آیا می‌دانید از لحاظ علمی ثابت شده است اهدای خون (انتقال خون) منظم فواید زیادی برای سلامتی دارد؟ اهدای خون نه فقط برای پذیرنده، بلکه برای اهدا کننده نیز فواید زیادی به همراه دارد. اهدای خون برای سلامتی هر دو طرف مفید است؛ به عنوان مثال، اهدای خون می‌تواند خطر ابتلا به سرطان و هموکروماتوز را کاهش دهد. از این رو، بسیاری از آدم‌هایی که همواره به طور مرتب، جهت کمک به سایر آدم‌ها، خون‌شان را اهدا می‌کنند، از این فواید بهره‌مند می‌شوند. فایده اهدای خون منظم برای سلامتی بسیار زیاد است، به خصوص اگر اهدای خون به صورت منظم و دوره‌ای انجام شود. معمولا، می‌توان گفت روال اصلی اهدای خون، حداکثر ۵ بار در سال، و تقریبا هر سه ماه یکبار است.
فایده اهدای خون برای سلامتی
فایده اهدای خون منظم را می‌توان در چند بخش تقسیم‌بندی کرد:
۱. کمک به اندام‌های حیاتی نظیر قلب و گلبول‌های قرمز خون
۲. کمک به پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن نظیر سکته‌ی مغزی و سرطان
۳. کمک به حفظ زیبایی، از طریق کنترل سالم وزن بدن و پیشگیری از پیری.
چگونه؟ اهدای خون منظم می‌تواند کل سیستم بدن را متعادل کند. این مقاله را تا انتها مطالعه کنید تا از چگونگی آن باخبر شوید:
۱. کاهش خطر سکته‌ی قلبی
مطالعات نشان داده‌اند، اثرات اهدای خون می‌توانند خطر سکته‌ی قلبی را، به خصوص در مردان، تا یک سوم کاهش دهند. سلول‌های خونی، به ویژه گلبول‌های قرمز خون، از آن دسته سلول‌هایی‌اند که حاوی هموگلوبین هستند؛ هموگلوبین از آهن تشکیل شده، و وظیفه‌اش حفظ و انتقال اکسیژن است. میزان آهن مورد نیاز بدن به جنسیت و سن افراد بستگی دارد. مردان بزرگسال روزانه ۸.۵ میلی‌گرم و زنان بالغ در طول سنین باروری روزانه به ۱۸.۹ میلی‌گرم آهن نیاز دارند. آهن مورد نیاز بدن می‌تواند از طریق مواد غذایی حاصل از منابع بیولوژیکی (آهن غیر هم) با زیست فراهمیِ ۲ الی ۳ درصد، و منابع حیوانی (آهن هم) با زیست فراهمیِ ۲۰ الی ۲۳ درصد تامین شود.
حقیقت این است که آهن غیر همی که به سختی جذب می‌شود واقعا می‌تواند برای بدن مفیدتر باشد، زیرا آهن بسیار آسان جذب می‌شود، و به طور مثال، در صورت مصرف بیش از اندازه‌ی آهن همی که از طریق گوشت وارد بدن می شود، در بدن انباشته می‌شود و می‌تواند خطر ابتلا به بیماری سرخرگ کرونری را افزایش دهد.
آهن انباشته شده می‌تواند رادیکال‌های آزاد را در بدن افزایش دهد، و باعث اکسیداسیون کلسترول شود. کلسترول اکسید شده (یعنی ترکیب شده با اکسیژن) در دیواره‌های عروق خونی جا خوش می‌کنند. تجمع کلسترول اکسید شده در عروق خونی باعث ایجاد پلاک (تصلب شرایین) می‌شود؛ این اتفاق نیز پیش درآمدی بر بروز بیماری سرخرگ کرونری است.
با اهدای خون منظم، عملیات بازسازی خون خیلی سریع‌تر اتفاق می‌افتد، و به این ترتیب، اکسیداسیون کلسترول آهسته‌تر می‌شود. به علاوه، با اهدای منظم خون، جریان خون به شکل روان‌تری صورت می‌گیرد، و هم‌چنین این کار می‌تواند از انباشت چربی و اکسیداسیون کلسترول در دیواره‌های سرخرگ‌های کرونری پیشگیری کند. این مسئله می‌تواند خطر ابتلا به بیماری سرخرگ کرونری را کاهش داد.
۲. پیشگیری از آسیب کبدی
کبد یکی از اندام‌های مهم بدن است. این اندام، به طور فعال، به فرایند متابولیسم (سوخت و ساز) ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین، چربی‌ها، و کربوهیدرات‌ها کمک میکند. کبد گلوکز را به گلیکوژن تبدیل میکند و به ذخیره‌سازی گلیکوژن، ویتامین‌ها، و مواد معدنی کمک میکند. هم‌چنین، کبد در تصفیه و سم‌زدایی خون نقش مهمی ایفا میکند. به علاوه، کبد از طریق ترکیب برخی مواد شیمیایی به تولید پروتئین‌های پلاسما و عوامل انعقاد خون می‌پردازد.
