دندان عقل سومین و آخرین سری از دندان‌های آسیا است که در اکثر آدم‌ها در اواخر نوجوانی و اوایل دهه‌ی سوم زندگی به وجود می‌آیند. گاهی این دندان‌ها – در صورتی که سالم و خوش ترکیب باشند و یکدست در بیایند – می‌توانند برای دهان دارایی ارزشمندی محسوب شوند، اما اغلب، بدشکل هستند و لازم است کشیده شوند.
وقتی دندان های عقل ناجور و کج و کله در می‌آیند، ممکن است به صورت افقی قرار بگیرند، از دندان‌های آسیای دوم به صورت زاویه دار دور یا به آن‌ها نزدیک باشند، یا به سمت داخل یا خارج کج شوند. شکل ضعیف و ناجور دندان‌های عقل می‌تواند به دندان‌های مجاور، استخوان‌ها فک، یا عصب‌ها فشار بیاورد یا باعث آسیب به آن‌ها بشود.
همچنین دندان‌های عقل ممکن است کج و کله شوند – چون درون بافت نرم و / یا فک قرار گرفته‌اند یا فقط تا حدی از لثه‌ها بیرون زده‌اند. بیرون زدن اندک و جزئي دندان‌های عقل از لثه‌ها منفذی برای ورود باکتری‌ها اطراف دندان ایجاد می‌کند و باعث عفونت می‌شود، که به درد، ورم، سفتی فک، و بیماری‌های کلی و عمومی منجر می‌شود. دندان‌های ناقص بیرون زده از لثه‌ها بیشتر مستعد پوسیدگی و بیماری لثه هستند، چون وضعیتی دارند که سخت قابل دسترسی است و مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را بسیار دشوار می‌کند.
۱. از کجا بدانیم دندان عقل درآورده‌ایم یا نه؟
درباره‌ی تعیین وضعیت دقیق دندان عقل‌تان از دندان پزشک سوال کنید. او ممکن است برای ارزیابی وجود و نحوه‌ی قرار گیری دندان‌های عقل‌تان به طور ادواری از فک شما عکس‌برداری کند. دندان پزشک‌تان ممکن است همچنین تصمیم بگیرد برای بررسی‌های بیشتر شما را نزد جراح دندان بفرستد.
دندان پزشک و جراح دندان ممکن است توصیه کنند دندان عقل‌تان حتی پیش از آنکه بخواهند مشکلی برای‌تان ایجاد کنند کشیده شود. این کار برای پیشگیری از درد بیشتر یا مشکلات پیچیده‌تری که ممکن است چند سال بعد گریبان‌گیرتان شوند انجام می‌شود. کشیدن دندان عقل در جوانترها آسان‌تر است، چون در این سنین ریشه‌های دندان عقل هنوز به طور کامل رشد نکرده‌اند و تراکم استخوانی کمتر است. در افراد بزرگتر، دوره‌ی بهبود و التیام طولانی‌تر خواهد بود.
۲. دندان عقل را چگونه می‌کشند؟
راحتی و سهولت نسبی کشیدن دندان عقل توسط دندان پزشک یا جراح دندان به وضعیت و مرحله‌ی رشد دندان بستگی دارد. کارشناس سلامت دهان و دندان شما قادر است به شما ایده‌ای بدهد که باید در طول معاینات پیش از کشیدن دندان انتظار چه چیزهایی را داشته باشید. دندان عقلی را که به طور کامل از درون لثه پوسیده شده باشد می‌توان به راحتی هر دندان دیگری کشید. اما، دندان عقلی که زیر لثه قرار دارد و توسط فک احاطه شده است به جراحی از درون لثه و سپس برداشتن قسمتی از استخوان که روی دندان قرار گرفته است نیاز دارد. اغلب، برای دندانی با چنین وضعیتی، دندان باید به جای یک تکه کشیده شدن به قطعات کوچک‌تر تقسیم و کشیده شود تا میزان استخوانی که باید برای بیرون کشیدن دندان برداشته شود به حداقل برسد.
۳. در فرایند کشیدن دندان عقل چه اتفاقی می‌افتد؟
پیش از کشیدن دندان عقل، دندان و بافت اطراف توسط دارو بی‌حس خواهد شد – درست همان طور که پیش از پر کردن دندان انجام می‌شود. علاوه بر بی‌حسی موضعی برای جلوگیری از درد، شما و دندانپزشک یا جراح‌تان ممکن است به این نتیجه برسید که برای کنترل هر گونه اضطراب احتمالی به داروی آرامبخش نیاز است. داروهای آرامبخشی که می‌توانید انتخاب کنید عبارتند از : دی نیتروژن مونوکسید (گاز خنده)، یا آرامبخش دهان و دندان (مثلا والیوم)، یا آرامبخش داخل وریدی (از طریق تزریق درون رگ‌ها). اگر دی نیتروژن مونوکسید تجویز شود، خودتان می‌توانید تا منزل رانندگی کنید. اما اگر هر یک از سایر داروها انتخاب شوند، لازم است شخص دیگری شما را به دندانپزشکی ببرد و بازگرداند.
