تاندون، بافتی فیبری است که در بدن انسان عضله را به استخوان متصل می‌کند. نیرویی که روی تاندون وارد می‌شود، ممکن است بیش از 5 برابر وزن بدن شما باشد. در بعضی موارد نادر ممکن است تاندون دچار کشیدگی یا پارگی شود. شرایطی که احتمال رخ دادن کشیدگی یا پارگی تاندون را افزایش می‌دهند عبارتند از: تزریق استروئیدها به تاندون، بیماری‌های خاص (مانند نقرس یا پرکاری پاراتیروئید) و داشتن گروه خونی O.
هرچند پارگی تاندون نسبتا غیر معمول است، اما می‌تواند یک مشکل جدی باشد و در صورت عدم درمان ممکن است باعث درد آزاردهنده و معلولیت دائمی شود. هر نوع پارگی تاندون علائم و نشانه‌های خاص خود را دارد و می‌تواند بسته به شدت پارگی و مهارت جراح به صورت جراحی یا با دارو درمان شود.
4 ناحیه که پارگی تاندون در آنها به طور شایعی رخ می‌دهد عبارتند از:
* ماهیچه‌ی چهارسر ران
– گروهی از 4 عضله که درست بالای کشکک زانو (پاتلا) به هم می‌رسند تا تاندون پاتلا را تشکیل دهند.
– این گروه از عضلات برای صاف کردن زانو و کمک به راه رفتن، دویدن و پریدن استفاده می‌شوند.
* آشیل
– این تاندون در قسمت پشت پا درست بالای پاشنه قرار دارد، همان جایی که ماهیچه‌ی پشت پا به پاشنه پا (استخوان پاشنه) متصل می‌شود.
– این تاندون برای پلانتار فلکشن یا به پایین آمدن پا ضروری است. آشیل به شما کمک می‌کند تا روی نوک انگشتان‌تان بایستید یا مچ پا را به پایین بیاورید.
* عضلات گرداننده‌ی شانه
– عضلات گرداننده‌ی شانه در شانه قرار دارند و در واقع از 4 عضله تشکیل شده‌اند که با هم کار می‌کنند تا بتوانید بازوی‌تان را به طرفین باز کنید و دست‌تان را بچرخانی. این عضلات در عین حال مانع خارج شدن شانه از فرورفتگی‌اش می‌شوند.
– آسیب تاندون عضلات گرداننده‌ی شانه بسیار شایع است. برخی از مطالعات روی عده‌ای بعد از مرگ‌شان نشان داده‌است که 8٪ تا 20٪ دچار پارگی این تاندون بوده‌اند.
* ماهیچه دوسر بازو
– ماهیچه دوسر بازو به عنوان یک خم‌کننده‌ی آرنج عمل می‌کند. این عضله با خم کردن آرنج، دست را به سمت شانه می‌برد.
– پارگی ماهیچه دوسر بازو به دو دسته‌ی پروگزیمال (نزدیک) یا دیستال (دور) طبقه‌بندی می‌شود. پارگی دیستال بسیار نادر است. پارگی پروگزیمال زمانی رخ می‌دهد، که یکی از دو تاندون عضله دوسر در شانه دچار پارگی می‌شود.
علل بروز پارگی تاندون
به طور کلی، پارگی تاندون در یک فرد میانسال یا مسن رخ می‌دهد. در افراد جوان، عضله معمولا قبل از تاندون دچار کشیدگی و پارگی می‌شود. اما در افراد مسن و کسانی که مبتلا به بیماری‌های خاص (مانند نقرس و پرکاری پاراتیروئید) پارگی تاندون شایع‌تر است.
علل عمومی پارگی تاندون عبارتند از:
– آسیب مستقیم
– بالا رفتن سن. در حین این‌که سن‌تان بالا می‌رود، عرضه‌‌ی خون به نواحی مختلف بدن کاهش می‌یابد. به این ترتیب جریان خون به تاندون نیز کاهش می‌یابد و همین موجب تضعیف تاندون می‌شود.
– فشار روی تاندون. هنگامی که عضله منقبض می‌شود و در عین حال در جهت مخالف کشیده می‌شود، فشار زیادی روی تاندون درگیر وارد می‌شود.
– تزریق استروئیدها به تاندون. این درمان گاهی برای تاندونیت شدید استفاده می‌شود.
– برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند فلوروکینولون‌ها خطر بروز پارگی تاندون را (به ویژه تاندون آشیل) افزایش می‌دهند.
