی در عملکردهای بدن شود. سدیم یک عنصر پرکاربرد است و در بیش از هشتاد شکل ظاهر می‌شود. سدیم به عنوان یک الکترولیت، مایعات بدن را تنظیم کرده و جریان‌های الکتریکی را در بدن منتقل می‌کند. بر خلاف دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی، گرما روی سدیم تاثیری ندارد. بنابراین، می‌تواند بدون از دست دادن تاثیر خود، به شکل‌های مختلف به کار رود. همچنین، ماده مهمی در عصب‌ها به شمار می‌آید و به تنظیم انقباضات ماهیچه‌ها کمک می‌کند.
اگرچه سدیم یک ماده مغذی ضروری در هر رژیم غذایی متعادل است اما می‌تواند باعث سرطان معده و پرفشاری خون شود. افراد مبتلا به مشکلات کلیوی یا ورم، برای مقابله با این مشکلات باید مصرف سدیم خود را محدود کنند. به طور خلاصه، سدیم یک ماده حیاتی در رژیم غذایی انسان برای تنظیم فعالیت سلولی و عملکرد سیستم عصبی است. دوزهای تکمیلی این ماده مغذی برای زمانی که تعریق زیادی دارید، آفتاب زده شده‌اید یا به نارسایی غدد فوق کلیوی دچارید، ضروری است. این ماده در ادارار ترشح می‌شود و به خودی خود، سمیت یا خطری ندارد.
علائم کمبود سدیم
مصرف مجاز سدیم در روز، ۲۴۰۰ میلی‌گرم است. اگر بدن شما سدیم کافی دریافت نکند، علائم کمبود آن در طیفی از تحریک کنندگی تا مرگ قرار می‌گیرند. یکی از نواحی بدن که به شدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد سیستم عصبی است که تقریبا به حالت توقف درمی‌آید. به طور کلی، کمبود سدیم به اسهال، استفراغ، سردرد، ضعف، کاهش فشار خون، سستی، کاهش وزن، سرگیجه، آشفتگی و تحریک‌پذیری عضلات منجر می‌شود.
در حالی که کمبود سدیم خطرناک است، سطح بیش از اندازه آن نیز باعث فشار خون بالا، تورم بافت‌های عصبی و عصب‌ها و ورم مغزی می‌شود. اگر این ضعیت درمان نشود، می‌تواند به کما منجر شود.
کاهش مقدار سدیم می‌تواند باعث کاهش تجمع چربی‌ها در قسمت‌های جانبی بدن نیز بشود. همچنین، سدیم بیش از حد، احتمال عفونت ریه را نیز افزایش می‌دهد. کاهش سدیم، بستری برای بیماری‌های بسیار فراهم می‌کند که می‌توانند باعث خستگی و بی حسی مغزی شوند.
منابع مهم سدیم
بهترین منابع سدیم، سیب، نمک معمولی، سوپ‌های خانگی، کلم، زرده تخم مرغ، غلات و موز هستند. حتی هویج، بکینگ پودر و جوش شیرین، شلغم، سبزیجات برگ‌دار و نخود خشک نیز منبع خوبی از سدیم به شمار می‌آیند. پنیر فراوری شده، ماهی دودی، گوشت نمکین، ترشی‌ها، و سس‌ها مقادیر کافی سدیم دارند اما با مشکلات مربوط به سلامتی نیز همراه هستند.
خواص سدیم برای سلامتی
سدیم در مقادیر کم در تمام غذاهای طبیعی وجود دارد. زمانی که به شکل نمک به غذا اضافه می‌شود نه تنها طعم غذا را افزایش می‌دهد بلکه میزان مورد نیاز برای یک رژیم غذایی متعادل را نیز تامین می‌کند. خواص آن برای سلامتی عبارتند از:
۱. تنظیم سطح مایعات
سدیم یکی از مواد معدنی است که به تنظیم مایعات در بدن انسان کمک می‌کند. تعادل سدیم و آب، بسیار به هم مرتبط هستند. کانال‌های سدیم، آب را به داخل سلول پمپاژ کرده و مقدار مایع برون سلولی در بدن را تنظیم می‌کنند.
