اگر تا حالا درباره خواص سنجد مطلبی نخوانده‌اید وقتش رسیده که از مهمترین فواید این میوه کوچک که به شکل خشک شده مصرف می‌شود مطلع شوید. میوه سنجد با نام علمی Elaeagnusan gastifolial بومی آسیای غربی و مرکزی، افغانستان، و از جنوب روسیه و قزاقستان تا ترکیه و ایران است. از درخت سنجد و میوه آن در صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی، عطرسازی و صنایع چوب استفاده می‌شود.و در حال حاضر به دلیل استفاده های بسیار زیاد در آمریکای شمالی هم یافت می شود. در این نوشتار با ما همراه باشید تا با خواص سنجد این میوه خشک معجزه آفرین آشنا شوید.
سنجد (هیپوفائه رامنوئید) ، که گیاهی رایج در طب سنتی چینی بوده و به دلیل داشتن طعمی شیرین در تهیه مربا نیز به کار می‌رود، یک بوته تیغ‌دار و دارای میوه‌های کوچک است که در آسیای مرکزی و اروپا یافت می شود و می‌تواند به طرز شگفت‌آوری به بدن کمک کند.
سنجد در پیشگیری از سرطان و درمان دیابت کاربرد دارد و مانند یک آنتی اکسیدان قوی عمل می‌کند. این مقاله را بخوانید تا خواص شگفت‌انگیز استفاده از این گیاه و عصاره آن را بشناسید.
مقدمه
سنجد (هیپوفائه رامنوئید) ، یک بوته دارای میوه‌های کوچک از اروپا و آسیای مرکزی است که سال‌ها در طب سنتی، برای پیشگیری از پیری، افزایش سلامت قلب و پاکسازی پوست به کار می‌رفته است.
علم نوین، صحت بسیاری از این خواص و حتی خواص دیگر را تایید کرده است. مقادیر بالای مواد شیمیایی آنتی اکسیدانی، ویتامینها و فلاونوئیدها، سنجد را به یک محصول عالی برای سلامتی تبدیل کرده است.
ساختار شیمیایی
سنجد، حاوی این مواد است:
ویتامینها:
– ویتامین A. به حفظ سلامت دندان‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کند (در میوه سنجد یافت می‌شود)
– B12. به تولید انرژی و تشکیل سلول‌های قرمز خون کمک می‌کند (میوه)
– C. درمان زخم‌ها، سلامت دندان‌ها و لثه را بهبود می‌بخشد (میوه)
– E. به تشکیل سلول‌های قرمز خون کمک می‌کند (میوه)
– K. برای انعقاد خون و توقف خونریی خوب است (میوه)
– لیکوپن. یک ماده شیمیایی آنتی اکسیدانی است که از DNA و پروتئین‌ها محافظت می‌کند.
– پتاسیم. برای تعادل مایعات و عملکرد ماهیچه مورد نیاز است.
– کلسیم. سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها را افزایش داده و فشار خون را ثابت نگه می‌دارد.
– منیزیم. برای تولید پروتئین و سلامت دستگاه ایمنی بدن مورد نیاز است.
– آهن. برای انتقال اکسیژن در بدن مورد نیاز است.
– فسفر. pH را حفظ می‌کند.
فلاونوئیدها
– Hippophaeosides (۱-۳)- (در برگ‌ها یافت می‌شود)
– Hippophins (در هسته‌ها یافت می‌شود)
– کاتچین (برگ‌ها)
– اپی کاتچین (برگ‌ها)
– گالوکاتچین (برگ‌ها)
– اپی گالوکاتچین (برگ‌ها)
اسیدهای چرب
– پالمیتیک (در میوه یافت می‌شود)
– اولئیک (میوه)
– لینولنیک (میوه)
مکانیزم‌ها
فلاونوئیدها، فعالیت مبارزه با رادیکال‌های آزاد را دارند که این مسئله باعث خاصیت مقابله با استرس اکسیداتیو، رشد تومور، زخم‌ها، التهاب و وضعیت‌های ناشی از استرس در سنجد می‌شود.