* پارگی تاندون عضله چهارسر ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
– آسیب مستقیم به زانو درست بالای پاتلا (کشکک زانو)
– بالا رفتن سن که منجر به کاهش خون‌رسانی به داخل تاندون شده‌است
– ترکیبی از انقباض عضله چهارسر و کشش عضلات
* پارگی تاندون آشیل ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
– بالا رفتن سن که منجر به کاهش خون‌رسانی به داخل تاندون شده است
– فعاليت جسماني شديد توسط افرادي که بدن آماده‌ای ندارند
– آسیب مستقیم
– وارد شدن نیروی غیرمنتظره‌ی رو به بالا در قسمت کف پا پس از پریدن از ارتفاع
– فشار بیش از حد روی پایی که وزن را تحمل می‌کند در حین راه رفتن
– داشتن گروه خونی O (این یک رابطه‌ی علت و معلولی بحث‌انگیز است.)
* پارگی تاندون ماهیچه‌های گرداننده شانه ممکن است توسط موارد زیر رخ بدهد:
– بالای سر بردن یک جسم بسیار سنگین
– آسیب مستقیم
– تلاش برای پریدن با دست‌هایی که به دو طرف کاملا باز است
پارگی تاندون ماهیچه‌ی دوسر ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
– انقباض پرفشار بازو
– بلند کردن ۶۸ کیلو یا بیشتر (پارگی تروماتیک)
– بالا رفتن سن که منجر به تضعیف شدن تدریجی تاندون شده‌است
– ممکن است خود به خود اتفاق بیافتد
علائم پارگی تاندون
جراحتی که با علائم یا نشانه‌های زیر همراه است ممکن است پارگی تاندون باشد:
– شنیدن یا احساس کردن صدای ترق در ناحیه آسیب‌دیده
– درد شدید
– کبود شدن سریع
– ضعف
– ناتوانی در استفاده از بازو یا پای آسیب‌دیده
– ناتوانی در حرکت دادن منطقه‌ی درگیر
– ناتوانی در تحمل وزن
– تغییر شکل ناحیه‌ی آسیب‌دیده
علائم مرتبط با آسیب هر تاندون خاص شامل موارد زیر است:
* پارگی تاندون آشیل: شما نمی‌توانید روی انگشتان پای آسیب‌دیده‌تان بایستید (ممکن است بتوانید انگشتان پای‌تان را به سمت پایین بچرخانید زیرا عضلاتی که از این حرکت حمایت می‌کنند، آسیبی ندیده‌اند).
* پارگی تاندون ماهیچه‌های گرداننده‌ی شانه: شما قادر نخواهید بود که دست خود را به کنار باز کنید و بکشید.
* پارگی تاندون عضله‌ی دوسر: قدرت خم کردن بازو کاهش خواهد یافت و همین‌طور توانایی باز کردن دست‌ها به دو طرف زمانی که کف دست‌ها رو به بالا است کاهش می‌یابد.
چه زمانی باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشیم؟
اگر در ناحیه‌ی آسیب‌دیده صدای ترق شنیدید یا احساس کردید، درد شدیدی داشتید، بعد از رخ دادن حادثه بلافاصله کبودی داشتید یا قادر نبودید از بازو یا پای آسیب‌دیده استفاده کنید، با پزشک تماس بگیرید. چرا که در این صورت احتمالا دچار پارگی تاندون شده‌اید.
هر زمانی که جراحتی روی بدن‌تان رخ داد و باعث درد شدید شد و در عین حال در ناحیه‌ی آسیب‌دیده صدای ترقی احساس کردید یا شنیدید، به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. ضعف، ناتوانی در تکان دادن منطقه‌ی درگیر، عدم توانایی وزن و تغییر شکل ناحیه‌ی آسیب‌دیده، علائم کلیدی دیگری هستند که در صورت تجربه کردن‌شان باید به بخش اورژانس مراجعه کنید.
از آن‌جایی که شما بدن‌تان را بهتر می‌شناسید، اگر چیزی برای‌تان جدی به نظر می‌رسد، بهتر این است که محافظه‌کارانه عمل کنید و برای معاینه‌ی ناحیه آسیب‌دیده اقدام کنید.
تست و آزمایش
پارگی تاندون معمولا با یک معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود. برای تأييد تشخيص و تعیین شدت پارگی تصويربرداری انجام می‌شود.
عضله‌ی چهارسر ران
* اشعه‌ی ایکس اغلب نشان می‌دهد که پاتلا (کشکک زانو) پایین‌تر از موقعیت نرمال خود از زاویه‌ی دید کناری است.
