مغز انسان پدیده‌ای شگفت‌انگیز و برخی اوقات اسرارآمیز است. محققان همچنان به کشف اسرار مغز مشغولند و همچنان کشفیات خود درباره‌ی چگونگی فعالیت مغز را گسترش می‌دهند. آنها به اطلاعات فراوانی درباره‌ی آنچه درون سر ما می‌گذرد دست یافته‌اند. بااین‌وجود، همچنان باورهایی غلط و افسانه‌هایی پوچ درباره‌ی مغز وجود دارد. در این مقاله ۷ باور غلط درباره مغز انسان و توانایی های آن را با هم می‌خوانیم.
باور غلط درباره مغز انسان
باور غلط ۱: ما انسان‌ها از ۱۰% از مغزمان استفاده می‌کنیم
حتما شما هم بارها این جمله را شنیده‌اید. با این حال اینکه مدام آن را می‌شنوید صحت و سقم آن را تایید نمی‌کند. مردم معمولا به این باور غلط درباره مغز انسان که ما فقط ۱۰% از مغزمان را استفاده می‌کنیم متوسل می‌شوند تا ثابت کنند که ذهن ما قادر به انجام کارهای بسیار بیشتری است؛ مثلا هوش ما، توانایی‌های روحی و روانی ما یا حتی تکان خوردن اجسام توسط ارواح نمونه‌هایی از همین کارهاست که به عقیده‌ی این گروه از افراد، با افزایش بهره‌وری از مغز قابل انجام است.
اگر این فرضیه درست بود، احتمال آسیب‌های مغزی بسیار کمتر از این بود. در این صورت جایی برای نگرانی وجود نداشت چون فقط احتمالا ۱۰ درصدِ ناقابل و ناچیز از مغزمان هم در معرض آسیب قرار می‌گرفت.
حقیقت این است آسیبی که به بخشی بسیار کوچک از مغز ما وارد می‌شود در نهایت قادر است تاثیراتی عمیق در شناخت و عملکرد مغزی ما به بار بیاورد. فناوری‌ها و تجهیزات عکس‌برداری از مغز هم نشان داده‌اند که حتی در هنگام خواب هم فعالیت در تمام مغز در جریان است نه بخش کوچکی از مغز.
باور غلط ۲: آسیب مغزی همیشگی است
مغز حساس و شکننده است. به عبارت دیگر بیماری، سکته یا ضربات ناگهانی می‌تواند به مغز آسیب برساند. این آسیب ممکن است عواقبی متعدد- از اختلال‌های معمولی در توانایی‌های شناختی گرفته تا از کارافتادگی کامل مغز- را به همراه داشته باشد. اما آیا این وضعیت دائمی است؟
ما معمولا تصور می‌کنیم آسیب‌های مغزی دائمی و همیشگی هستند درحالیکه توانایی بهبودی چنین صدماتی، بسته به شدت آسیب و موضعی که آسیب دیده در هر فرد متفاوت است. به عنوان مثال، ضربه‌ای که در هنگام فوتبال به سر بازیکنی وارد می‌شود ممکن است منجر به ضربه مغزی در او شود. بعضی مواقع ضربه مغزی وضعیتی بحرانی به بار می‌آورد اما بیشتر افراد در نتیجه‌ی درمان جان سالم به در می‌برند. از طرف دیگر، سکته‌ی مغزی شدید عواقبی مستقیم برای مغز دارد؛ عواقبی که گاها تا پایان عمر باقی می‌ماند.
با این وجود فراموش نکنید که مغز انسان قابلیت انعطاف‌پذیری بسیار بالایی دارد. مغز قادر است حتی بعد از یک سانحه‌ی مغزی شدید- مثل سکته- در طول زمان خود را درمان کند و ارتباطاتی جدید به وجود آورد.
باور غلط ۳: هر کسی یا چپ مغز است یا راست مغز
آیا شنیده‌اید که می‌گویند فلانی راست مغز است یا چپ مغز؟ این باور غلط ریشه در یک نظریه‌ی معروف دارد. طبق این نظریه، نیمکره‌ی راست یا چپ مغز آدم‌ها کنترل آنها را در دست می‌گیرد. به این ترتیب و طبق این نظریه، آن‌هایی که راست مغز هستند، افرادی خلاق‌تر هستند و احساسات خود را بروز می‌دهند اما آن‌هایی که چپ مغز هستند، افرادی تحلیل‌گرا و منطقی هستند.