با اهدای منظم خون، از آسیب کبدی ناشی از وجود آهن بیش از اندازه در بدن پیشگیری می‌کنیم. مصرف مواد غذایی سرشار از آهن می‌تواند سطوح این عنصر را در بدن افزایش دهد، و از آن‌جا که آهن فقط به میزان محدودی در بدن استفاده می‌شود، مقدار اضافی آن جذب و در کبد و لوزالمعده (پانکراس) ذخیره می‌شود. در نتیجه‌ی این اتفاق، ممکن است خطر ابتلا به سیروز کبدی، نارسایی کبد، آسیب لوزالمعده، و اختلالات قلبی و عروقی افزایش یابد.
۳. تحریک تولید سلول‌های خونی
بعد از اهدای خون، بدن دست به کار باز تولید خونِ از دست رفته می‌شود. یکی دیگر از فواید اهدای خون منظم کمک به تولید سلول‌های خونی جدید است. اهدای خون به حفظ سلامت و کارکرد موثر آن کمک میکند.
به طور کلی، اهدای خون هیچ عارضه‌ی جانبی برای قلب و سایر اندام‌های حیاتی بدن ندارد. فقط گاهی اوقات ممکن است باعث کاهش ضربان قلب و افت فشار خون شود. در حقیقت، کاهش ضربان قلب و افت فشار خون به عنوان واکنش‌های طبیعی بدن به اهدای خون به شمار می‌روند.
۴. کاهش خطر هموکروماتوز
هموکروماتوز یک اختلال ژنتیکی است که در آن، بدن بیش از اندازه آهن موجود در مواد غذایی مصرفی‌مان را جذب میکند؛ و به این ترتیب، باعث افزایش بیش از حد آهن در بدن می‌شود.
آهن اضافی در اندام‌های حیاتی، به ویژه در کبد رسوب میکند. هم‌چنین، این آهن اضافه ممکن است در لوزالمعده، کبد، بیضه / تخمدان، پوست، و مفاصل نیز ذخیره شوند. اقدام اصلی برای غلبه بر هموکروماتوز خارج کردن بخشی از خون به صورت دوره‌ای است؛ این کار جهت کاهش میزان آهن اضافی از بدن انجام می‌شود.
این بیماری می‌تواند ارثی باشد، یا ممکن است در اثر اعتیاد به الکل، کم خونی یا سایر اختلالات ایجاد شود. اهدای منظم خون می‌تواند به کاهش آهن اضافی در بدن کمک کند.
۵. کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی
آهن یکی از اجزای تشکیل دهنده‌ی خون است. آهن در غلظت خون تاثیرگذار است. سطوح بالای آهن سبب غلیظ‌تر شدن خون می‌شود. به علاوه، افزایش سطوح آهن می‌تواند فرایند اکسیداسیون کلسترول را نیز شتاب دهد.
این مسئله می‌تواند بر خون تاثیر بگذارد و هنگام جریان یافتن خون در عروق خونی، میزان اصطکاک را افزایش دهد، و از این طریق، خطر ایجاد مقاومت در عروق خونی نیز افزایش یابد. به گزارش مجله آمریکایی اپیدمیولوژی، با اهدای خون می‌توانید خطر بیماری قلبی را تا ۳۳ درصد و خطر سکته‌ی قلبی را نیز تا ۸۸ درصد کاهش دهید.
به گفته‌ی پژوهشگران انجمن پزشکی آمریکا، اهدای خون در هر شش ماه می‌تواند خطر سکته‌ی قلبی و مغزی را در سنین ۴۳ تا ۶۱ کاهش دهد.
۶. کاهش خطر ابتلا به سرطان
سرطان بیماری مرگ‌آوری است که بیشتر آدم‌ها از آن هراس دارند. معمولا خطر ابتلا به سرطان با افزایش سطوح آهن در خون بیشتر می‌شود.
هر چه سطح آهن در خون بالاتر باشد، احتمال بالقوه‌ی ابتلا به سرطان بیشتر می‌شود. ولی برای اهدا کننده‌های خون خبر خوبی داریم؛ میزان آهن موجود در خون را می‌توان از طریق اهدای منظم خون کنترل کرد. به این ترتیب، با اهدای خون منظم، خطر ابتلا به سرطان‌های کبد، روده، ریه، گلو، و غیره کاهش می‌یابد.
۷. کاهش کلسترول
با اهدای خون، نه فقط می‌توانیم به دیگران کمک کنیم، بلکه هم‌چنین خطر افزایش کلسترول را نیز در بدن‌مان کاهش می‌دهیم. در حقیقت، نباید به طور کلی کلسترول را به عنوان دشمن سلامتی‌مان تلقی کنیم. طبق شواهد علمی، لیپوپروتئین پر چگال (یا همان اچ‌دی‌ال) می‌تواند از طریق تسریع جریان خون برای بدن‌مان مفید باشد. ولی آن‌چه باید نگران‌اش باشید، لیپوپروتئین کم چگال (یا همان ال‌دی‌ال) است که می‌تواند باعث انسداد و بسته شدن جریان خون شود.