* با استفاده از MRI، پزشک‌تان می‌تواند بگوید که آیا پارگی شما جزئی است یا کامل.
تاندون آشیل
– پزشک شما ممکن است تست تامپسون را روی‌تان انجام دهد. در این آزمایش، پزشک‌تان از شما می‌خواهد که روی صندلی زانو زده و پای‌تان را روی لبه آویزان کنید. سپس قسمت خاصی از عضله‌ی پشت پا را فشار می‌دهد. اگر در هنگام اعمال فشار انگشتان‌تان پا رو به پایین نشوند، احتمالا دچار پارگی تاندون آشیل هستید.
– در آزمایش دیگری، پزشک دستگاه فشارسنج را روی عضله‌ی پشت پا قرار می‌دهد. سپس دستگاه تا 100 میلی‌متر جیوه باد می‌شود. سپس پزشک‌تان انگشت‌های پا را به طرف بالا خم می‌کند. اگر تاندون شما مشکلی نداشته باشد، فشار به 140 میلی متر جیوه افزایش خواهد یافت. اما در صورتی که دچار پارگی تاندون شده باشید، فشار فقط مقدار کمی افزایش می‌یابد.
– ممکن است بتوانید پای خود را به سمت پایین خم کنید، زیرا عضلاتی که از این حرکت حمایت می‌کنند، دچار مشکل نشده‌اند. با این وجود نمی‌توانید روی نوک انگشتان پای آسیب‌دیده‌تان بایستید.
– اشعه ایکس گرفته شده از زاویه‌ی پهلویی ممکن است تیره شدگیِ فضای پر از بافت چربی مثلثی در جلوی تاندون آشیل یا ضخیم شدن تاندون را نشان دهد.
– ام‌آرآی یا سونوگرافی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد تا مشخص شود که میزان پارگی چه‌قدر بوده‌است، هرچند این دو معمولا برای رسیدن به یک تشخیص قطعی لازم نیستند.
ماهیچه‌ی گرداننده‌ی شانه
– شما قادر نخواهید بود که بازوی خود را به طرفین باز کنید.
– پزشک‌تان ممکن است یک تست بازو روی شما انجام دهد به این ترتیب که بازوی شما تا زاویه‌ی 90 درجه بالا می‌آید و از شما خواسته می‌شود که دست‌تان را در این موقعیت نگه دارید. اگر دچار پارگی تاندون ماهیچه‌های گرداننده‌ی شانه شده باشید، حتی اعمال ذره‌ای فشار روی ساعد باعث می‌شود که ناگهان بازوی‌تان را بیندارید.
– اشعه ایکس ممکن است نشان دهد که استخوان بلند قسمت بالای بازو (استخوان بازو یا هومروس) کمی از جای خود خارج شده‌است.
– آرتروگرافی شانه برای تشخیص هر گونه پارگی احتمالی در ماهیچه‌های گرداننده‌ی شانه بسیار کمک‌کننده است. در این آزمایش، رنگی که در اشعه‌ی ایکس نشان داده می‌شود به طور مستقیم به مفصل شانه تزریق می‌شود و بعد مفصل در اطراف حرکت داده می‌شود. سپس اشعه ایکس شانه گرفته می‌شود. اگر مشخص شد که رنگ از مفصل نشتی دارد، به احتمال زیاد دچار پارگی تاندون در این ناحیه شده‌اید.
– ام‌آر‌ای یک ابزار غیر تهاجمی برای ارزیابی ماهیچه‌ی گرداننده‌ی شانه فراهم می‌کند، هرچند این روش هم گران‌تر است و هم به اندازه‌ی آرتروگرافی کمک‌کننده نیست.
ماهیچه‌ی دوسر
– اشعه‌ی ایکس ممکن است نشان دهد که استخوان بازوی شما خارج از جای خود قرار دارد یا جایی که عضله به استخوان می‌چسبد، تغییر کرده‌است.
– اگر تاندون ماهیچه‌ی دوسر شما به طور کامل پاره شده باشد، ماهیچه‌ی دوسر به سمت آرنج جمع می‌شود و همین موجب تورم ناحیه‌ی بالای قسمت چروک بازو می‌شود.
– شما کاهش قدرت خم شدن آرنج را تجربه خواهید کرد و همین‌طور در حرکت دادن دست‌ها در حالی که کف آنها رو به بالا است، مشکل خواهید داشت.