اسید لینولنیک و دیگر اسیدهای چرب موجود در روغن سنجد، مواد شیمیایی مانند کاروتنوئیدها و توکوفرول‌ها را ترشح می‌کنند که به کاهش التهاب و ترمیم بافت‌هایی مانند بافت چشم کمک می‌کنند.
خواص سنجد برای سلامتی
۱. سنجد با استرس اکسیداتیو مبارزه می‌کند
عصاره برگ سنجد، در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از کروم، از موش‌ها محافظت کرد.
عصاره گرفته شده از برگ و میوه سنجد، در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از ماده شیمیایی به نام نیتروپروساید سدیم از سلول‌های موش محافظت کرد. مواد شیمیایی موجود در عصاره، تولید رادیکال‌های آزاد را کند و در نتیجه، استرس را مهار کرد.
۲. سنجد از معده محافظت می‌کند
روغن هسته و پالپ سنجد در برابر زخم معده‌ای که در آزمایشگاه و به صورت ساختگی ایجاد شده بود، از موش‌ها محافظت کرد.
در یک مطالعه دیگر که روی موش‌ها انجام شد، عصاره پوست بوته سنجد، ترمیم غشای معده را تسریع کرد. همچنین اندازه و شدت زخم معده را در مقایسه با گروه کنترل کاهش داد.
۳. سنجد می‌تواند التهاب را کاهش دهد
دوز عصاره سنجد تزریق شده به موش‌ها، ورم ناشی از تزریق مایکوباکتریوم توبرکلوزیس را به میزان قابل توجهی کاهش داد. عصاره سنجد، در مقابله با التهاب مفصل (آرتریت) نیز کاربرد دارد.
ماده شیمیایی به نام متانول که از برگ سنجد گرفته می‌شود، سطح سیتوکین التهابی (TNF-α، IL-6 و IFN-γ) را پایین آورده و التهاب را در سلول‌های موش کاهش داد.
در زمان التهاب، سلول‌های التهابی مقدار زیادی نیتریک اکسید ترشح می‌کنند که باعث تشدید و پیشرفت بیماری‌های التهابی پوست، قلب و دهان می‌شود. عصاره سنجد، تولید نیتریک اکسید و فعالیت التهابی در سلول‌های موش را کاهش داد.
۴. سنجد با سرطان مبارزه می‌کند
آب سنجد، تعداد ناهنجاری‌های ژنتیکی سرطان‌زا در اسپرم و سلول‌های مغز استخوان موش‌ها که توسط یک ماده شیمیایی سرطان‌زا به نام سیس‌پلاتین به وجود آمده بود را کاهش داد.
در یک مطالعه دیگر که بر موش‌ها انجام شد، عصاره سنجد با رشد تومورهای موجود در معده و پوست مبارزه کرد. این عصاره، با محدود کردن رشد غیرطبیعی سلول‌های سرطانی و افزایش مرگ آن‌ها، فعالیت ترکیبات ژنتیکی که مانند عوامل ضد سرطان عمل می‌کنند را افزایش داد.
آب سنجد، رشد تومور سرطانی در اندام‌های موش را کاهش و طول عمر آن‌ها را از متوسط ۱۹۵ روز به متوسط ۲۷۰ روز افزایش داد.
۵. سنجد از کبد محافظت می‌کند
در یک مطالعه (RCT) که بر ۵۰ بیمار مبتلا به سیروز کبدی انجام شد، عصاره سنجد، شدت سیروز کبدی را در ۳۰ بیمار کاهش داد.
عصاره سنجد، شدت بیماری در موش‌های مبتلا به سیروز کبدی را کاهش داد. روغن سنجد در درمان سیروز کبدی از همه موثرتر بود.
۶. سنجد در برابر اشعه رادیواکتیو از بدن محافظت می‌کند
RH-3، یکی از مواد موجود در عصاره سنجد، در برابر اشعه رادیواکتیو، از موش‌ها محافظ کرد. عصاره سنجد درمقایسه با بقای ۰٪ در گروه کنترل، به بقای۸۲٪ در گروه آزمایشی منجر شد.