۲. جلوگیری از آفتاب سوختگی
آفتاب سوختگی به دلیل ناتوانی سیستم تنظیم گرما در بدن انسان اتفاق می‌افتد. این شکل از مشکل گرمایی به دلیل مواجهه دائمی با دمای بالا به وجود می‌آید. مواجهه با گرما باعث می‌شود که بدن، توانایی خود برای حفظ دمای طبیعی را از دست بدهد. این وضعیت، با از دست دادن نمک و آب بدن بدتر می‌شود. بنابراین، سدیم با جایگزین کردن الکترولیت‌های ضروری از دست رفته، نقش مهمی را در جلوگیری از آفتاب سوختگی ایفا می‌کند. علاوه بر آب، نوشیدن مایعات حاوی نمک و قند نیز برای مقابله با آفتاب سوختگی مفید است. نمک می‌تواند با آب انبه خام ترکیب شود تا تسکین بیشتری برای این درد فراهم کند. تعادل سطح سدیم و مایعات برای ورزشکاران قدرتی و آن‌هایی که سبک زندگی خیلی فعال دارند، بسیار مهم است.
۳. بهبود عملکرد مغز
مغز در برابر تغییر در سطح سدیم بدن بسیار حساس است. کمبود سدیم معمولا به شکل آشفتگی و سستی ظاهر می‌شود. سدیم به تیزی ذهن کمک کرده و عنصر مهمی برای رشد مغز محسوب می‌شود زیرا عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد.
۴. کاهش گرفتگی عضلات
گرفتکی عضلات بیشتر در ماه‌های گرم تابستان و به دلیل عدم تعادل الکترولیتی و کم‌آبی اتفاق می‌افتد. علاوه بر هیدراته کردن بدن، باید از آبمیوه‌ها و مایعات سرشار از سدیم برای بازگشت برخی از الکترولیت‌ها نیز استفاده کرد.
۵. مراقبت از پوست
سدیم یکی از مواد هیدراته کننده در بسیاری از کرم‌های ضد پیری محسوب می‌شود. این ماده با رادیکال‌های آزاد که فرآیند پیری را تسریع می‌کنند مبارزه می‌کند. همچنین، به حفظ جوانی و سلامت پوست نیز کمک می‌کند.
۶. حذف دی اکسید کربن
سدیم نقش مهمی را در حذف دی اکسید کربن اضافی که در بدن جمع شده است ایفا می‌کند.
۷. کنترل جذب گلوکز
سدیم به تسهیل جذب گلوکز توسط سلول کمک کرده و در انتقال درست مواد مغذی در غشاهای سلولی بدن نقش دارد.
۸. حفظ تعادل اسیدی بدن
سدیم، با تغییر نسبت فسفات‌های قلیایی بر پایه اسید در بدن، واکنش کلیه‌ها و همچنین میزان و محتوای ادرار را کنترل می‌کند.
۹. تنظیم مایعات
یکی از قابل توجه‌ترین خواص سدیم برای سلامتی، توانایی آن در متعادل کردن فشار اسمزی در بدن – به دلیل تنظیم مایع در سلول‌های بدن – است.
۱۰. تعادل یون‌ها
سدیم با کلریدها و بی‌کربنات‌ها به حفظ تعادل بین دو نوع یون – یون‌های با بار مثبت و یون‌های با بار منفی – کمک می‌کند.
۱۱. کنترل فشار خون
سدیم می‌تواند به حفظ انقباض‌های طبیعی قلب کمک کند. این ماده نقش مهمی در حفظ فشار خون در بدن انسان ایفا می‌کند اما افزایش بیش از حد آن می‌تواند فشار خون را به شکلی ناگهانی بالا برده و به ایجاد مشکلات مربوط به سلامتی منجر شود.