– هنگامی که کف دست‌ها رو به بالا است، به سختی می‌توانید دست‌های‌تان را در طرفین بالا ببرید.
درمان پارگی تاندون
مراقبت از خود در منزل
برای هر نوع پارگی تاندون، بدون در نظر گرفتن محل آن، درمان‌های خانگی (استراحت، یخ، کمپرس، بالا نگه داشتن ناحیه‌ی آسیب‌دیده) را دنبال کنید. درمان‌های خانگی استاندارد موارد زیر را شامل می‌شود:
– استراحت دادن ناحیه‌ی دچار آسیب
– استفاده از یخ در منطقه‌ی آسیب‌دیده
* یخ را در یک کیسه پلاستیکی و بعد لای یک حوله قرار بدهید. یا می‌توانید یک کیسه‌ی سرمایشی قابل استفاده‌ی مجدد را لای یک حوله بپیچید.
* گذاشتن یخ به طور مستقیم، در صورتی که به مدت طولانی روی پوست بماند، ممکن است منجر به بروز آسیب بیشتر شود.
– استفاده از کمپرس در منطقه‌ی آسیب‌دیده برای به حداقل رساندن تورم
* کمپرس را با استفاده از یک باند ACE که به صورت شل پیچیده شده‌است، اعمال کنید.
* دقت کنید که باند نباید جریان خون را به ناحیه‌ی مورد نظر متوقف کند.
– در صورتی که برای‌تان مقدور است، ناحیه‌ی آسیب‌دیده را بالا نگه دارید
* سعی کنید منطقه را از سطح قلب‌تان بالاتر نگه دارید تا از شدت تورم کم شود.
* توصیه می‌شود که در صورت رخ دادن پارگی عضله‌ی چهارسر، زانو را باید صاف نگه دارید تا عضله ثابت و بدون حرکت بماند و در صورت رخ دادن پارگی عضله‌ی دوسر باید دست را به حالتی که آرنج در زاویه‌ی ۹۰ درجه خم شده باشد، از گردن آویزان کنید.
درمان پزشکی
عضله‌ی چهارسر
– پارگی‌های جزئی ممکن است بدون جراحی و با قرار دادن پای آسیب‌دیده در زانوبند ایموبلایزر به مدت ۴ تا ۶ هفته، درمان شوند.
– زمانی که قادر بودید به مدت ده روز پای آسیب‌دیده را بدون این‌که درد یا ناراحتی داشته باشید، بالا ببرید، دیگر استفاده از زانوبند ایموبلایزر ضرورتی ندارد.
تاندون آشیل
– درمان بدون جراحی شامل ثابت نگه داشتن پا است، به این معنی که پا به مدت 4 تا 8 هفته باید رو به پایین نگه داشته شود.
– این درمان از سوی بسیاری مورد حمایت قرار گرفته‌است، زیرا نتایج آن مشابه با نتایج عمل جراحی است. تنها مشکل این روش این است که احتمال رخ دادن مجدد پارگی 30٪ است. با این وجود هنوز هم ممکن است برای کسانی که به دلیل بالا رفتن سن، مشکلات پزشکی یا عدم فعالیت در معرض رخ دادن این مشکل هستند، یک گزینه‌ی منطقی باشد.
ماهیچه‌ی گرداننده‌ی شانه
ماهیچه‌ی گرداننده‌ی شانه منحصر به فرد است زیرا درمان بدون جراحی یکی از گزینه‌های موجود برای بیشتر آسیب‌های تاندون است. بیش از 90 درصد آسیب‌های تاندون به صورت بلند مدت باقی می‌مانند و از 33 تا 90 درصد از علائم پارگی مزمن بدون جراحی برطرف می‌شوند.
– در مقابل، پارگی حاد که معمولا دراثر ضربه رخ می‌دهد، ممکن است بسته به شدت پارگی به عمل جراحی نیاز داشته باشد.
– در صورتی که پارگی کم‌تر از 50٪ ضخامت عضله یا کم‌تر از 1 سانتیمتر باشد، بافت مرده با آرتروسکوپی برداشته می‌شود. در این روش درمانی یک برش کوچک ایجاد می‌شود و ابزاری به نام آرتروسکوپ به مفصل منتقل می‌شود. از طریق آن، جراح می‌تواند بدون نیاز به برش و باز کردن ناحیه‌ی مفصل، بافت مرده را حذف کند. سپس شانه به مرور التیام پیدا می‌کند.