عصاره سنجد در مقابل دگردیسی ژنتیکی ناشی از اشعه رادیو اکتیو، از سلول‌های موش محافظت کرد.
در یک مطالعه دیگر، عصاره سنجد با افزایش اتصال رشته DNA، عمل کردن مانند یک آنتی اکسیدان و جلوگیری از شکستن DNA، از DNA محافظت کرد.
۷. سنجد، علائم دیابت را کاهش می‌دهد
عصاره هسته سنجد، فشار خون بالای ناشی از رژیم قندی در موش‌ها را پایین آورد. این عصاره، توانایی مبارزه با فشار خون بالا در افراد دیابتی را دارد.
عصاره سنجد، سطح قند و چربی که علائم رایج دیابت هستند را در موش‌ها کاهش داد.
۸. سنجد، فرآیند درمان زخم‌ها را تسریع می‌کند
در یک مطلعه که بر بیماران دچار سوختگی انجام شد، تاثیر روغن سنجد بر درمان زخم‌ها مورد آزمایش قرار گرفت. آن‌ها، بانداژهای ۱۵۱ بیمار سوختگی را در روغن سنجد خواباندند. این کار، در مقایسه با گروه کنترل با بانداژهای معمولی ، درد را بیشتر تسکین داد و رشد دوباره پوست اطراف زخم را تسریع کرد.
قرار دادن عصاره برگ سنجد به صورت موضعی بر روی پوست، به تسریع فرآیند درمان زخم‌های پوستی در موش‌های آلبینو کمک کرد. این عصاره، اندازه زخم را کاهش و تولید پروتئین‌هایی که به درمان زخم کمک می‌کنند را افزایش داد.
تزریق عصاره سنجد، با افزایش پیوند فیبری و رشد پروتئین که در ساختار کلی ماهیچه نقش دارد، بهبود جراحات تاندونی در موش‌ها را افزایش داد.
۹. سنجد از مغز محافظت می‌کند
عصاره برگ سنجد در برابر آسیب اکسیداتیو و تخریب مغزی ناشی از اسکوپولامین معکوس، از موش‌ها محافظت کرد.
۱۰. سنجد، سیستم ایمنی را تقویت می‌کند
عصاره سنجد، سیستم ایمنی جوجه‌ها را تقویت کرد و تاثیر سمی به نام T-2 که سیستم ایمنی آن‌ها را نابود کرده بود را کاهش داد. فیبر گلوکومانان ترکیب شده با سنجد نیز در این مسئله موثر بود.
عصاره سنجد، قدرت و فعالیت سیستم ایمنی موش‌هایی که سیستم ایمنی آن‌ها به دلیل استرس مزمن ناشی از سمیت سلول‌های کشنده طبیعی –که بخشی از واکنش سیستم ایمنی هستند– ضعیف شده بود را افزایش داد.
۱۱. سنجد با باکتری‌ها مبارزه می‌کند
عصاره برگ سنجد، رشد طیفی از باکتری‌ها از جمله باکتری اشریشیا کلی، سالمونلا تیفی، شیگلا دیسانتری، استروپتوکوکوس نومونیا و استافیلوکوکوس اورئوس را متوقف کرد.
عصاره برگ و میوه سنجد، در برابر باکتری MRSA، تاثیر آنتی بیوتیکی مشابه به داروی وانکومایسین از خود نشان داد.
۱۲. سنجد به رفع مشکل خشکی چشم کمک می‌کند
اسیدهای چرب موجود در روغن هسته و پالپ سنجد، خشکی چشم ناشی از استرس را با افزایش ترشح اشک در موش‌ها کاهش داد. روغن پالپ سنجد، اثری قوی‌تر داشت.
در یک مطالعه انسانی (DB-RCT) که بر ۸۶ نفر انجام شد، روغن خوراکی هسته سنجد، با بازگرداندن سطح بالای تجمعات ذرات در اشک چشم، علائم خشکی چشم ناشی از آب و هوای سرد که معمولا در زمستان اتفاق می‌افتد را کاهش داد.