۴. بعد از کشیدن دندان عقل دوران ریکاوری شامل چه چیزهایی می‌شود؟
بعد از کشیدن دندان عقل، سرعت ریکاوری شما به میزان سختی عمل کشیدن بستگی دارد. در کل آنچه می‌توانید انتظارش را داشته باشید به قرار زیر است:
در طول ۲۴ ساعت اول:
۱. خونریزی
ممکن است به مدت چند ساعت بعد از کشیدن دندان خونریزی رخ بدهد. برای کنترل آن، یک تکه گاز مرطوب تمیز را روی جای خالی دندان قرار دهید و محکم فشار بدهید. برای مدت حدودا ۴۵ دقیقه به فشار مداوم ادامه دهید. یک کیسه چای مرطوب نیز گزینه‌ی جایگزین مناسبی به شمار می‌آید. اسید تانیک موجود در چای از طریق تسریع لخته شدن خون، به درمان خونریزی کمک می‌کند.
۲. ورم صورت
در محلی که دندان آن کشیده شده است ورم صورت به صورت موضعی اتفاق می‌افتد. برای به حداقل رساندن ورم، یک تکه یخ روی آن قسمت از صورت‌تان به مدت ۱۰ دقیقه بگذارید، رویش پارچه بپیچید، بعد ۲۰ دقیقه استراحت بدهید و در صورت نیاز ظرف یک دوره ۲۴ ساعته تکرار کنید.
۳. داروهای ضد درد
برای کاهش دادن درد می‌توان از داروهای ضد درد و مسکنی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کرد. دندانپزشک یا جراح ممکن است در صورت لزوم استفاده از مسکن‌های قوی‌تر را نیز تجویز کند.
۴. آنتی بیوتیک‌ها
آنتی بیوتیک‌هایی که ممکن است پیش از کشیدن دندان تجویز شده باشند باید همچنان و تا زمانی که دوره‌ی تجویز تمام می‌شود مصرف شوند.
۵. غذا خوردن
مصرف خوراکی‌ها را تا زمانی که بی حسی ناشی از دارو از بین می‌رود باید به مایعات محدود کرد. به مدت چند روز غذاهای نرم و آبکی بخورید. همچنین اگر داروهای ضد درد مخدری استفاده می‌کنید از مصرف الکل پرهیز کنید.
۶. مسواک زدن را ادامه بدهید
همچنان به مسواک کردن دندان‌های‌تان ادامه دهید اما از مسواک کردن مستقیم روی ناحیه‌ای که دندان آن کشیده شده است برای ۲۴ ساعت اول خودداری کنید. در روز دوم، مسواک زدن نرم و ملایم دندان‌های‌تان را به روال سابق ادامه دهید. از دهانشویه‌های شیمیایی موجود در بازار استفاده نکنید – این‌ها می‌توانند موجب حساسیت ناحیه‌ی کشیده شدن دندان بشوند.
بعد از ۲۴ ساعت
۱. ورم صورت
ورم صورت در ناحیه‌ای که دندان آن کشیده شده است باید با استفاده از گرما بعد از ۲۴ ساعت یخ گذاشتن درمان شود. حوله‌ی گرم مرطوب را هر ۲۰ دقیقه یکبار – به مدت ۲۰ دقیقه — روی آن بگذارید. در صورت نیاز تکرار کنید. یادتان باشد که ورم معمولا ظرف ۲ تا ۳ روز بعد از عمل کشیدن به اوج خود می‌رسد.
۲. با آب نمک گرم دهان خود را شستشو دهید
(یک دوم قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب گرم) بعد از وعده‌های غذایی و پیش از خواب. از دهانشویه‌های موجود در بازار استفاده نکنید مگر آنکه دستور پزشک‌تان باشد.
۳. بخیه
اگر از نخ جذبی استفاده شده است که هیچ، اما در غیر آن صورت لازم است یک هفته بعد دندانپزشک یا جراح بخیه‌ی دندان‌تان را بکشد. اگر به بخیه احتیاج شد از پزشک بپرسید چه نوع بخیه‌ای برای‌تان استفاده کرده است.
۴. مواظب علائم حفره‌ی خشک باشید (در قسمت بعد توضیح داده شده است)
این ناراحتی به انجام درمان توسط دندانپزشک نیاز دارد.
۵. درمان کامل
برای بعضی از افراد پس از کشیدن دندان درمان کامل تا چند هفته اتفاق نمی‌افتد. اما، معمولا هفته‌ی اول یا دوم برای درمان جای دندان کشیده شده کفایت می‌کند. دندان‌پزشک‌تان به شما توضیح خواهد داد در صورت رخ دادن موارد بخصوص انتظار چه چیزی را باید داشته باشید.
۵. مشکلات بالقوه‌ی کشیدن دندان عقل چه هستند؟
۱. حفره‌ی خشک
حفره‌ی خشک ناراحتی رایجی است که هنگامی رخ می‌دهد که عمل لخته‌سازی خون در حفره شکل نگیرد یا از حفره کنده شود. بدین ترتیب، یک حفره خالی باقی می‌ماند که بسترگاه یک ورم استخوانی در محدوده لامینا دورا می‌شود. این پدیده، همراه با درد شدید فزاینده و تأخیر زمانی ترمیم می‌شود. دندانپزشک یا جراح دندان با قرار دادن دارو درون حفره این مشکل را برطرف و درمان می‌کند.
۲. خواب رفتگی (گزگز اندام/مورمور شدن)
خواب رفتگی ناراحتی نادری در عمل کشیدن دندان است. دندان عقلی که در استخوان فک گیر افتاده باشد اغلب به عصب‌ها نزدیک است. گاهی این عصب‌ها ممکن است در طول فرایند کشیدن دندان دچار کوفتگی یا آسیب بشوند. نتیجه‌ی آن کرختی (یا خواب رفتگی) زبان، لب، یا چانه خواهد بود که می‌تواند به مدت چند روز، هفته، ماه طول بکشد یا حتی همیشگی و دائم باشد.