متخصصان علوم مغزی معتقد هستند که هر کدام از نیمکره‌های مغز مسئول عملکردهای مغزی متفاوتی است( به عبارت دیگر، برخی کارها و فرآیند فکر کردن در بخش خاصی از مغز صورت می‌گیرد). با این وجود، این تصور که هر کس راست مغز است یا چپ مغز، تصوری غلط و پنداری باطل است. در حقیقت، وقتی از تمام مغزمان استفاده می‌کنیم، کارهایمان را بهتر انجام می‌دهیم؛ حتی کارهایی که با بخش خاصی از مغز مرتبط هستند.
باور غلط ۴: مغز انسان از سایر جانداران بزرگ‌تر است
اندازه‌ی مغز انسان نسبت به اندازه‌ی بدن انسان نسبتا بزرگ است اما این باور که انسان‌ها بزرگ‌ترین مغز را در میان سایر موجودات دارند، تصوری غلط است. اندازه‌ی مغز انسان چقدر است؟ اندازه‌ی مغز انسان در مقایسه با سایر موجودات زنده چقدر بزرگ است؟
وزن مغز یک انسان بالغ و بزرگسال حدودا ۱.۳۶ کیلوگرم و طول آن حدودا ۱۵ سانتی‌متر است.
نهنگ عنبر با داشتن مغزی به وزن ۸ کیلوگرم بزرگ‌ترین مغز را در میان حیوانات دارد. مغز فیل هم نسبتا بزرگ است؛ چیزی نزدیک به ۵ کیلوگرم.
اما تکلیف نسبت اندازه‌ی مغز به اندازه‌ی بدن چه می‌شود؟ یقینا انسان باید با در نظر گرفتن این تناسب، بزرگ‌ترین مغز را نسبت به اندازه‌ی بدن داشته باشد، درست است؟ اما باید خدمت شما عرض کنم که این تصور هم چیزی جز یک پندار باطل نیست. جالب است بدانید جانوری به نام حشره‌خوار در بین سایر جانداران تنها جانداری است که بیشترین سهم از نسبت اندازه‌ی بدن به اندازه‌ی مغز را دارا است. مغز این جانور ۱۰% از کل توده‌ی بدنی او را تشکیل می‌دهد.
باور غلط ۵: سلول‌های مغز برای همیشه می‌میرند
یک باور قدیمی می‌گوید مغز یک انسان بزرگسال سلول‌های مغزی بسیار زیادی دارد و مغز قادر نیست سلول‌های جدیدی بسازد. این یعنی وقتی سلولی می‌میرد، سلول دیگری متولد نمی‌شود؟
دانشمندان در سال‌های اخیر به شواهدی دست پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد مغز یک انسان بزرگسال هم در طول عمرش- حتی در دوران پیری- سلول‌های جدیدی می‌سازد.
فرآیند شکل‌گیری و تولید سلول‌های مغزی جدید، عصب‌زایی نامیده می‌شود. پژوهشگران دریافته‌اند عصب‌زایی حداقل در یکی از بخش‌های مهم مغز به نام هیپوکامپ رخ می‌دهد.
باور غلط ۶: مصرف الکل سلول‌های مغزی را می‌کشد
این باور غلط هم تا اندازه‌ای با باور غلط قبلی مرتبط است. بعضی‌ها می‌گویند زیاده‌روی در مصرف الکل یا مصرف مداوم آن موجب مرگ سلول‌های مغزی می‌شود و شما برای همیشه آنها را از دست خواهید داد. همان‌طور که ملاحظه نمودید، دریافتیم که مغز افراد بزرگسال هم قادر به تولید سلول‌های جدید است. اما سوال دیگر این است: آیا مصرف الکل منجر به نابودی سلول‌های مغزی می‌شود؟
شکی نیست که مصرف الکل عواقبی را در اوضاع سلامتی انسان به همراه دارد. با این وجود، دانشمندان بر این باور نیستند که مصرف الکل موجب مرگ نورون‌ها می‌شود.
باور غلط ۷: مغز انسان دارای ۱۰۰ بیلیون نورون است
مکررا گفته شده است که مغز انسان از ۱۰۰ بیلیون نورون تشکیل شده اما هیچ کس نمی‌داند این تصور از کجا نشات گرفته است. در سال ۲۰۰۹ دانشمندی تصمیم گرفت تعداد نورون‌های موجود در مغز افراد بزرگسال را بشمرد. بر اساس نتایج این تحقیق، مغز انسان از چیزی حدود ۸۵ بیلیون نورون تشکیل شده است.