در یک مطالعه با ۱۰۰ شرکت کننده (DBRTC)، اسیدهای چرب موجود در سنجد، مواد شیمیایی را تولید کردند که با التهاب مبارزه کرده و به تشکیل اشک چشم کمک می‌کنند.
۱۳. سنجد، سلامت قلب را افزایش می‌دهد
عصاره سنجد، از ترشح مایعات بدن به ریه‌ها جلوگیری کرد و توانایی قلب برای مقابله با استرس را در موش‌ها افزایش داد.
روغن سنجد از طریق فعالیت‌های آنتی اکسیدانی خود، آسیب قلبی را کاهش می‌دهد که همین مسئله وضعیت طبیعی قلب و ساختار شیمیایی آن را حفظ می‌کند.
۱۴. سنجد، سلامت پوست را افزایش می‌دهد
استفاده موضعی از روغن سنجد بر پوست موش‌ها، ضخامت پوست آن‌ها را افزایش داد و به تسریع فرآیند درمان بریدگی‌های عمیق پوستی کمک کرد.
ترکیبات موجود در سنجد، به نرم شدن پوست کمک می‌کنند، پیری و خشکی پوست را کاهش می‌دهند، سرمازدگی و آسیب ناشی از آفتاب را درمان می‌کنند و التهاب را تسکین می‌دهند.
۱۵. سنجد، لخته شدن خون را کاهش می‌دهد
مصرف خوراکی روغن سنجد توسط ۱۲ نفر در یک مطالعه، میزان لخته شدن سلول‌های سفید خون را پایین آورد و در نتیجه خطر بیماری قلبی را کاهش داد.
محدودیت‌ها
آزمایش‌های انسانی کمی در مورد تاثیرات سنجد موجود است. بنابراین، در هنگام استفاده از فرآورده‌های سنجد به منظور بهره‌مندی از خواص آن‌ها برای سلامتی، احتیاط کنید.
مدارک کافی برای استفاده از سنجد به عنوان دارو در دوران بارداری وجود ندارد. بنابراین احتیاط کرده و با پزشک تماس بگیرید و از بروز هر گونه حساسیتی که ممکن است با مصرف این گیاه ایجاد شود، آگاه باشید.
عوارض جانبی
چون سنجد می‌تواند فشار خون را پایین بیاورد، بنابراین یکی از عوارض جانبی آن می‌تواند پایین آوردن بیش از اندازه فشار خون باشد که برای بیمار خطرناک است.
استفاده از سنجد می‌تواند انعقاد خون را کند کند و بنابراین افرادی که بریدگی و جراحات عمیق دارند یا در انتظار عمل جراحی هستند باید از آن پرهیز کنند.
استفاده مداوم از سنجد می‌تواند باعث زرد شدن رنگ پوست شود. این مسئله در یک مورد ۴۵ ساله که به مدت ۶ ماه و به طور منظم سنجد مصرف کرد مشاهده شد.
منابع/ محصولات طبیعی
تعداد محصولات تهیه شده از سنجد که به شما اجازه می‌دهند از خواص سنجد بهره‌مند شوید، زیاد است.
دانه‌های سنجد را می‌توان به شکل خالص خریداری کرد. می‌توان آن را به صورت آبمیوه درآورد که برای تولید روغن، آن را تصفیه می‌کنند. دانه‌های سنجد، حاوی آنتی اکسیدان‌های زیادی هستند و بنابراین، فرد را از خواصی که در بالا گفته شد بهره‌مند می‌کنند.
برگ‌ها، حاوی فلاونوئیدهای مهم هستند و می‌توان آن‌ها را به صورت یک دمنوش سرشار از مواد شیمیایی که در بالا گفته شد، مصرف کرد.
هسته ها را می‌توان به یک روغن بسیار غلیظ تبدیل کرد. این روغن در بسیاری از محصولات آرایشی از جمله کرم‌های پوستی و صابون کاربرد دارد. این محصولات می‌توانند پوست را پاک کرده و علائم پیری را کاهش دهند.