ماهیچه‌ی دوسر
– اکثر جراحان ترجیح می‌دهند که کاری روی تاندون دچار پارگی در ناحیه‌ی ماهیچه‌ی دوسر انجام ندهند، زیرا عملکرد این ناحیه در اثر پارگی تا حد زیادی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
– مطالعات نشان می‌دهند که پس از رخ دادن پارگی تاندون ماهیچه‌ی دو سر، تنها بخش کوچکی از قدرت خم شدن آرنج از بین می‌رود و تقریبا 10 تا 20٪ کاهش قدرت در زمینه‌ی رو به بالا چرخاندن کف دست است. این آسیب چندان جدی نیست و عمل جراحی برای رفع آن در افراد میان سال و مسن ضرورتی ندارد.
عمل جراحی
ماهیچه‌ی چهارسر
– جراحی برای ترمیم تاندون انجام می‌شود مگر این‌که پزشک اطمینان داشته باشد که پارگی جزئی است.
– پس از انجام عمل جراحی، ناحیه‌ی آسیب‌دیده در ایموبلایزر قرار می‌گیرد.
– با استفاده از فیزیوتراپی، پای دچار آسیب باید بعد از گذشت ۶ ماه مانند پای سالم‌تان عمل کند.
تاندون آشیل
جراحی برای ترمیم تاندون آشیل شما برای افراد فعالی که دوست دارند قدرت و نیروی نرمال را در حرکت پلانتار فلکشن مجددا به دست بیاورند توصیه می‌شود. یکی از مزایای ترمیم تاندون با عمل جراحی، پایین بودن نرخ رخ دادن دوباره‌ی پارگی است.
– پس از عمل جراحی، پا و انگشتان‌تان به سمت پایین به مدت 3-4 هفته ثابت نگه داشته خواهند شد و سپس به تدریج و در طول مدت ۲ تا ۳ هفته به حالت طبیعی باز خواهند گشت. پس از این مدت پا توانایی تحمل وزن را دارد. عمل جراحی در مقایسه با سایر روش‌های درمانی با احتمال عفونت بالایی همراه است.
ماهیچه‌های گرداننده‌ی شانه
– بسیاری از جراحان در این مورد حتی در صورتی که میزان پارگی زیاد باشد، دست به جراحی نمی‌زنند مگر این‌که روش‌های درمانی دیگر موفقیت‌آمیز نبوده باشند.
– درمان جراحی معمولا برای پارگی‌های سنگین ترجیح داده می‌شود آن هم در افراد جوان یا مسنی (بین ۶۰ تا ۷۰ سال) که در حرکت دادن بازوی‌شان مشکل زیادی دارند.
– آکرومیوپلاستی معمولا به بازگشتن قدرت کامل ماهیچه‌ی گرداننده‌ی شانه کمک می‌کند.
ماهیچه‌ی دوسر
– در افراد جوان که ضعف عملکرد و تغییر شکل خفیف حاصل از این آسیب را نمی‌پذرند، عمل جراحی برای ترمیم تاندون انجام می‌شود.
– عمل جراحی همچنین برای افراد میان سالی که در کارشان به حرکت درست و کافی دست نیاز دارند، یک گزینه است.
– شما باید بازوی‌تان را تا مدتی پس از آسیب از گردن‌تان آویزان نگه دارید و بعد استفاده از بازو را تا حدی که مقدور است کم کم شروع کنید و بعد از عمل جراحی خم شدن آرنج و رو به بالا گرفتن کف دست بعد از حدود ۱۲ هفته تقریبا نرمال می‌شود.
مراحل بعدی
جلوگیری
برای جلوگیری از بروز پارگی‌های بعدی، از علتی که پیش‌تر سبب پارگی تاندون شده بود پرهیز کنید یا مشکلی را که به پاره شدن تاندون منجر شده، درمان کنید.
چشم‌انداز
پیش آگهی جراحی و درمان غیر جراحی بسته به محل و شدت پارگی متفاوت است.
ترمیم به وسیله‌ی جراحی، همراه با فیزیوتراپی، می‌تواند به بازگشت قدرت نرمال کمک کند. درمان پارگی تاندون بدون انجام عمل جراحی نیز تا کنون موثر بوده‌است. البته درمان بدون عمل جراحی در پارگی‌های جزئی تاندون موثر است. اِشکال درمان بدون جراحی این است که قدرت قسمت آسیب‌دیده را آن‌طور که باید و شاید بازنمی‌گرداند. مزایای این نوع درمان نیز امل کاهش خطر عفونت و به طور کلی زمان بهبودی می‌شود.