پیش‌تر گفته شد، خون حاوی آهن است؛ اگر سطح آهن خون بالا برود، کلسترول اکسید می‌شود – با اکسیژن ترکیب می‌شود. در نتیجه، عروق خونی مسدود می‌شوند. بنابراین، در این بخش نیز باید تکرار کنیم، اهدای خون با کاهش میزان آهن موجود در خون، می‌تواند از مشکلات بالا پیشگیری کند.
کلسترول ال‌دی‌ال معمولا در محصولات غذایی حیوانی نظیر گوشت، فست فودها و شیر یافت می‌شود. چنان‌چه میزان آهن اضافی از طریق اهدای منظم خون از بدن خارج نشود، چربی در دیواره‌های عروق خونی رسوب خواهد کرد. این مسئله نیز می‌تواند به ایجاد بیماری‌هایی نظیر بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی منجر شود.
۸. سرعت بخشیدن به فرایند التیام زخم‌ها
با اهدای خون منظم، بدن‌تان خود را با کاهش گلبول‌های قرمز خون سازگار میکند. چنین سازگاری با کاهش گلبول‌های قرمز هنگام ایجاد زخم و جراحت نیز در بدن نیز اتفاق می‌افتد. سازگار شدن بدن با کاهش گلبول‌های قرمز خون بر فرایند التیام زخم‌ها تاثیر مثبت می‌گذارد.
فایده اهدای خون منظم برای زیبایی
۹. کنترل وزن بدن
به آن‌هایی که دچار اضافه وزن هستند توصیه می‌کنیم به طور منظم خون‌شان را اهدا کنند. زیرا، هر بار اهدای خون می‌تواند چربی‌ها را به اندازه‌ی ۶۵۰ کالری بسوزاند. با وجود این، اهدا کننده‌های خون نباید این کار را به عنوان اقدامی برای کاهش وزن تلقی کنند.
اهدای خون فقط به کنترل وزن کمک میکند. برای آن‌که بتوانید خون‌تان را اهدا کنید، باید حائز شرایط خاصی باشید. مثلا، یک اهدا کننده‌ی ۴۹ کیلویی دارای سطح هموگلوبین و آهن سالمی است و می‌تواند هر دو ماه یا سه ماه یک بار به طور منظم خون‌اش را اهدا کند.
۱۰. پیشگیری از پیری زودرس
با اهدای خون منظم، نه فقط می‌توانید وزن بدن‌تان را کنترل کنید، بلکه می‌توانید به وضعیت ذهنی‌تان نیز ثبات ببخشید. با انجام این کار، مشاهده خواهید کرد تمرکزتان در انجام فعالیت‌ها افزایش می‌یابد و همه‌ی کارها به خوبی پیش می‌روند. به این ترتیب، کم‌تر دچار استرس خواهید شد.
استرس یکی از محرک‌های پیری زودرس است. اگر بتوانید از طریق اهدای خون ذهن‌تان را تقویت کنید، قادر خواهید بود سلامت پوست‌تان را نیز حفظ کنید تا به آسانی دچار چین و چروک نشود. فواید ثابت شده‌ی اهدای خون برای زنان بسیار زیاد است. بنابراین، علاوه بر آن‌که با اهدای خون می‌توانید به هم‌نوع‌تان کمک کنید، فواید شگفت‌انگیز‌ی نیز به خودتان می‌رسانید.
عوارض جانبی بعد از اهدای خون
اساسا، اهدای خون کاملا بی خطر است؛ با این حال، ممکن است برخی آدم‌ها دچار عوارض جانبی زیر شوند:
الف. کبودی در ناحیه‌ی فرو رفتن سوزن برای نمونه‌گیری خون
ب. احساس درد مختصری هنگام فرو رفتن سوزن
پ. احساس سرگیجه و ضعف
تجربه‌ی عوارض جانبی شدیدی که نیازمند مراقبت‌های پزشکی باشند، بسیار نادر است؛ یک مورد از هر ۳۵۰۰ مورد. چنان‌چه بعد از اهدای خون به مدت چند روز دچار سرگیجه و سستی شدید، نگران نشوید؛ این علائم جزء عوارض جانبی اهدای خون هستند و ضرری ندارند. سعی کنید مدتی استراحت کنید، به انجام کارهای سنگین نپردازید، حداقل روزی دو لیتر آب بنوشید، و خوراکی‌های مغذی از قبیل گوشت مرغ، تخم مرغ، گوشت قرمز، سبزی، و میوه مصرف کنید تا نیروی‌تان به حالت قبل باز گردد. اگر احساس سرگیجه و سستی‌تان ادامه یافت، نزد پزشک بروید تا ضمن اندازه‌گیری فشار خون‌تان، معاینات لازم را جهت تشخیص عفونت یا موارد دیگر انجام دهد.